NSƯT Nguyễn Quang Tuấn: Những câu chuyện phía sau bộ phim tài liệu "Đồng hành cùng lịch sử"

Đồng hành cùng lịch sử (2024) do đạo diễn Nguyễn Quang Tuấn cùng ê-kíp đảm nhận. Bộ phim nhắc nhớ về chiến dịch Điện Biên Phủ với trận đánh mở màn ngày 13/3/1954. Sau thời gian chuẩn bị mọi mặt cho cuộc tiến công lớn tiêu diệt tập đoàn cứ điểm Điện Biên Phủ mạnh nhất của quân Pháp ở chiến trường Đông Dương, chiều ngày 13/3, từ Sở Chỉ huy chiến dịch dưới chân núi Pú Đồn, xã Mường Phăng, Đại tướng Võ Nguyên Giáp phát lệnh tấn công. 

Đúng 17 giờ, pháo binh ta từ các trận địa đồng loạt nhả đạn vào cụm cứ điểm Him Lam, khống chế và tiêu diệt địch ở một số vị trí quan trọng để bộ binh xông lên đánh chiếm trung tâm đề kháng ngoại vi kiên cố nhất trên hướng Đông Bắc, được mệnh danh là "cánh cửa thép bất khả xâm phạm" của địch, mở đầu trận quyết chiến chiến lược đầy cam go và khốc liệt.

Năm nay, nhân dịp kỷ niệm kỷ niệm 70 năm chiến thắng Điện Biên Phủ, Đồng hành cùng lịch sử được phát sóng vào lúc 20h10 ngày 1/5, 3/5 và 4/5 trên VTV1 và chiếu miễn phí tại Hãng phim Tài liệu & Khoa học Trung ương và Trung tâm Chiếu phim Quốc gia.

Dân Việt đã có cuộc trò chuyện với NSƯT Nguyễn Quang Tuấn, đạo diễn về quá trình anh và ê-kíp thực hiện bộ phim.

Câu chuyện phim Đồng hành cùng lịch sử đến với anh như thế nào? Việc tìm tư liệu có khiến anh gặp khó khăn?

- Sau gần 70 năm đồng hành với đất nước, một trong những thế mạnh của Hãng phim Tài liệu và Khoa học Trung ương (DSF) là kho tư liệu, trong đó phải kể tới tư liệu về những sự kiện quan trọng của đất nước như Chiến dịch Điện Biên Phủ. Về đề tài này, thế hệ các nhà làm phim của DSF đã ghi hình và lưu giữ khá đầy đủ, có hệ thống các hình ảnh tư liệu về nhân vật và sự kiện liên quan.

Bên cạnh chất lượng nội dung cao và phong phú của kho tư liệu, chúng tôi cũng gặp khó khăn bởi các tư liệu trải dài qua nhiều thời kỳ nên có sự khác biệt về chuẩn kỹ thuật. Tuy nhiên, điều này đã được khắc phục bằng cách số hóa và chuẩn hóa tư liệu. Bên cạnh đó, đoàn làm phim cũng nhận được sự hỗ trợ nhiệt thành của các đồng nghiệp ở trung ương và địa phương, đặc biệt là Đài Phát thanh và Truyền hình tỉnh Điện Biên đã giúp chúng tôi làm tốt nhất công việc được giao.

Đây là lần thứ mấy anh làm phim về Điện Biên Phủ, lần này có gì đặc biệt hơn các lần trước?

- Đề tài chiến thắng Điện Biên Phủ luôn thu hút sự quan tâm đặc biệt của các thế hệ các nhà làm phim của DSF và góp phần khẳng định vị thế của DSF. Có thể nói tới các tác phẩm: Điện Biên Phủ. Hồi ức Điện Biên. Giọt nước giữa đại dương. Chiến tranh Đông Dương … Với cá nhân tôi, rất vinh dự và tự hào khi được tham gia đề tài chiến thắng Điện Biên Phủ, trong vai trò quay phim năm 2004, 2014 và đồng đạo diễn với nhà Biên kịch, đạo diễn Nguyễn Ánh Ngọc năm 2024 (phim Đồng hành cùng lịch sử).

Mỗi lần tham gia đề tài về Điện Biên Phủ tôi đều rất xúc động, nhiều cung bậc cảm xúc. Chiến thắng Biện Biên Phủ là chiến công chói lọi của nhân dân Việt Nam dưới sự lãnh đạo của Đảng và Bác Hồ. Đó là bản hùng ca khẳng định tinh thần "độc lập, tự chủ, quyết chiến, quyết thắng" của dân tộc Việt Nam. Để có được chiến thắng ấy biết bao nhiêu tấm gương anh hùng xả thân vì nước.

Nói về Điện Biên ở thời điểm này, có điểm nào quan trọng nhất anh muốn đưa thông điệp tới khán giả?

- Điện Biên của hôm nay đã khác xưa rất nhiều. Điện Biên từ một "Điểm hẹn lịch sử" đã trở thành Điểm hẹn hòa bình, hữu nghị, biểu tượng của hợp tác, phát triển. Tôi rất tâm đắc với câu trong Đề cương Tuyên truyền kỷ niệm 70 năm Chiến thắng Điện Biên Phủ (7/5/1954-7/5/2024) của Ban Tuyên giáo Trung ương: "Kỷ niệm 70 năm Chiến thắng Điện Biên Phủ là dịp chúng ta thêm tự hào về Đảng Cộng sản Việt Nam quang vinh, về Chủ tịch Hồ Chí Minh vĩ đại đã lãnh đạo cách mạng Việt Nam vượt qua mọi sóng gió đi đến bến bờ vinh quang".

Anh tìm các nhân vật trong phim như thế nào? Anh làm thế nào để khai thác hết được những tư liệu từ nhân vật?

- Các nhân chứng của Chiến thắng Điện Biên Phủ hiện nay đều đã cao tuổi. Tôi rất cảm ơn nhà biên kịch Nguyễn Thu Tuyết đã rất kỹ càng khi tiếp cận các nhân chứng trong quá trình khảo sát và xây dựng kịch bản. 

Bên cạnh đó đạo diễn Nguyễn Ánh Ngọc khi nắm bắt được tư tưởng kịch bản cũng như đề án Tuyên truyền của Ban Tuyên giáo Trung ương đã tiếp cận ngay với các cơ quan trung ương và địa phương. Đặc biệt các đồng chí lãnh đạo Tỉnh ủy, UBND, Ban Tuyên giáo, Hội Cựu chiến binh tỉnh Điện Biên, Đài PTTH Điện Biên đã hỗ trợ chúng tôi rất nhiều trong tìm kiếm, tiếp cận, phỏng vấn các nhân chứng liên quan. Câu chuyện của các nhân chứng rất chân thật và vô cùng phong phú. Qua đó, góp phần làm nên sự thành công của bộ phim.

Có những câu chuyện nào của nhân vật mà anh không thể đưa lên phim không?

- Vì thời lượng bộ phim có giới hạn, chúng tôi không thể đưa hết các nội dung, cũng như các câu chuyện vào bộ phim. Các câu chuyện của các Chiến sỹ Điện Biên, Dân công hỏa tuyến, Thanh niên xung phong quả thật là những pho sử sống, dù tiếp cận dưới góc độ nào thì đều rất giá trị. Tôi ước có thể đưa hết những câu chuyện đó lên màn ảnh.

Cảm xúc của anh và ê-kíp khi tiếp xúc với các nhân vật lịch sử?

- Những người làm phim chúng tôi rất hạnh phúc và may mắn khi trực tiếp đến hiện trường, gặp gỡ những nhân chứng và được nghe chính các cụ kể lại câu chuyện về các sự kiện các cụ đã tham gia, chứng kiến. Chiến tranh đã lùi xa, và cơ hội được gặp các nhân chứng lịch sử càng thêm quý giá. Tôi ước mình có thời gian, điều kiện để ghi lại và lưu giữ tất cả những ký ức của các nhân chứng Điện Biên Phủ, đó sẽ là một biên niên sử kể vô giá.

Tôi đã từng tham gia phỏng vấn nhiều nhân chứng lịch sử của cả hai bên Việt Nam và Pháp. Câu chuyện của họ giúp tôi cảm nhận rõ hơn về quá khứ. Trong lần này, cuộc phỏng vấn Trung tướng Đặng Quân Thụy đã để lại cho tôi ấn tượng mạnh. Ở tuổi 96, ông vẫn mẫn tiệp. Những câu trả lời của ông ngắn gọn, súc tích, đầy ắp thông tin, mang đến cảm xúc chân thành, gần gũi cho người nghe. Khi ông nói về thời điểm mở màn chiến dịch, hay thời khắc địch đầu hàng, chúng tôi cảm thấy như mình đang được sống giữa không khí của chiến trường năm xưa. Còn rất nhiều những kỷ niệm khác nữa của chuyến đi này mà tôi không bao giờ quên.

Với những tìm hiểu của anh và ê-kíp khi làm về Điện Biên, theo cảm nhận của anh, Điện Biên cần làm gì để có thể phát triển hơn nữa?

- Trong quá khứ, Điện Biên Phủ nổi tiếng thế giới là một chiến trường. Giờ đây, Điện Biên đang ngày càng thu hút khách tham quan, du lịch trong nước và quốc tế. Trong vai trò là một du khách, tôi thấy Điện Biên đang đi đúng hướng khi tập trung phát triển du lịch, khai thác và phát huy hiệu quả các giá trị văn hóa, lịch sử của miền biên cương đầy quyến rũ này.

Cảm ơn đạo diễn Quang Tuấn đã chia sẻ thông tin!