Năm bản lề đột phá kinh tế: Khi hạ tầng trở thành "lực đẩy" then chốt cho tăng trưởng 2 con số (Bài 3)

LTS: Năm 2025 đang khép lại như một thời khắc "bản lề" hiếm có trong tiến trình phát triển của kinh tế Việt Nam, một năm “dọn đường thể chế, kích hoạt thị trường và tái định vị động lực tăng trưởng” trước khi bước vào tham vọng tăng trưởng hai con số từ năm 2026, trùng với thời điểm Đại hội đại biểu toàn quốc của Đảng lần thứ XIV mở ra chu kỳ chiến lược mới.

Dù chịu sức ép tái cơ cấu toàn diện và những bất ổn từ kinh tế toàn cầu, kinh tế Việt Nam vẫn ghi nhận quỹ đạo tăng trưởng ngoạn mục. GDP năm 2025 dự kiến chạm mốc lịch sử 500 tỷ USD, tương đương mức tăng khoảng 8%, đưa nền kinh tế tiến gần nhóm 30 quốc gia có quy mô lớn nhất thế giới, sánh ngang nhiều nền kinh tế trụ cột trong khu vực.

Nhưng con đường để duy trì đà bứt phá ấy không tự nhiên mà có. Nằm phía sau là hàng loạt bản lề chính sách và thị trường đang định hình lại cấu trúc tăng trưởng: Khung pháp lý về tài sản số và bùng nổ kinh tế số; tái cấu trúc hệ thống ngân hàng và chuẩn bị nguồn vốn dài hạn; cải cách thị trường vốn; đột phá công nghệ – AI – dữ liệu lớn và đặc biệt là làn sóng đầu tư hạ tầng giao thông chiến lược trải khắp Bắc – Trung – Nam chuẩn bị cho cuộc chuyển mình mạnh mẽ của kinh tế Việt Nam.

Để làm rõ hơn những giải pháp bản lề, Báo điện tử Dân Việt triển khai loạt bài "Năm bản lề đột phá kinh tế - Cú hích cho kỷ nguyên tăng trưởng 2 con số" nhằm giải mã những quyết định bản lề, động lực quyết định kinh tế Việt Nam liệu có bước vào chu kỳ tăng trưởng 2 con số bền vững từ năm 2026 hay không?

Hạ tầng giao thông tăng tốc: Đòn bẩy then chốt cho chu kỳ tăng trưởng mới

Năm 2025 được xem là dấu mốc thành công quan trọng trong chiến lược phát triển hạ tầng của Việt Nam, khi hàng loạt dự án giao thông quy mô lớn được triển khai đồng bộ và tăng tốc về đích như cao tốc Bắc - Nam, sân bay Long Thành... tạo lực đẩy then chốt cho mục tiêu tăng trưởng kinh tế hai con số.

Điểm nhấn đặc biệt của năm 2025 là sự kiện đồng loạt 234 công trình, dự án trên địa bàn 34 tỉnh, thành phố đủ điều kiện khởi công, khánh thành hoặc thông xe kỹ thuật vào ngày 19/12 tới chào mừng Đại hội đại biểu toàn quốc của Đảng lần thứ XIV. Đây được xem là “ngày hội hạ tầng” có quy mô chưa từng có, phản ánh mức độ huy động nguồn lực và năng lực tổ chức triển khai các dự án đầu tư công trong giai đoạn tăng tốc của nền kinh tế.

Danh mục các dự án trải rộng trên nhiều lĩnh vực then chốt như giao thông, năng lượng, đô thị, công nghiệp và logistics, trong đó hạ tầng giao thông giữ vai trò trung tâm với hàng loạt tuyến cao tốc, đường vành đai, cầu lớn và công trình kết nối liên vùng.

Việc đồng loạt đưa các dự án này vào khởi công hoặc khai thác không chỉ mang ý nghĩa chính trị – xã hội quan trọng, mà còn tạo cú hích kinh tế rõ nét: kích hoạt dòng vốn đầu tư, lan tỏa nhu cầu trong các ngành xây dựng, vật liệu, vận tải, đồng thời mở rộng không gian phát triển mới cho các địa phương.

Tiêu biểu cho nỗ lực này là việc gấp rút hoàn thiện tuyến cao tốc Bắc – Nam phía Đông, trục giao thông xương sống của quốc gia với tổng chiều dài khoảng 2.063 km, kết nối từ cửa khẩu Hữu Nghị (Lạng Sơn) đến Cà Mau. Theo quy hoạch, tuyến cao tốc chiếm khoảng 22% tổng chiều dài mạng lưới cao tốc cả nước, có quy mô từ 6 đến 12 làn xe. Bộ Xây dựng đã đề xuất mở rộng ngay lên 6 làn xe theo quy hoạch, với tổng mức đầu tư sơ bộ hơn 152.000 tỷ đồng.

Dù đến hết năm 2025 vẫn còn khoảng 1.222 km cao tốc được xây dựng theo quy mô 4 làn hạn chế, tập trung tại các đoạn Hữu Nghị – Chi Lăng, Mai Sơn – Cam Lộ, Quảng Ngãi – Phan Thiết và Mỹ Thuận – Cà Mau, nhưng việc hình thành trục cao tốc xuyên suốt Bắc – Nam đã tạo ra bước ngoặt hạ tầng chưa từng có, đặt nền móng vững chắc cho mục tiêu tăng trưởng hai con số trong những năm tiếp theo.

Trong tháng 12, bốn dự án thành phần quan trọng gồm Hòa Liên – Túy Loan, Quảng Ngãi – Hoài Nhơn, Hoài Nhơn – Quy Nhơn và Quy Nhơn – Chí Thạnh đang được gấp rút hoàn thiện, hướng tới mục tiêu thông tuyến đúng ngày 19/12. Đây là cột mốc mang tính biểu tượng cho tốc độ triển khai hạ tầng nhanh nhất trong lịch sử ngành giao thông Việt Nam.

Đường sắt liên vận quốc tế: Mắt xích mới của chuỗi logistics

Song song với cao tốc, dự án đường sắt Lào Cai – Hà Nội – Hải Phòng được xem là công trình đặc thù, có ý nghĩa kinh tế và địa chính trị lớn. Tuyến đường dài hơn 419 km, gồm 18 nhà ga, kết nối trực tiếp với hệ thống đường sắt Trung Quốc tại ga Hà Khẩu Bắc và kết thúc tại cảng Lạch Huyện – cửa ngõ xuất khẩu chiến lược của miền Bắc.

Với tổng vốn đầu tư hơn 203.200 tỷ đồng, tuyến đường sắt được quy hoạch là đường đôi, song giai đoạn đầu xây dựng đường đơn khổ tiêu chuẩn 1.435 mm, khai thác chung hành khách và hàng hóa. Các đoàn tàu sử dụng công nghệ động lực tập trung, tốc độ khai thác từ 120–160 km/giờ. Theo kế hoạch, dự án thành phần 1 sẽ khởi công ngày 19/12/2025, trong khi dự án thành phần 2 dự kiến triển khai cuối năm 2026.

Bộ Xây dựng đã thống nhất với các địa phương lựa chọn 5 nhà ga để khởi công đồng loạt trong giai đoạn đầu, gồm ga Lào Cai, ga Phú Thọ, ga Bắc Hồng (Hà Nội), ga Lương Tài (Hưng Yên) và ga Hải Dương Nam (Hải Phòng).

Ban Quản lý dự án đường sắt cho biết Bộ Xây dựng đã thống nhất với các địa phương chọn 5 ga thuộc dự án thành phần 1 khởi công đồng loạt ngày 19/12 gồm: ga Lào Cai (tỉnh Lào Cai), ga Phú Thọ (tỉnh Phú Thọ), ga Bắc Hồng (TP. Hà Nội), ga Lương Tài (tỉnh Hưng Yên và ga Hải Dương Nam (TP. Hải Phòng).

Dự án hạ tầng giao thông quan trọng tiếp theo là, dự án thành phần 2 thuộc dự án xây dựng đường cao tốc TP.HCM - Mộc Bài giai đoạn 1 là công trình đường cao tốc quy mô lớn tại TP.HCM, có ý nghĩ trong việc triển khai các dự án để đảm bảo mục tiêu hoàn thành 5.000km đường cao tốc trong năm 2030. Tổng mức đầu tư dự án hơn 19.600 tỷ đồng.

Dự án cao tốc TP.HCM – Mộc Bài có chiều dài gần 51km, giai đoạn 1 đầu tư 4 làn xe, vận tốc thiết kế 120km/h, tổng mức đầu tư 19.617 tỷ đồng. Trong đó, vốn nhà đầu tư thu xếp 9.943 tỷ đồng, còn vốn Nhà nước tham gia 9.674 tỷ đồng (ngân sách Trung ương 2.872 tỷ đồng và ngân sách TP.HCM 6.802 tỷ đồng).

Dự án có điểm đầu kết nối với đường Vành đai 3 - TP.HCM thuộc huyện Củ Chi, TP.HCM; điểm cuối giao với Quốc lộ 22 (Km53+850) thuộc huyện Bến Cầu, tỉnh Tây Ninh. Công trình sau khi hoàn thành sẽ kết nối đồng bộ với các tuyến đường Vành đai 3, Vành đai 4, phát triển chuỗi công nghiệp - đô thị Mộc Bài - TP.HCM - cảng Cái Mép - Thị Vải. Từ đó thúc đẩy phát triển kinh tế - xã hội của TP.HCM và Tây Ninh nói riêng, cũng như các tỉnh vùng Đông Nam bộ nói chung.

Đáng chú ý, dự án cảng hàng không quốc tế Long Thành giai đoạn 1 là dự án có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, được sự quan tâm chỉ đạo của Đảng và Chính phủ. Dự án này sẽ được khai thác chuyến bay kỹ thuật vào ngày 19/12/2025 và khai thác thương mại vào đầu năm 2026.

Dự án Sân bay Long Thành có tổng mức đầu tư khái toán hơn 16 tỷ USD, là dự án sân bay lớn nhất Việt Nam, chia 3 giai đoạn, hướng đến công suất 100 triệu hành khách/năm, quy mô đất 5.000ha. Giai đoạn 1 (với 5,45 tỷ USD) dự kiến hoàn thiện toàn bộ sau năm 2035, thành sân bay quốc tế cấp 4F phục vụ máy bay lớn.

Tổng công ty Cảng hàng không Việt Nam cho biết, đến nay, dự án thành phần 1 hiện đã cơ bản hoàn thành. Các nhà thầu đang tập trung thi công hoàn thiện, lắp đặt thiết bị, nội thất, chỉnh trang cảnh quan, bảo đảm các công trình có diện mạo hoàn chỉnh trước ngày 19/12.

Hạ tầng giao thông - Động lực lớn nhất cho tăng trưởng 2 con số

Chia sẻ với PV Dân Việt, TS. Trần Khắc Tâm, Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp Sóc Trăng, Đại biểu Quốc hội khóa XIII đánh giá, hàng loạt các dự án hạ tầng giao thông trong điểm quốc gia được khánh thành và khởi công sẽ giúp tái cấu trúc không gian phát triển vùng miền, định hình vị thế quốc gia trên trường quốc tế.

TS. Trần Khắc Tâm cho rằng: Trong chiến lược phát triển kinh tế xã hội không thể thiếu phát triển hạ tầng giao thông. Ở đâu có đường giao thông liên kết đi lại thuận lợi, giảm các chi phí logistics sẽ mở ra không gian phát triển mới, thu hút được các nguồn lực đầu tư trong và ngoài nước. Cùng với việc hạ tầng giao thông hoàn thiện góp phần tăng cường kết nối vùng và tiết giảm nhiều chi phí cho doanh nghiệp. Cùng đó, tạo ra dư địa mới cho xuất khẩu, đầu tư và đổi mới sáng tạo, mở ra thời kỳ hạ tầng giao thông, hạ tầng đô thị mới, góp phần hiện thực hoá mục tiêu đến năm 2045, Việt Nam trở thành quốc gia phát triển và thu nhập cao.

Theo TS. Trần Khắc Tâm, hạ tầng giao thông hoàn thiện giúp làm giảm các chi phí logistics, tăng được sức mạnh cạnh tranh cho doanh nghiệp sản xuất, chế biến và xuất khẩu, tạo điều kiện cho mở rộng các chuỗi giá trị nông sản, công nghiệp phụ trợ và khả năng trong thời gian tới chúng ta sẽ thu hút thêm được FDI theo cụm, tăng được liên thông vùng, hình thành các cực tăng trưởng mới, đưa nền kinh tế Việt Nam bước vào kỷ nguyên vươn mình.

Trao đổi với PV Dân Việt, TS. Trần Hữu Minh, Chánh văn phòng Uỷ Ban an toàn giao thông Quốc gia cho biết, những năm gần đây hạ tầng giao thông đã có bước phát triển đột phá tạo ra đòn bẩy tăng trưởng dài hạn của kinh tế Việt Nam.

Các dự án mang tính đột phá như cao tốc Bắc – Nam đến ngày 29/12, đã được thông tuyến nối liền một dải, cùng đó là dự án Đường sắt tốc độ cao cũng đã được khởi công các hạng mục nhà ga; Sân bay Long Thành đến năm 2026 được đưa vào vận hành khai thác thương mại.

Đây đều là những dự án trọng điểm quốc gia góp phần hoàn thiện kết cấu hạ tầng, tạo không gian phát triển mới cho các vùng, các hành lang kinh tế, đặc biệt là tháo gỡ được “điểm nghẽn” lâu nay về chi phí logistics.

Theo TS. Minh, tuyến đường cao tốc Bắc – Nam không chỉ có ý nghĩa về mặt giao thông mà còn đóng vai trò quan trọng trong sự phát triển kinh tế. Trong đó, hạ tầng giao thông là yếu tố then chốt trong việc nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia. Hệ thống cao tốc Bắc – Nam chính là xương sống trong chiến lược phát triển cơ sở hạ tầng giao thông của Việt Nam.

Đường cao tốc giảm ùn tắc giao thông, giảm tai nạn giao thông giúp rút ngắn thời gian vận chuyển, tăng tốc độ lưu thông hàng hóa. Tạo ra môi trường kinh doanh thuận lợi cho doanh nghiệp trong và ngoài nước.

“Doanh nghiệp có điều kiện mở rộng dịch vụ, áp dụng mô hình vận tải đa phương thức, giảm phát thải, thúc đẩy logistics xanh, hiện đại”, TS. Minh chia sẻ.

Còn theo TS Nguyễn Hữu Đức, chuyên gia giao thông, các dự án giao thông trọng điểm đường sắt Lào Cai - Hà Nội - Hải Phòng, sân bay Long Thành,... và hệ thống đường bộ cao tốc liên kết vùng là động lực chính thúc đẩy tăng trưởng kinh tế 2 con số, tạo cực tăng trưởng mới, kết nối giao thương và giúp các địa phương có hạ tầng tốt đạt mức tăng trưởng ấn tượng trong giai đoạn 2026 - 2030.

"Đầu tư về hạ tầng sẽ có tác động kép - vừa đóng góp ngay vào tăng trưởng thông qua việc tạo công ăn việc làm và kích thích vốn tư nhân tham gia, vừa tạo nền tảng tăng trưởng cho giai đoạn tới. Khi một lượng vốn khổng lồ được giải ngân vào xây dựng, các doanh nghiệp trong chuỗi cung ứng từ xi-măng, thép, vận tải,... sẽ có thêm đơn hàng, từ đó tăng sản xuất và thuê thêm lao động. Không chỉ ngành xây dựng, mà còn giúp lan tỏa đến nhiều ngành nghề như bất động sản, bán lẻ, dịch vụ đều được hưởng lợi", ông Đức nhận định.

×