Thành tựu nổi bật trong phát triển làng nghề, làng nghề truyền thống gắn với chương trình OCOP tỉnh Hà Nam

Để bảo tồn và phát triển làng nghề, các làng nghề truyền thống, nhiều năm qua, tỉnh Hà Nam chú trọng giữ gìn bản sắc văn hóa, phát triển làng nghề gắn với du lịch trải nghiệm, bảo vệ môi trường và đặc biệt là kết nối với chương trình “Mỗi xã một sản phẩm”.

Hà Nam hiện có 58 làng nghề được công nhận đang hoạt động, trong đó 32 làng nghề truyền thống và 26 làng nghề.

Các làng nghề này thuộc bốn nhóm ngành chính: chế biến nông, lâm, thủy sản (18 làng nghề), sản xuất hàng thủ công mỹ nghệ (2 làng nghề), sản xuất đồ gỗ, mây tre đan, gốm sứ, dệt may, thêu ren, cơ khí nhỏ (37 làng nghề), và kinh doanh sinh vật cảnh (1 làng nghề).

Năm 2024, các làng nghề đã tạo việc làm cho 18.206 lao động, với thu nhập bình quân đạt 5,95 triệu đồng/lao động/tháng. Trong đó 22 làng nghề có mức thu nhập từ 7 triệu đồng trở lên, chiếm 37,9%.

Điểm sáng trong phát triển làng nghề, làng nghề truyền thống ở Hà Nam là sự gắn kết với chương trình OCOP. Hiện nay, Hà Nam có 9/58 làng nghề có sản phẩm OCOP đạt hạng 3 sao trở lên (chiếm 12,1%) và 16/58 làng nghề có sản phẩm được bảo hộ sở hữu trí tuệ (chiếm 27,6%).

Một số tuyến du lịch gắn với làng nghề, làng nghề truyền thống đã được khảo sát và đưa vào khai thác như: đền Lảnh Giang - làng nghề dệt Nha Xá - làng nghề mây giang đan Ngọc Động - khu du lịch Tam Chúc; chùa Long Đọi Sơn - làng nghề trống Đọi Tam - khu du lịch Tam Chúc - làng nghề gốm Quyết Thành.

Các sản phẩm tiêu biểu như bánh đa nem làng Chều, mây giang đan Ngọc Động, thêu ren An Hòa, hay sừng mỹ nghệ Đô Hai không chỉ khẳng định chất lượng trong nước mà còn xuất khẩu ra thị trường quốc tế.

Ông Trương Quốc Hưng – Phó Giám đốc Sở Nông nghiệp và Môi Trường tỉnh Hà Nam khẳng định: “Mục tiêu hết năm 2025 tỉnh Hà Nam có trên 10 làng nghề đạt chuẩn OCOP 3 sao trở lên, góp phần nâng cao giá trị thương hiệu và mở rộng thị trường tiêu thụ”.

Bên cạnh đó, công tác bảo hộ sở hữu trí tuệ cũng đạt nhiều kết quả đáng ghi nhận. Các sản phẩm sau khi được bảo hộ sở hữu trí tuệ đã góp phần khôi phục, duy trì và phát triển các làng nghề, sản phẩm truyền thống, tạo điều kiện thuận lợi để cộng đồng, hiệp hội, hội, hợp tác xã sản xuất và kinh doanh và các chủ thể tham gia phát triển thương hiệu bền vững, góp phần nâng cao giá trị kinh tế và danh tiếng của sản phẩm trên thị trường, đồng thời tạo công ăn việc làm và tăng thu nhập cho người dân.

Tổng cộng, 40 sản phẩm đặc thù trên địa bàn tỉnh đã được bảo hộ dưới dạng nhãn hiệu tập thể, nhãn hiệu chứng nhận hoặc chỉ dẫn địa lý, giúp nâng cao uy tín và giá trị kinh tế của sản phẩm làng nghề.

Giai đoạn 2018 – 2024, đã có 4 sản phẩm làng nghề tại các địa phương trên địa bàn tỉnh được đăng ký bảo hộ SHTT, đó là: Nhãn hiệu Chứng nhận Rượu Hợp Lý (huyện Lý Nhân), Nhãn hiệu tập thể Bánh đa Sở Kiện, Nón lá An Khoái - Văn Quán (huyện Thanh Liêm), Nhãn hiệu tập thể Bánh đa sợi, Miến Bích Trì (TP. Phủ Lý).

Minh chứng sống động cho sự phát triển bền vững của các làng nghề truyền thống tại Hà Nam phải kể đến lụa Nha Xá, mây tre Ngọc Động.

Ông Nguyễn Xuân Mai - Giám đốc Công ty TNHH mây tre xuất khẩu Ngọc Động khẳng định, đối với làng nghề mây tre có nhóm sản phẩm thủ công, từ khi gắn với chương trình OCOP, sản phẩm làm ra có chất lượng đồng đều hơn, đáp ứng yêu cầu khó tính của thị trường quốc tế.

"Làng chúng tôi từ xưa nay chỉ chuyên mây tre nên việc đăng ký sản phẩm thủ công là chính xác. Từ sản xuất nhỏ lẻ, nhờ nỗ lực của cá nhân, đồng thời địa phương tạo điều kiện và từ khi làng nghề gắn với OCOP, sản phẩm bán ra dễ hơn, có uy tín với bạn bè quốc tế", ông Mai cho hay.

Cùng với mấy tre thủ công, khăn lụa thêu tay cao cấp là sản phẩm đầu tiên của làng nghề truyền thống dệt lụa Nha Xá tham gia chương trình OCOP, mở ra hướng phát triển mới cho dòng sản phẩm khăn lụa cao cấp thêu tay. Được công nhận OCOP, sản phẩm có điều kiện tham gia chương trình quảng bá tại các hội chợ, triển lãm, trưng bày, giới thiệu sản phẩm. Đồng thời, có mặt trên sàn giao dịch thương mại điện tử uy tín dành cho các sản phẩm đạt chứng nhận OCOP.

“Phát triển các làng nghề, làng nghề truyền thống Hà Nam gắn với OCOP đã tạo động lực mạnh mẽ cho Nha Xá, giúp chuẩn hóa quy trình sản xuất, cải tiến mẫu mã và mở rộng thị trường. Nhờ đó, chúng tôi học cách đáp ứng tiêu chuẩn quốc tế, từ chất liệu đến thiết kế, đưa sản phẩm vươn xa hơn”, anh Nguyễn Hòa (Nha Xá, Duy Tiên, Hà Nam) nói.

Sự phát triển của Ngọc Động, Nha Xá và nhiều làng nghề khác không chỉ dừng ở kinh tế mà còn góp phần bảo tồn văn hóa truyền thống là minh chứng rõ nét cho thấy, khi làng nghề gắn với OCOP, không chỉ giá trị kinh tế mà cả bản sắc văn hóa đều được nâng tầm.

Chính sách hỗ trợ và chiến lược dài hạn để phát triển các làng nghề, làng nghề truyền thống Hà Nam

Hà Nam đã triển khai đồng bộ các chính sách và kế hoạch nhằm bảo tồn, phát triển làng nghề, làng nghề truyền thống gắn với sản phẩm OCOP. Theo đó, tỉnh Hà Nam đã ban hành nhiều văn bản chỉ đạo về bảo tồn làng nghề giai đoạn 2021 - 2030. Những chính sách này không chỉ tạo khung pháp lý mà còn hỗ trợ thiết thực cho các cơ sở sản xuất, từ đào tạo lao động, xúc tiến thương mại đến bảo vệ môi trường.

Trong giai đoạn 2018 - 2025, Hà Nam đã đầu tư từ ngân sách địa phương để hỗ trợ các cơ sở sản xuất trong các làng nghề xây dựng và phát triển tài sản trí tuệ, xử lý ô nhiễm môi trường làng nghề.

Các hoạt động xúc tiến thương mại của các Sở, ngành, trong đó có Sở Nông nghiệp và Môi trường, hỗ trợ các cơ sở sản xuất tham gia hội chợ làng nghề và OCOP, đã giúp làng nghề, làng nghề truyền thống Hà Nam quảng bá sản phẩm, mở rộng thị trường trong nước và quốc tế. Đồng thời, tỉnh Hà Nam chú trọng đào tạo lao động, nâng cao kỹ năng quản lý, chuyển đổi số và ứng dụng công nghệ hiện đại vào sản xuất, nhằm tăng năng suất và chất lượng sản phẩm.

Thách thức và giải pháp

Dù đạt nhiều thành tựu, làng nghề Hà Nam vẫn đối mặt với không ít thách thức. Lực lượng lao động tại các làng nghề đang có xu hướng giảm, đặc biệt là lao động trẻ, do thu nhập không ổn định và công việc mang tính gia truyền. Quy mô sản xuất nhỏ lẻ, xen kẽ trong khu dân cư, gây khó khăn trong việc mở rộng và xử lý ô nhiễm môi trường.

Ngoài ra, năng lực tiếp cận thị trường và xúc tiến thương mại của các cơ sở sản xuất còn hạn chế. Số lượng sản phẩm được bảo hộ sở hữu trí tuệ vẫn chưa tương xứng với tiềm năng, do nhận thức của các hợp tác xã, doanh nghiệp chưa cao. Việc quản lý, sử dụng nhãn hiệu sau bảo hộ cũng gặp khó khăn vì thị trường tiêu thụ chưa ổn định.

Để khắc phục, tỉnh Hà Nam đã đề ra các giải pháp chiến lược giai đoạn 2026 - 2030, tầm nhìn đến năm 2045.

Theo đó, tỉnh Hà Nam sẽ tiếp tục củng cố 58 làng nghề hiện có, khuyến khích phát triển làng nghề mới và gắn kết với du lịch nông thôn. Công tác xúc tiến thương mại sẽ được đẩy mạnh trên nền tảng số, đồng thời xây dựng thương hiệu cho sản phẩm làng nghề, đặc biệt qua Chương trình OCOP. Hà Nam cũng tập trung đào tạo nguồn nhân lực, thành lập các hiệp hội, hợp tác xã, và ứng dụng công nghệ hiện đại vào sản xuất để nâng cao giá trị sản phẩm.

Bảo vệ môi trường là ưu tiên hàng đầu, với mục tiêu đến cuối năm 2024, 100% làng nghề hoàn thành phương án bảo vệ môi trường. Tỉnh cũng đề xuất ưu tiên bố trí ngân sách để đầu tư cơ sở hạ tầng, cải thiện môi trường làng nghề, đồng thời kêu gọi xã hội hóa nguồn vốn để hỗ trợ bảo tồn và phát triển bền vững.

Hành trình bảo tồn và phát triển làng nghề Hà Nam không chỉ là câu chuyện về kinh tế mà còn là sự gìn giữ bản sắc văn hóa, truyền thống dân tộc. Với sự đồng hành của Chương trình OCOP, các sản phẩm làng nghề đang từng bước khẳng định vị thế trên thị trường trong và ngoài nước. Từ nón lá Ân Khoái, bánh đa nem làng Chều đến mây giang đan Ngọc Động, mỗi sản phẩm không chỉ mang giá trị kinh tế mà còn là niềm tự hào của người dân Hà Nam.

Với những chiến lược đúng đắn và sự quyết tâm của chính quyền doanh nghiệp và người dân, làng nghề, làng nghề truyền thống Hà Nam hứa hẹn sẽ trở thành điểm sáng trong phát triển kinh tế nông thôn bền vững, góp phần xây dựng hình ảnh một Hà Nam hiện đại nhưng vẫn đậm đà bản sắc.

×