Phía tối của New York

Sau hơn chục ngày không dám ra ngoài vì lo nhiễm Covid-19, tôi liều xuống đường để đến khu công viên Cầu Brooklyn gần nhà. Cầu Brooklyn, một trong những điểm hút khách thăm quan nhất New York, như đã trở thành một nơi hoàn toàn khác - không còn cảnh khách du lịch chen chân chụp ảnh, không còn cảnh dân New York vừa đạp xe trên cầu vừa quát khách du lịch đi đúng làn dành cho người đi bộ. Đây cũng là lần đầu tiên, sau hàng chục lần đi bộ qua cầu trong gần 4 năm qua, mới thấy bốt cảnh sát là 2 xe ô tô mini của Sở Cảnh sát New York đỗ trên cầu không có ai trực.   

Cả tháng nay, thỉnh thoảng lại thấy bạn bè và báo chí đăng ảnh các điểm hút khách khác của New York như quảng trường Thời đại, Ga trung tâm vắng tanh. Không ai dự đoán được một thành phố 8,5 triệu dân, mấy năm nay luôn tiếp đón hơn 60 triệu khách du lịch mỗi năm, tính trung bình hàng tháng có tới hơn 5 triệu người dân tứ phương đến đây, giờ không còn bóng dáng du khách.           

Với lượng khách đến New York nhiều như vậy, cũng có thể hiểu được tại sau thành phố lại trở thành tâm dịch nóng nhất thế giới.

Theo Đài truyền hình ABC, từ tháng 12/2019, khi Trung Quốc bắt đầu phát dịch, đến tháng 3/2020, có 3.200 chuyến bay từ Trung Quốc đến Mỹ, 1/5 trong số đó đến New York, bao gồm cả hàng chục chuyến bay thẳng từ Vũ Hán hạ cánh tại sân bay JFK.

Đầu tháng 2, Mỹ tuyên bố cấm các chuyến bay từ Trung Quốc nhưng dịch đã bùng phát ra nhiều nước khác. Cũng theo ABC, có khoảng 3.600 chuyến bay từ Ý và Tây Ban Nha đến Mỹ. Trong tổng số các chuyến bay từ hai nước thuộc top 3 về số người nhiễm sau Mỹ, cứ 5 chuyến từ Ý sang thì có 3 chuyến đến New York, và cứ 2 trong số 5 chuyến từ Tây Ban Nha.

Nhớ lại những ngày đầu tháng 1, cậu bạn người Hoa hàng ngày đọc tin các mạng trong nước rồi cập nhật lại cho nhóm bạn quốc tế, cậu cũng đã lo ngay đến khả năng virus đã theo các chuyến bay từ Vũ Hán trước khi có lệnh cách ly và các vùng khác từ Trung Quốc đến New York, cũng như nguy cơ lây lan trong thành phố vì quá đông người qua lại và cùng sử dụng hệ thống tàu điện ngầm, giờ tầm có khi chen nhau không đủ chỗ đứng. Cậu bạn này cũng là người đầu tiên đặt khẩu trang N95 qua Amazon, nhắc bạn bè tính đến chuyện mua lương thực dự trữ, và đã không ra đường tí nào từ cuối tháng 2 tới giờ.

New York chính thức phát lệnh “dừng hoạt động” từ 8 giờ tối Chủ nhật ngày 22/3. Với nhiều người, mặc dù dịch bệnh, họ vẫn có thể làm việc tại nhà, vẫn tranh thủ đi thời gian ra công viên chạy hoặc cho chó đi dạo. Ai cũng lo để tránh nhiễm, nhưng nhiều người còn phải lo mưu sinh.

Cả bang New York những ngày qua có tới hàng trăm, thậm chí hơn 1.000 ca tử vong vì Covid-19 mỗi ngày. Ảnh: Reuters

Lệnh “dừng hoạt động” quy định rõ 12 nhóm công việc thiết yếu vẫn tiếp tục làm việc bình thường như y tế, dịch vụ, báo chí, ngân hàng v.v. Công nhân xây dựng công trình lúc đầu cũng được liệt kê vào cùng nhóm này, với lý do môi trường của họ ít có khả năng nhiễm, và họ được tiếp tục đi làm để vẫn có thu nhập, nhưng từ tuần trước họ buộc phải nghỉ để giảm thêm số người đi lại trong thành phố. 

Bên trong một xe cứu thương đầy chặt bệnh nhân. Ảnh: Getty Images.

Tính đến thời điểm này, theo ông Thị trưởng, thành phố đã có đến nửa triệu người đã mất việc làm. Kể cả khi nhận được gói hỗ trợ của chính phủ, nếu tình hình dịch bệnh diễn ra phức tạp và kéo dài, sớm muộn gì họ cũng hết tiền ăn, và cũng chưa biết bao giờ sẽ tìm được việc hay được đi làm lại.

Một vấn đề mới buộc chính quyền để tâm tới sau khi số liệu dịch bệnh theo mã bưu chính được công bố. Bản đồ người nhiễm theo mã bưu chính cho thấy rõ nét khu vực có nhiều người nhiễm nhất cũng chính là khu vực có nhiều người nghèo nhất, và có tỉ lệ người da màu và nhập cư cao.

Thế nào là nghèo ở New York? Ngưỡng nghèo ở New York tính theo thu nhập cho một gia đình 4 người gồm bố mẹ và 2 đứa con là 33.562 USD, cận nghèo là 50.343 USD, tương ứng với mức 2.800 USD/tháng và 4.200 USD/tháng.

Nếu chỉ nhìn vào con số thì đây có thể là mức thu nhập mong ước cho rất nhiều người lao động từ các nước nghèo hay đang phát triển. Lưu ý rằng, New York, theo CNN, là thành phố đắt đỏ thứ 4 trên thế giới.

Để sống được ở NY, theo một tính toán được công bố thì một gia đình 4 người cần có mức thu nhập 10.343 USD/tháng để trang trải các chi phí nhà cửa, ăn uống, đi lại, chăm sóc con cái, thuế, các nhu cầu thiết yếu khác và bảo hiểm y tế. Theo tính toán này thì các hộ nghèo có mức thu nhập ít hơn ¼ và cận nghèo ít hơn ½ mức cần có để đảm bảo cuộc sống ở New York.  

Với con số 84 tỉ phú công bố của tạp chí Forbes vào tháng 3 năm 2019, New York tiếp tục là thành phố có nhiều tỉ phú nhất thế giới. Trong khi đó tỉ lệ hộ nghèo của New York là năm 2018 là 17,3%, nếu tính cả hộ cận nghèo thì cứ 5 gia đình thì có 2 gia đình thuộc diện nghèo và cận nghèo.

Số học sinh nghèo chiếm đến 70% số học sinh đi học của cả thành phố. Nhiều gia đình cho con đến trường không chỉ để học mà còn để được trường cho ăn. Đây là một trong những lý do chính ông Thị trưởng New York chần chừ khi đưa ra quyết định đóng của trường học. Khi có quyết định cho học sinh toàn thành phố nghỉ học, thành phố cũng triển khai ngay chương trình cấp đồ ăn miễn phí cho học sinh đến nhận hàng ngày tại trường.

Ngay khi dịch mới bùng phát, với cả triệu khách du lịch kéo đến từ nhiều vùng dịch khác nhau, có muốn New York cũng không thể kiểm soát nổi theo cách Việt Nam đã làm.

Dân lao động làm việc trong các ngành dịch vụ khách sạn, nhà hàng, đa số là nhóm có thu nhập thấp, không thể không tránh khỏi việc tiếp xúc với khách du lịch dương tính không rõ triệu chứng. Họ cũng chính là những người phải sử dụng tàu điện ngầm, xe buýt ít nhất ngày 2 lần để đi đến chỗ làm và về nhà.

Các gia đình có thu nhập thấp thường có nhiều người ở với nhau hơn để tiết kiệm chi phí. Các các khu vực đông dân nghèo chi phí ăn ở cũng thường rẻ hơn nên tập trung nhiều người nghèo vì họ có khả năng trang trải hơn. Sự lây lan có thể đã xảy ra từ lâu ngay trong cộng đồng của họ - từ người lao động trong ngành dịch vụ sang cho cho con cái hay các thành viên khác trong gia đình, từ gia đình này sang gia đình khác. Họ cũng ít đi khám khi có bệnh vì chi phí y tế quá cao, mà bảo hiểm y tế thì quá đắt so với mức thu nhập của họ. Thời gian đầu chính quyền liên bang và thành phố quá lúng túng trong việc xét nghiệm, việc lây lan có thể cứ thế đã âm thầm diễn ra nhiều khu vực dân cư khác nhau.

Covid-19 tấn công tất cả người giầu nghèo, nhưng số liệu mới công bố mấy hôm nay cho thấy người da màu bị ảnh hưởng nhiều hơn. Người Mỹ gốc Tây Ban Nha chiếm 29% dân số, nhưng chiếm đến 34% tỉ lệ người tử vong, người Mỹ gốc Phi chiếm 22% dân thì tỉ lệ tử vong là 28%.

Giải thích về tỉ lệ tử vong cao của người da mầu, bác sĩ Anthony Fauci - chuyên gia bệnh truyền nhiễm hàng đầu của Mỹ cho biết, không phải là họ dễ nhiễm hơn mà do họ đã mắc sẵn một số bệnh như tiểu đường, cao huyết áp, béo phì và hen suyễn, đặc biệt là người Mỹ gốc Phi, do đó nhiều bệnh nhân thuộc nhóm này phải nhập viện vào khoa hồi sức cấp cứu và dễ bị biến chứng hơn.

Rất đáng thương là New York cũng ghi nhận ngày càng nhiều ca nhiễm và có cả ca tử vong từ nhóm các công việc và dịch vụ thiết yếu như nhân viên y tế, cảnh sát, người lái tầu điện ngầm, nhân viên siêu thị, là người da mầu. Họ có thể bị nhiễm qua công việc do không có đủ trang bị bảo hộ lao động, hay ngay tại từ gia đình và cộng đồng của họ.

Con số người nhiễm của New York đã vượt 80.000 người, ¼ trong số họ đã phải nhập viện và tỉ lệ tử vong là hơn 4,000 người. Chính quyền bang và thành phố đang rất nỗ lực lo giường bệnh, máy thở, nhà xác lưu động, đến thiết bị bảo hộ lao động cho nhân viên y tế. Chương trình hỗ trợ suất ăn miễn phí giờ không chỉ dành cho học sinh mà cho cả người lớn - người dân New York đều có thể đến 435 trường công để nhận suất ăn cho họ và các thành viên trong gia đình.

Giống như phía tối của Mặt Trăng, New York cũng có phía tối của mình, một mặt ít hào nhoáng hơn và ít được biết đến hơn. Nó quá đối lập với sự sầm uất vốn có, và vì thế, khi nhìn những con số thống kê, không thể không sững sờ. New York còn rất nhiều việc phải làm để vực lại sự thịnh vượng sau dịch bệnh, kể cả việc lo cho người dân ổn định lại cuộc sống, nhất là những người ở “phía tối” nhưng là một phần tất yếu của thành phố.

×