Tiếp nối thành công của mùa giải đầu tiên, Giải báo chí toàn quốc về nông nghiệp, nông dân, nông thôn Việt Nam lần thứ II năm 2024 tiếp tục được tổ chức. Ông đánh giá như thế nào về ý nghĩa của giải giữa rất nhiều giải báo chí cả quy mô cấp quốc gia, cấp bộ ngành đã và đang được tổ chức?

- Phải nói rằng, ngay từ mùa giải đầu tiên năm 2023, tôi đã rất ấn tượng với Giải báo chí toàn quốc về nông nghiệp, nông dân, nông thôn Việt Nam, bởi lần đầu tiên có một giải báo chí quy mô toàn quốc dành cho một lĩnh vực vô cùng trọng yếu, được đánh giá là trụ đỡ của nền kinh tế đó là nông nghiệp; phản ánh mọi mặt đời sống trên một khu vực rộng lớn đó là nông thôn Việt Nam, nơi có quá nửa dân số Việt Nam là những người nông dân đang ngày đêm canh tác trên từng cánh đồng, vuông tôm, ao cá, vườn cây ăn trái thơm ngọt bốn mùa.

Chỉ cần phân tích những yếu tố như thế đã cho thấy sức hấp dẫn của đề tài về nông nghiệp, nông dân, nông thôn, về muôn mặt của đời sống sản xuất, văn hóa tinh thần của người nông dân, về những niềm vui nỗi buồn sau mỗi mùa thu hoạch, về những biến động thầm lặng mà mạnh mẽ trong mỗi làng quê mà tôi tin bằng con mắt quan sát tinh tế, bằng trái tim nhạy cảm, các nhà báo của lĩnh vực "tam nông" sẽ nhận ra và thể hiện nó thành tác phẩm.

Và còn một nguyên nhân quan trọng hơn khiến Giải báo chí toàn quốc về nông nghiệp, nông dân, nông thôn có sức hút đặc biệt với các nhà báo "tam nông" đó là, nhiều người trong chúng ta đều sinh ra và lớn lên nơi bờ tre, gốc rạ, với món cơm nắm mẹ làm, với nồi cá kho tiêu, với bát canh tập tàng làm dịu mát cả một trưa hè nóng bỏng. Chẳng phải trong chúng ta ai chẳng có một làng quê để nhớ, để trở về mỗi khi mỏi gối chồn chân đó sao?

Và con số hơn 1.900 tác phẩm gửi về mùa giải lần này theo báo cáo của Ban tổ chức chính là minh chứng sống động và rõ nét nhất cho sự quan tâm của các nhà báo, các cây viết đối với đề tài về nông nghiệp, nông dân, nông thôn, một đề tài được đánh giá là "khô" và "khổ" khi tác nghiệp nhưng sẽ có những trải nghiệm không phải lĩnh vực nào cũng có được, đó là trải nghiệm, là cảm xúc của những tấm chân tình người nông dân muốn gửi gắm vào từng mùa vụ, là niềm vui được mùa, là nỗi buồn rớt giá, là nước mắt sau bão giông, là nụ cười trở lại khi mầm xanh tiếp tục vươn mình…

Theo ông, những nét mới của Giải báo chí toàn quốc về nông nghiệp, nông dân, nông thôn Việt Nam lần thứ II năm 2024 là gì?

- Qua theo dõi và báo cáo của Ban tổ chức, cá nhân tôi thấy Giải báo chí toàn quốc về nông nghiệp, nông dân, nông thôn Việt Nam lần thứ II năm 2024 có nhiều nét mới, cụ thể như sau:

Thứ nhất, thể loại dự thi được mở rộng. Nếu như năm đầu tiên, giải chỉ trao cho những tác phẩm thuộc thể loại báo in, báo điện tử thì sang mùa thứ hai, Ban Tổ chức quyết định mở rộng thể loại dự thi, thêm hạng mục giải thưởng cho phát thanh, truyền hình, podcast,... Do vậy, số lượng giải thưởng, trị giá giải thưởng tăng gấp đôi, nâng cao quy mô của giải báo chí chuyên về nông nghiệp, nông dân, nông thôn.

Thứ hai, chất lượng các tác phẩm dự thi có sự đột phá. Qua đánh giá, chất lượng của các tác phẩm báo chí dự thi năm nay khá đồng đều, tập trung vào những đề tài đang rất thời sự của nông nghiệp, nông dân, nông thôn như: Sản xuất giảm phát thải hướng đến mục tiêu NET ZERO; tài chính xanh, tín dụng xanh cho sản xuất xanh; ứng phó, giảm nhẹ tác động của thiên tai, tái thiết sản xuất sau bão lũ;…

Nhiều tác phẩm báo chí đã phản ánh sâu sắc quá trình chuyển đổi từ sản xuất nông nghiệp truyền thống sang mô hình kinh tế đa giá trị, ứng dụng công nghệ cao và nông nghiệp hữu cơ. Các tác phẩm không chỉ đưa ra thông tin về kỹ thuật mà còn phân tích cách người nông dân vận dụng công nghệ số, trí tuệ nhân tạo và dữ liệu lớn vào các khâu canh tác, từ việc chọn giống, tưới tiêu đến bảo quản và tiêu thụ nông sản.

Đặc biệt, xuất hiện nhiều loạt bài điều tra, mang tính phản biện những vấn đề còn đang tồn tại, gây bức xúc ở nông thôn, thể hiện quá trình điều tra, tác nghiệp công phu, có sự dấn thân của nhóm tác giả. Các phóng sự, ký sự về mô hình hợp tác xã kiểu mới, phát triển sản phẩm OCOP, chân dung các nông dân mới cũng là điểm nhấn của giải năm nay, với những nhân vật, cách làm mới, tạo sự lan tỏa cũng như tạo động lực cho các nông dân khác trên con đường lập nghiệp, làm giàu.

Thứ ba, đề tài phản ánh trong các tác phẩm rất đa dạng, phong phú. Ngoài các tác phẩm tập trung vào lĩnh vực chuyển đổi sản xuất ngành nông nghiệp theo hướng công nghệ cao, giảm phát thải, các tác phẩm dự thi năm nay còn khai thác đa dạng các khía cạnh liên quan đến đời sống nông thôn và người dân. Các chủ đề nổi bật bao gồm: an ninh nông thôn, tôn giáo – tín ngưỡng, văn hóa dân tộc miền núi, bảo vệ chủ quyền biển đảo, an ninh biên giới, và chính sách hỗ trợ người nghèo, phát triển nông nghiệp – nông thôn vùng ven đô, các thiết chế văn hóa ở nông thôn,... Thông qua các tác phẩm tiếp tục khẳng định vị thế, vai trò của nông nghiệp, nông dân, nông thôn; những cơ hội và thách thức của lĩnh vực tam nông trong giai đoạn tới.

Thứ tư, hình thức trình bày ấn tượng. Năm nay, nhiều tác phẩm báo điện tử đã có bước tiến vượt bậc về cách thức thể hiện, sử dụng công nghệ mới để truyền tải câu chuyện một cách hấp dẫn và sinh động. Những bài báo mega story, long-form đã kết hợp hình ảnh, video, đồ họa và các công cụ tương tác để giúp độc giả không chỉ đọc mà còn "trải nghiệm" câu chuyện. Xuất hiện của hàng loạt tác phẩm độc đáo, phản ánh sinh động những vấn đề cấp thiết của nông nghiệp hiện đại và cả những thay đổi trong tư duy của người làm nông nghiệp.

Thứ năm, giải đã thu hút được nhiều cơ quan báo chí từ Trung ương đến địa phương tham gia, như: Nhân Dân, VOV, TTXVN, VnExpress, Vietnamnet, Hà Nội Mới, Nghệ An, Hà Tĩnh, Bình Thuận, Đồng Nai, Cà Mau, Bạc Liêu, An Giang, Bắc Giang, Hòa Bình, Lai Châu, Điện Biên, … Các cơ quan báo chí, truyền thôn có nhiều tác phẩm dự thi: Báo Hà Tĩnh, Báo Nghệ An, Báo Hà Nội Mới, Báo Quân Khu Bốn, Báo Quân đội Nhân Dân, Biên phòng, Đài PTTH Hậu Giang, Đài PTTH Ninh Thuận,…

Thứ sáu, tôi đặc biệt ấn tượng với những tác giả vô cùng đặc biệt của giải lần này, như Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và PTNT Lê Minh Hoan, chuyên gia nông nghiệp Nguyễn Lân Hùng,… Họ đều là những chính khách, chuyên gia trong lĩnh vực nông nghiệp nhưng bằng tình yêu với tam nông, bằng góc nhìn riêng biệt, tác phẩm của họ cho thấy tầm nhìn, tư duy của những người có nhiều năm nghiên cứu, quan sát, làm việc và quản lý trong lĩnh vực nông nghiệp nông thôn.

Để có thể có những tác phẩm hay về lĩnh vực nông nghiệp, nông dân, nông thôn, theo ông các nhà báo, cây viết cần chuẩn bị những gì?

- Tôi cho rằng, viết về lĩnh vực nông nghiệp, nông dân, nông thôn tưởng dễ mà khó. Dễ là vì phạm vi đề tài vô cùng rộng lớn, từ những tấm gương vượt khó làm giàu vươn lên trong sản xuất đến quá trình chuyển đổi từ sản xuất nông nghiệp truyền thống sang mô hình kinh tế đa giá trị ở các địa phương. Từ bức tranh nông nghiệp ở miền núi đến những cách làm nông nghiệp đô thị, nông nghiệp công nghệ cao; từ những chính sách đầu tư cho nông nghiệp, nông thôn đến những điểm nghẽn cần tháo gỡ trong quá trình phát triển.

Nhưng viết như thế nào để mỗi bài báo góp một tiếng nói hỗ trợ nông nghiệp, nông thôn cùng phát triển lại không hề đơn giản, bởi đôi khi một cái tittle giật hơi "kêu" về chuyện trúng mùa được giá hoặc mới nghe một tin đồn chưa được kiểm chứng đã vội phản ánh lên báo chí có thể khiến người nông dân vốn đã khó khăn càng thêm lao đao. Tôi vẫn nhớ có một năm Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và PTNT Lê Minh Hoan đề nghị các nhà báo không nên dùng từ giải cứu nông sản, bởi nông sản Việt không cần giải cứu mà cần cùng nhau đưa nó vươn xa, lên máy bay đi ra nhiều thị trường. Lãnh đạo tỉnh Bắc Giang cũng từng khẳng định, vải thiều Bắc Giang "không cần giải cứu".

Do vậy, tôi cho rằng, trước mỗi thông tin biến động về một ngành hàng trong ngành nông nghiệp, bên cạnh tốc độ, mỗi nhà báo cũng cần chậm lại một nhịp để phân tích, lựa chọn cách phản ánh toàn diện, vừa mang tính cảnh báo vừa không tạo sự hoang mang trong dư luận.

Hay viết về chân dung nông dân cũng vậy, tôi biết, hiện có nhiều nông dân sản xuất giỏi "ngại" lên báo, có thể vì họ ngại những con số, thông tin về mình. Do vậy, theo tôi, khi viết về các đề tài nông nghiệp, nông dân, nông thôn, mỗi nhà báo cần đặt vào vị trí của người nông dân để thấu hiểu hơn công việc của họ, nỗi niềm của họ, giúp họ nói lên được tâm tư, nguyện vọng một cách chân thành nhất. Khi đó, tác phẩm sẽ tự khắc chạm đến được trái tim.

Xin chân thành cảm ơn ông về cuộc trò chuyện!

×