Thành Cát Tư Hãn xóa sổ Đế quốc Khwarezmia: Giết hại 4 triệu người

Sau khi nhà nước Khara-Khitan bị tiêu diệt, Đế chế Mông Cổ của Thành Cát Tư Hãn đã tiến tới biên giới của Đế chế Khwarezmia, cai trị bởi Shah Ala ad-Din Muhammad. Vị vua này cũng chỉ mới làm chủ được một số khu vực, và ông cũng đang có những mâu thuẫn với Khalip của Baghdad. Ông trước đó đã từ chối việc thần phục bắt buộc đối với Khalip như là lãnh tụ trên danh nghĩa của đạo Hồi, và (ông) đã yêu cầu được công nhận như là một sultan của Đế chế, mà không cần bất kì sự hối lộ hay giả vờ nào. Chỉ riêng điều này đã gây ra cho ông nhiều rắc rối dọc biên giới phía nam. Đây cũng là khu vực mà Đế chế Mông Cổ đang mở rộng rất nhanh chạm tới. Các nhà sử học Mông Cổ khẳng định rằng Đại Hãn lúc đó không có ý định xâm lược Đế chế Khwarezmia, và (ông) chỉ muốn giao thương và thậm chí xây dựng mối quan hệ đồng minh.

Thành Cát Tư Hãn mất chưa đến 2 năm để chinh phục Khwarezmia.

Shah rất nghi ngờ mong muốn một thỏa thuận giao thương của Thành Cát Tư Hãn, và những thông điệp từ sứ giả của Shah ở Thượng Đô (Bắc Kinh) ở Trung Hoa đã mô tả phóng đại những hành vi tàn bạo của người Mông Cổ khi họ tấn công các thành phố trong cuộc chiến của họ với Nhà Kim. Một điều quan trọng hơn là An-Nasir - Khaliph của thành Baghdad, đã cố gắng xúi giục một cuộc chiến tranh giữa Mông Cổ và Shah vài năm trước khi cuộc xâm lược của Mông Cổ thực sự diễn ra. Một quan hệ đồng minh với Thành Cát Tư Hãn được xây dựng vì sự mâu thuẫn giữa Nasir và Shah, nhưng các Hãn cũng không thích việc liên minh với bất kì ông vua nào có những tuyên bố về quyền lực tối thượng, danh nghĩa hay không, và điều này đã đánh dấu sự sụp đổ của chế độ Khaliph mà sau này Hulegu (Húc Liệt Ngột), cháu của Thành Cát Tư, sẽ gây ra.

Ở thời điểm này, cố gắng này của các Khaliph có dính líu tới tuyên bố của Shah muốn được coi là sultan của Khwarezmia, điều mà Nasir không muốn làm, vì Shah từ chối thừa nhận quyền lực của Nasir, dù quyền lực đó chỉ là danh nghĩa. Tuy nhiên, Thành Cát Tư Hãn cũng không có ý định gây chiến vì ông ta cũng đang đánh Nhà Kim và cũng đang hưởng lợi từ những thương vụ với Đế chế Khwarezmia.

Thành Cát Tư phái một đoàn 500 người Hồi giáo tới Khwarezmia để thiết lập mối quan hệ thương mại chính thức. Tuy nhiên, Inalchuq, người cai trị thành phố Otrar của Khwarezmia, đã bắt giam những thành viên người Mông Cổ của sứ đoàn, buộc tội sứ đoàn này có âm mưu chống lại Khwarezmia.

Khwarezmia là một đế quốc Hồi Giáo rộng lớn nằm ở phía Tây châu Á.

Thành Cát Tư Hãn khi đó vẫn rất bình tĩnh và đã phái một nhóm thứ hai gồm 3 sứ giả (1 Hồi giáo và 2 Mông Cổ) tới gặp trực tiếp Shah và yêu cầu thả tự do cho sứ đoàn ở Otrar, đồng thời trừng trị người cai quản thành phố này. Shah ra lệnh cạo đầu 2 người Mông Cổ và chém đầu người Hồi giáo, rồi trả lại cho Thành Cát Tư Hãn. Ông cũng ra lệnh xử tử sứ đoàn 500 người trước đó. Đây được coi là một sự sỉ nhục ghê gớm đối với Hãn vì ông luôn coi các sứ giả là “thiêng liêng và bất khả xâm phạm”. Điều này dẫn tới việc Thành Cát Tư Hãn tấn công Vương triều Khwarezmia. Người Mông Cổ vượt dãy núi Tien Shan (Thiên Sơn), tiến vào Đế quốc của Shah năm 1219.

Sau khi thu thập các thông tin từ các nguồn tình báo, chủ yếu là từ các gián điệp dọc Con đường Tơ lụa, Thành Cát Tư Hãn cẩn thận chuẩn bị lực lượng, được tổ chức khác biệt so với những chiến dịch trước đó của ông. Những sự thay đổi thể hiện bằng việc thêm các đơn vị hỗ trợ cho lực lượng kỵ binh thiện chiến của ông, cả kỵ binh nặng lẫn nhẹ. Trong khi vẫn dựa vào những lợi thế truyền thống về tính linh hoạt của kỵ binh du mục, Thành Cát Tư Hãn đã kết hợp nhiều yếu tố chiến tranh của Trung Hoa, đặc biệt là yếu tố vây hãm. Các trang bị mới bao gồm những công cụ vây thành như xe phá tường thành, thuốc súng, máy bắn đá và một lượng lớn máy bắn tên có khả năng bắn những mũi tên dài 4-5m…

Ngoài ra, mạng lưới tình báo của Mông Cổ cũng rất tốt. Người Mông Cổ không bao giờ xâm lược một đối thủ sở hữu nền kinh tế và quân đội có khả năng chống trả mà lại không do thám cẩn thận. Ví dụ, Subutai (Tốc Bất Đài) và Batu Khan (Bạt Đô Hãn) đã mất một năm tiến hành do thám vùng Trung Âu, trước khi tiêu diệt quân đội của Hungary và Ba Lan trong các trận chiến riêng biệt chỉ cách nhau 2 ngày. Thành Cát Tư Hãn cũng mang theo 4ốn vị tướng xuất sắc nhất, trong đó có Bạt Tốc Đài và Triết Biệt.

Quân đội Mông Cổ ít hơn nhưng lại thiện chiến vượt trội so với quân đội Khwarezmia.

Trong cuộc xâm lược Khwarezmia, đầu tiên Thành Cát Tư Hãn triển khai việc tấn công gián tiếp mà sau này trở thành một đặc trưng trong các chiến dịch của ông, cũng như của con hay cháu ông. Hãn chia quân đội của mình ra, và phái một lực lượng chỉ để tìm và diệt Shah – đến nỗi mà một người cai trị một Đế chế rộng lớn bằng Đế chế của Thành Cát Tư Hãn, với một lực lượng quân đội lớn, phải liên tục chạy trốn trong chính đế quốc của mình. Các lực lượng Mông Cổ phân chia đó đã tiêu diệt từng phần quân của Shah, và bắt đầu tiến hành sự hủy diệt tàn bạo cũng như đối với các vùng đất khác trong những cuộc xâm lược sau này.

Quân đội của Shah, khoảng 400.000, bị phân tán ra nhiều thành phố chính. Shah sợ rằng quân của ông, nếu được tổ chức thành một đơn vị lớn dưới sị chỉ đạo của một người (hoặc một cấu trúc chỉ đạo), có thể lại quay ra chống lại ông. Ngoài ra, các báo cáo mà Shah có từ Trung Hoa chỉ ra rằng người Mông Cổ không giỏi trong việc vây thành, và thường gặp những vấn đề khi cố gắng bao vây một thành trì kiên cố nào đó. Quyết định triển khai quân đội của Shah như vậy đã chứng tỏ là một sai lầm tai hại khi chiến dịch phát triển.

Ở các thành phố thuộc Đế quốc Khwarezmia mà quân đội Mông Cổ đi qua, thây chất thành núi.

Chỉ chưa đầy 2 năm, Thành Cát Tư Hãn đã chinh phục toàn bộ Đế quốc Khwarezmia. Hầu vệ các thành phố lớn của đế quốc này bị phá hoại, thậm chí bị san phẳng. Shah Ala ad-Din Muhammad, do quá sốc trước việc đế quốc của mình thúc thủ quá nhanh, đã chết khi cùng con trai và một số thân tín chạy trốn ra một hòn đảo nằm ở biển Caspi.

Bằng chính sách “ngay cả chó mèo cũng không được tha mạng”, Thành Cát Tư Hãn không chỉ xóa xổ toàn bộ đế quốc Khwarezmia. Theo sử sách, những thành phố mà quân đội Thành Cát Tư Hãn đi qua tại đế quốc hồi giáo này, thây người chất thành núi. Thậm chí, mỗi binh lính Mông Cổ còn được giao hẳn nhiệm vụ phải hành quyết 50 người Khwarezmia. Chưa thỏa mãn, Thành Cát Tư Hãn còn cho làm chệch hướng toàn bộ những dòng sông trên lãnh thổ Khwarezmia nhằm mục đích xóa sổ hoàn toàn quốc gia này khỏi bản đồ nhân loại.