Tăng trưởng 8%: 2,5 triệu tỷ đồng, lạm phát 5% và ẩn số lãi suất

Tại kỳ họp bất thường lần thứ 9, Quốc hội bấm nút thông qua Nghị quyết về bổ sung mục tiêu phát triển kinh tế xã hội năm 2025 với tăng trưởng đạt 8% trở lên, quy mô GDP năm 2025 khoảng trên 500 tỷ USD, GDP bình quân đầu người khoảng trên 5.000 USD; tốc độ tăng chỉ số giá tiêu dùng (CPI) bình quân khoảng 4,5-5%/năm.

Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính nhấn mạnh việc điều chỉnh mục tiêu GDP trên 8% năm nay là yêu cầu khách quan, nhằm đạt mục tiêu đưa ra tại Đại hội XIII và trở thành nước có thu nhập cao vào 2045. Song người đứng đầu Chính phủ thừa nhận, đây cũng là thách thức lớn khi bình quân tăng trưởng kinh tế thế giới năm nay ở mức thấp - gần 3% và khu vực ASEAN 4-4,5%, nhưng "khó mấy cũng phải làm".

Để đạt mục tiêu tăng trưởng GDP năm 2025 trên 8% thì tăng trưởng tín dụng phải ở mức 16%, đồng nghĩa với việc hệ thống ngân hàng sẽ "bơm thêm" vào nền kinh tế khoảng 2,5 triệu tỷ đồng.

Cầu vốn của nền kinh tế và bài học lãi suất năm 2012

Nhà điều hành và chuyên gia đều khẳng định GDP 8% không phải là không thể đạt được, nhưng cần sự phối hợp chặt chẽ giữa tăng trưởng tín dụng hợp lý, đầu tư công hiệu quả và xuất khẩu mạnh mẽ. Thực tế, những năm qua, NHNN đã đi đúng hướng. Cụ thể, năm 2024, NHNN đã đạt chỉ tiêu tăng trưởng tín dụng 15%.

Tuy nhiên, ngay từ tháng đầu năm 2025, cân đối dòng vốn huy động và cho vay trong hệ thống ngân hàng bắt đầu có dấu hiệu mất cân bằng. Cụ thể, tháng 1/2025 tín dụng đã tăng khoảng 0,6% trong khi huy động vốn giảm 0,42%. Đây là một dấu hiệu quan trọng cho thấy tín dụng đang chảy vào nền kinh tế, nhưng áp lực huy động vốn cũng rất lớn. Điều này giải thích phần nào lý do lãi suất và tỷ giá có xu hướng tăng trong thời gian qua.

Cụ thể, dữ liệu thống kê từ 26 ngân hàng đã công bố báo cáo tài chính của PV Dân Việt cho thấy, tính đến hết quý IV/2024, tổng số dư tiền gửi khách hàng đã tăng 11,7%, đạt gần 12,8 triệu tỷ đồng.

Nhưng đáng nói, tốc độ tăng trưởng của tiền gửi đang chậm hơn đáng kể so với cho vay. Tính đến cuối quý IV/2024, dư nợ cho vay khách hàng ở 26 ngân hàng được khảo sát đã tăng trưởng 17,2% lên gần 13,4 triệu tỷ đồng.

"Giá trị tuyệt đối đã vênh và tốc độ tăng trưởng tín dụng còn nhanh hơn tốc độ tăng trưởng huy động thì áp lực về nguồn vốn của hệ thống ngân hàng là hiện hữu. Vì vậy, lãi suất huy động ngân hàng sẽ chịu áp lực tăng. Không phải vì chính sách tiền tệ của Việt Nam thắt chặt hay nới lỏng mà vì bản thân nguồn vốn cho hệ thống ngân hàng không còn dồi dào như trước. Đồng thời, áp lực về điều hành khung lãi suất lên nhà điều hành tại thời điểm hiện tại vẫn tương đối cao, cấu trúc thị trường vẫn ở trạng thái không cân bằng", ông Trần Ngọc Báu, Chuyên gia Kinh tế Tài chính, Sáng lập & Tổng Giám đốc của Công ty Dữ liệu Kinh tế Tài chính WiGroup bình luận.

Vậy nên, một trong những vấn đề quan trọng hiện nay là Ngân hàng Nhà nước cần đảm bảo sự cân bằng giữa vốn huy động và vốn cho vay. Nói cách khác, ngân hàng không thể chỉ huy động tiền gửi ngắn hạn rồi lại mang đi cho vay dài hạn quá nhiều, vì điều này sẽ tạo ra sự mất cân đối trong hệ thống tài chính. Bài học từ năm 2012 về sự mất cân bằng này đã và đã đẩy lãi suất huy động tăng đột, lên 14%/năm, thậm chí còn có nơi lên tới 17%/năm. Điều này khiến doanh nghiệp gặp khó khăn trong việc vay vốn với chi phí hợp lý, ảnh hưởng đến tăng trưởng kinh tế. 

Nhiệm vụ của NHNN trong năm 2025 là điều hành chính sách tiền tệ sao cho tín dụng không cần phải quá chặt, nhưng cần có một độ linh hoạt nhất định để tránh bóp nghẹt thanh khoản, đặc biệt khi nền kinh tế vẫn đang trong giai đoạn phục hồi. Đặc biệt, nếu dòng tiền chảy vào những lĩnh vực có giá trị gia tăng cao (sản xuất, hạ tầng, công nghệ…) thì đây vẫn là động lực tốt cho GDP.

Ngân hàng đóng vai trò trọng tâm của nền kinh tế Việt Nam

Ông Phan Lê Thành Long, CEO AFA Group thừa nhận, ngân hàng đóng vai trò trọng tâm của nền kinh tế Việt Nam.

"Tỷ lệ dư nợ tín dụng toàn hệ thống so với GDP danh nghĩa ngày càng tăng cho thấy mối tương quan tín dụng - tăng trưởng kinh tế, vai trò của các ngân hàng, ngân hàng thương mại đặc biệt quan trọng. Bởi trong suốt những năm vừa qua, tăng trưởng GDP được tài trợ chủ yếu bởi tín dụng ngân hàng", ông Long đề cập.

Theo đó, ông Long cho rằng phải cân đối giữa tăng trưởng cao và chất lượng tín dụng khi tiền đưa ra nền kinh tế. Điều này đồng nghĩa, đồng tiền phải được đầu tư một cách có hiệu quả thì chất lượng tăng trưởng mới đảm bảo và không gây ra hệ lụy.

Mặc dù lạm phát sẽ là tác dụng phụ của tăng trưởng. Nhưng không phải lúc nào cũng có tăng trưởng cao - lạm phát cao và ngược lại. Cũng có giai đoạn tăng trưởng thấp nhưng lạm phát cao thì gọi là đình lạm (kinh tế đình trệ nhưng lạm phát vẫn cao).

Trong khi đó, ông Trần Ngọc Báu, Chuyên gia Kinh tế Tài chính, Sáng lập & Tổng Giám đốc của Công ty Dữ liệu Kinh tế Tài chính WiGroup thừa nhận, khi Chính phủ đặt mục tiêu tăng trưởng cao thì đi liền với đó là lo ngại về lạm phát.

Dẫn ví dụ, vị chuyên gia đề cập, trong tháng 12/2024, chỉ số giá tiêu dùng (CPI) chỉ ở mức 2,94%, nhưng đến khoảng tháng 1/2025 đã tăng rất nhanh lên khoảng 3,63%. Tuy nhiên, đây chỉ là yếu tố mùa vụ do những dịch vụ công và nhu cầu tăng đột biến trong tháng Tết. Theo đó, lạm phát chưa đáng lo ngại bởi câu chuyện chuyện kích thích nền kinh tế chưa tác động.

Nhiều câu hỏi đặt ra, vì sao Chính phủ lại đặt mục tiêu lạm phát là 5%. Thực tế, trong những năm qua  KPI về lạm phát của Việt Nam luôn xoay quanh 5% và thường xuyên được duy trì dưới ngưỡng này. Con số này không phải là một mục tiêu mang tính "cưỡng ép" mà thực chất nó đã là một "định mức cân đối" trong điều hành kinh tế vĩ mô. Nói cách khác, lạm phát 5% không phải là rủi ro, mà là một trụ cột ổn định vĩ mô.

Động lực nào để tăng trưởng tín dụng đạt 16% năm 2025?

Tại hội nghị Thường trực Chính phủ làm việc với các ngân hàng thương mại, Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính nêu rõ: Các ngân hàng phải tiết giảm chi phí, tổ chức hoạt động hiệu quả hơn, đặc biệt là hy sinh một phần lợi nhuận của mình để giảm lãi suất cho vay, hỗ trợ nền kinh tế, hỗ trợ cho người dân, doanh nghiệp, tạo sinh kế cho nhân dân. 

Tuy nhiên, lạm phát tăng cao sẽ làm tăng lãi suất huy động và cho vay, tác động tới giá vốn đầu vào (chi phí lãi vay, thuê bất động sản,...) của doanh nghiệp và nền kinh tế. 

Trong bối cảnh đó, các chuyên gia cho rằng, đa số doanh nghiệp khó có thể đẩy phần chi phí đầu vào tăng thêm này vào người mua, nên tăng trưởng lợi nhuận của doanh nghiệp được dự báo sẽ giảm.

Tuy nhiên, Phó Thống đốc NHHN Đào Minh Tú từng khẳng định, trong năm 2025, toàn ngành ngân hàng sẽ tiếp tục theo dõi sát diễn biến, tình hình kinh tế thế giới, trong nước để điều hành chính sách tiền tệ chủ động, linh hoạt, kịp thời, hiệu quả.

Trong đó, phó Thống đốc nhấn mạnh, trong trường hợp cần thiết, NHNN sẽ sử dụng các công cụ điều hành trong việc cung ứng vốn, tái cấp vốn hoặc các hình thức phù hợp thông qua các nghiệp vụ điều hành thị trường tiền tệ.

TS Lê Xuân Nghĩa phân tích, thông thường, trong ngắn hạn, khi muốn tăng trưởng kinh tế cao, nhà điều hành thường nới lỏng chính sách tiền tệ, tức là tăng cung tiền. Như vậy, lãi suất sẽ giảm xuống, hỗ trợ các doanh nghiệp mới vay nhiều hơn, đầu tư nhiều hơn, qua đó dẫn đến tăng trưởng kinh tế cao hơn.

Ở chiều ngược lại, nếu lạm phát cao thì đương nhiên lãi suất theo đó tăng lên. Nhưng trong ngắn hạn, nếu muốn tăng trưởng kinh tế thì lãi suất phải giảm xuống. Khi lãi suất giảm, vì có độ trễ khoảng 1-1,5 năm nên những năm sau lạm phát tăng chứ không phải tăng ngay lập tức. 

"Các nước đang phát trưởng thường duy trì lãi suất thấp và chấp nhận lạm phát cao hơn để tăng trưởng kinh tế. Đây là quy luật ngắn hạn. 

Còn về dài hạn, lạm phát cao kéo dài dai dẳng hơn cũng có thể buộc ngân hàng trung ương đưa ra các biện pháp thắt chặt chính sách tiền tệ, từ đó làm giảm tốc độ tăng trưởng", ông Nghĩa phân tích.

Đề cập đến ý kiến cho rằng, việc lãi suất tăng không có nghĩa là xấu nhưng nhưng tăng trưởng tín dụng sẽ vào đâu?. TS Lê Xuân Nghĩa nhận định, tín dụng nhiều vào đâu cũng gây ra lạm phát. 

Tín dụng đổ vào một số kênh như cho vay cho sản xuất kinh doanh, tiêu dùng, bất động sản, chứng khoán,.... Theo thống kê của vị chuyên gia, một số quốc gia thường đẩy tín dụng vào cho vay tiêu dùng vì khi tiêu dùng tăng lên, kéo theo tiêu thụ hàng hóa, hoạt động sản xuất phát triển sẽ hỗ trợ tăng trưởng kinh tế.

Dẫn ví dụ, ông Nghĩa cho biết, ở các nước như Châu Âu, cho vay tiêu dùng lên tới 71% tổng tín dụng, Mỹ khoảng 46% tổng tín dụng,... "Đây là số liệu theo dõi từ 2016 và tới nay vẫn duy trì như vậy. Các ngân hàng trung ương muốn đẩy tín dụng chủ yếu sẽ chảy vào cho vay tiêu dùng. Và nền kinh tế của họ tăng trưởng phụ thuộc vào tiêu dùng khoảng 70-75%", ông Nghĩa nêu.

Trong khi đó, tại Việt Nam, tín dụng thường "chảy" vào sản xuất để xuất khẩu, cho vay bất động sản... Nhưng theo ông Nghĩa khuyến cáo, nếu xuất khẩu chậm lại sẽ là mối "nguy lớn". Bởi sự suy giảm trong doanh số bán hàng của doanh nghiệp có thể dẫn đến những hệ lụy tiêu cực cho cả doanh nghiệp và hệ thống ngân hàng.

×