Thăm nhà cổ Bình Dương, trở về không gian sống trăm năm giữa lòng cù lao xanh mát

Việc bảo tồn, gìn giữ và phát huy giá trị các di sản nhà cổ Bình Dương không chỉ để phục vụ du lịch, mà còn là cách để bồi đắp tình yêu quê hương, giữ hồn dân tộc giữa nhịp sống hiện đại hôm nay.

Giá trị kiến trúc nghệ thuật nhà cổ Dương Văn Hổ

Nằm giữa khu vườn cây trái xanh mát trên xã cù lao Bạch Đằng (TP.Tân Uyên), nhà cổ Dương Văn Hổ được xây dựng từ năm 1911 đến 1914.

Đây không chỉ là nơi cư ngụ của một dòng họ mà còn là công trình nghệ thuật kiến trúc mang đậm dấu ấn văn hóa Nam Bộ. Ngôi nhà hiện nay là một trong những di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh, được bảo tồn gần như nguyên vẹn, từ dáng dấp đến hồn cốt.

CLIP: Du lịch nhà cổ Dương Văn Hổ, trở về không gian sống trăm năm giữa lòng cù lao xanh mát. Thực hiện: Nguyên Vỹ

Nhà cổ Dương Văn Hổ được xây dựng theo kiến trúc chữ Đinh, một kiểu nhà phổ biến của người Việt ở Nam Bộ xưa. Toàn bộ kết cấu sử dụng các loại gỗ quý như gõ đỏ, căm xe, gụ... Mái lợp ngói âm dương, nền lát gạch tàu đỏ tạo nên sự hài hòa giữa kiến trúc và thiên nhiên, giữa kỹ thuật và mỹ thuật.

Đoàn công tác Hội Nông dân các tỉnh miền Đông tham quan nhà cổ Dương Văn Hổ. Ảnh: Nguyên Vỹ

Đặc biệt, toàn bộ khung nhà được lắp ghép bằng kỹ thuật mộng gỗ, hoàn toàn không dùng đinh sắt. Đây là minh chứng rõ nét cho trình độ tay nghề của thợ mộc truyền thống.

Những nghệ nhân thời đó không chỉ biết dựng nhà để ở, mà còn thổi hồn vào từng đường nét, biến ngôi nhà thành tác phẩm nghệ thuật sống.

Các vì kèo, bao lam, hoành phi, liễn đối đều được chạm khắc công phu, sắc sảo. Ảnh: Nguyên Vỹ

Các vì kèo, bao lam, hoành phi, liễn đối đều được chạm khắc công phu, sắc sảo. Nghệ thuật chạm ô hộc - đặc trưng thời Nguyễn - với các đề tài truyền thống như tứ quý (mai - lan - cúc - trúc hay long - ly - quy - phượng) xuất hiện ở khắp nơi trong ngôi nhà. Mỗi hoa văn, họa tiết đều mang giá trị biểu tượng, phản ánh tinh thần thẩm mỹ, nhân sinh quan và tín ngưỡng của người xưa.

Không chỉ có gỗ, bên trong nhà còn lưu giữ nhiều vật dụng cổ như tủ thờ, ván ngựa, đèn dầu, bình trà, khuôn bánh... có niên đại hàng trăm năm. Đặc biệt, có cả những vật dụng phương Tây du nhập từ Pháp, cho thấy sự giao thoa văn hóa từng tồn tại nơi đây.

Trong nhà còn có cả những vật dụng phương Tây du nhập từ Pháp. Ảnh: Nguyên Vỹ

Ngôi nhà không chỉ đẹp về hình thức mà còn hợp lý về công năng. Mặt tiền quay ra sông, thuận tiện giao thông; gian giữa trang trọng đặt bàn thờ tổ tiên, hai bên là chỗ ở và sinh hoạt thường nhật. Mỗi không gian đều được bố trí hài hòa, hợp lý, phản ánh lối sống nề nếp, trật tự của người Bình Dương xưa.

Qua hơn 100 năm, nhà cổ Dương Văn Hổ vẫn đứng vững, như một tượng đài văn hóa, ghi lại không chỉ kỹ thuật xây dựng tài hoa mà còn là tinh thần gìn giữ cội nguồn của nhiều thế hệ hậu duệ.

Phát huy tiềm năng du lịch từ di sản nhà cổ Bình Dương

Vùng đất Bình Dương nói chung, cù lao Bạch Đằng nói riêng, từ lâu đã nằm trong dòng chảy lịch sử của cuộc Nam tiến, khi lưu dân người Việt từ Thuận - Quảng vượt sông, khai khẩn đất hoang.

Với ba con sông lớn bao bọc là sông Sài Gòn, sông Đồng Nai và sông Bé, vùng đất này không chỉ trù phú nhờ phù sa màu mỡ mà còn là vùng đất của những rừng cây gỗ quý, của những nếp nhà xưa cũ đầy bóng dáng thời gian.

Trên mảnh đất ấy, nhà cổ Dương Văn Hổ hiện lên như một chứng tích sống động, kể lại câu chuyện vàng son một thuở của vùng đất Bình Dương.

Cách đó không xa, cũng trên cù lao Bạch Đằng, nhà cổ Đỗ Cao Thứa được xây dựng từ cuối thế kỷ XIX, là một trong hai ngôi nhà cổ được công nhận di tích lịch sử văn hóa cấp tỉnh. Với kiến trúc chữ Đinh, mái ngói âm dương, bao phủ bởi không gian cây trái xanh mát, nơi đây là điểm đến thu hút du khách tìm về những giá trị xưa cũ.

Du khách tham quan nhà cổ Bình Dương. Ảnh: Nguyên Vỹ

Hiện tại, Bình Dương còn khoảng 5 ngôi nhà cổ được xếp hạng di tích quốc gia và cấp tỉnh. Đây là những bảo tàng sống lưu giữ hồn cốt kiến trúc truyền thống của người Việt ở Nam Bộ.

Trong những năm gần đây, trước sự phát triển mạnh mẽ của ngành du lịch, nhiều ngôi nhà cổ đã được đưa vào các tour tham quan, đón hàng nghìn lượt khách trong và ngoài tỉnh.

Ông Trần Việt Hùng, người dân ở TP.HCM kể, du khách đến đây không chỉ được ngắm nhìn những mái ngói phủ rêu, những vách gỗ chạm trổ tinh xảo mà còn được hóa thân trong trang phục truyền thống, chụp ảnh lưu niệm giữa khung cảnh cổ kính, trang nghiêm.

"Những tấm ảnh ấy không chỉ là kỷ niệm, mà còn là cách để mỗi người tự nhắc nhớ, trân trọng và lan tỏa những giá trị văn hóa cha ông để lại", ông Hùng chia sẻ.

Nhà cổ Bình Dương được đưa vào các tour tuyến du lịch góp phần phát huy giá trị di sản. Ảnh: Nguyên Vỹ

Bà Trần Thị Ánh Tuyết, người đang quản lý di tích nhà cổ Trần Công Vàng, một ngôi nhà cổ khác ở Bình Dương cho biết, gia đình coi việc gìn giữ nhà cổ là một sứ mệnh. "Khi được công nhận là di tích, đó không chỉ là niềm vinh dự, mà còn là trách nhiệm để các thành viên phát huy giá trị di sản, góp phần phát triển du lịch tỉnh nhà", bà Tuyết nói.

Ông Nguyễn Thanh Phong - Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Bình Dương cho biết, sau khi được xếp hạng và quảng bá, các nhà cổ đã trở thành điểm đến hấp dẫn.

Nhiều đoàn khách đã chủ động đưa di tích nhà cổ vào lịch trình tham quan. Tuy nhiên, lượng khách hiện tại vẫn chưa đạt kỳ vọng. "Do đó, ngành du lịch đang nỗ lực triển khai các giải pháp nhằm gia tăng trải nghiệm, phát huy tiềm năng du lịch di sản", ông Phong nói.

×