Thu hút nhân tài khoa học và công nghệ: Khung pháp lý đã hoàn thiện, còn thách thức nào cần tháo gỡ?

Điểm sáng ngành khoa học công nghệ

Chiều 5/8, tại Hà Nội, Bộ Khoa học và Công nghệ tổ chức Họp báo thường kỳ tháng 7 dưới sự chủ trì của Thứ trưởng Bùi Hoàng Phương.

Về các kết quả nổi bật, trong tháng 7/2025, Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) đã tích cực triển khai nhiều nhiệm vụ trọng tâm, đạt được kết quả nổi bật, đóng góp quan trọng vào tiến trình phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số (KHCN, ĐMST & CĐS) quốc gia.

Toàn cảnh Họp báo thường kỳ tháng 7 của Bộ Khoa học và Công nghệ.

Bộ đã tham mưu trình Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ ban hành 01 Nghị định và 03 Quyết định quan trọng, trong đó đáng chú ý là Nghị định số 194/2025/NĐ-CP về cơ sở dữ liệu quốc gia và chia sẻ dữ liệu mở giữa các cơ quan nhà nước, tạo nền tảng cho Chính phủ số hoạt động minh bạch, hiệu quả. Quyết định 1562/QĐ-TTg đảm bảo tính liên thông, đồng bộ trong chuyển đổi số toàn hệ thống chính trị; Quyết định 1565/QĐ-TTg nâng cao chất lượng dịch vụ công trực tuyến, phát triển các dịch vụ số cá nhân hóa dựa trên dữ liệu và trí tuệ nhân tạo (AI).

Bộ cũng phối hợp với các bộ ngành trình ban hành Nghị định 179/2025/NĐ-CP quy định mức hỗ trợ 5 triệu đồng/tháng cho cán bộ chuyên trách chuyển đổi số, an toàn thông tin; Nghị định 180/2025/NĐ-CP về hợp tác công tư (PPP) trong phát triển KHCN, ĐMST & CĐS – được đánh giá là bước đột phá huy động nguồn lực xã hội.

Bên cạnh đó, Bộ đã ban hành 03 Thông tư liên quan đến hệ thống thông tin hành chính cấp bộ, quản lý dữ liệu giao dịch điện tử, và phân cấp thẩm quyền cấp phép viễn thông.

Về hoạt động chiến lược, Bộ KH&CN đã tổ chức và tham gia nhiều sự kiện quan trọng: triển khai Nghị quyết 57 tại Đà Nẵng; khởi động dự án phòng thí nghiệm đóng gói vi mạch bán dẫn; tổ chức hội nghị sơ kết Ban Chỉ đạo Chính phủ về phát triển KHCN, ĐMST & CĐS và Đề án 06; hướng dẫn xây dựng kế hoạch, dự toán ngân sách KHCN năm 2026 – nhấn mạnh trọng tâm AI, dữ liệu, bán dẫn, chính phủ số, mô hình “3 nhà”.

Đồng thời, Bộ cũng làm việc với chuyên gia Nhật Bản và Hiệp hội bán dẫn Đông Nam Á về đào tạo nhân lực, xây dựng tiêu chuẩn kỹ thuật và xúc tiến đầu tư vào ngành bán dẫn; phối hợp IAEA tổ chức hội thảo an ninh hạt nhân phục vụ Lễ kỷ niệm 80 năm Quốc khánh.

Trong tháng 7 năm 2025, Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) đã ghi nhận những kết quả ấn tượng, với tổng doanh thu toàn ngành ước đạt gần 499 tỷ đồng, tăng mạnh 22,6% so với cùng kỳ năm trước, đóng góp hơn 107 nghìn tỷ đồng vào GDP quốc gia.

Đáng chú ý, so với cùng kỳ năm 2024, Bộ KH&CN có tỷ lệ hồ sơ trực tuyến toàn trình đạt 39,85%, tăng 4,24%. Doanh thu công nghiệp ICT đạt 478.539 tỷ đồng, tăng 9,4%. Sản lượng bưu chính tháng 7 ước đạt 330 triệu bưu gửi, tăng 18,7%. Tốc độ mạng di động Việt Nam xếp thứ 19 toàn cầu (148,64 Mbps), tăng 29 bậc. Tổng số tiêu chuẩn đã công bố là 40 TCVN; số tiêu chuẩn ISO/IEC được chấp nhận là TCVN là 36 TCVN. Tổng giao dịch trên nền tảng tích hợp, chia sẻ dữ liệu quốc gia (NDXP): 3,3 tỷ giao dịch thành công tính đến 18/7/2025.

Chỉ số hạ tầng chất lượng VQII tháng 6 tăng 2,054%, đóng góp ước tính 0,87 tỷ USD vào GDP. Lượt tải game trên di động tại Việt Nam trong 6 tháng đầu năm đạt 5,2 tỷ lượt, dự kiến vượt 10,3 tỷ vào cuối năm. Doanh thu các sàn thương mại điện tử lớn dự kiến đạt 387,5 nghìn tỷ đồng, tăng 21,5%. Quy mô kinh tế AI của Việt Nam dự kiến đạt 120-130 tỷ USD vào năm 2040.

Mở đường thu hút nhân tài khoa học và công nghệ

Trong kỷ nguyên cách mạng công nghiệp lần thứ tư, khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số đang trở thành động lực then chốt thúc đẩy tăng trưởng kinh tế - xã hội bền vững. Nhận thức rõ vai trò chiến lược đó, Đảng và Nhà nước đã có nhiều chỉ đạo quyết liệt nhằm trọng dụng và thu hút nhân tài trong lĩnh vực khoa học và công nghệ.

Mới đây, Tổng Bí thư Tô Lâm đã yêu cầu Bộ Nội vụ, phối hợp với Bộ KH&CN và các cơ quan liên quan, sớm xây dựng và ban hành chính sách đãi ngộ đặc biệt, nhằm thu hút ít nhất 100 chuyên gia đầu ngành về nước làm việc ngay trong tháng 8/2025. Đồng thời, Bộ KH&CN được giao nhiệm vụ hoàn thiện Chiến lược thu hút nhân tài đến năm 2030, tầm nhìn 2050 – thể hiện quyết tâm chính trị mạnh mẽ trong phát triển đội ngũ nhân lực chất lượng cao.

Ông Mai Ánh Hồng - Phó Vụ trưởng, Vụ Tổ chức cán bộ (Bộ KH&CN) chia sẻ về khung pháp lý và thách thức cần hoàn thiện trong thu hút nhân tài khoa học công nghệ.

Tại buổi họp báo, ông Mai Ánh Hồng - Phó Vụ trưởng, Vụ Tổ chức cán bộ (Bộ KH&CN) cho biết, việc Quốc hội thông qua Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo (KH&CN&ĐMST) và Luật Công nghiệp Công nghệ số năm 2025 đã tạo nền tảng pháp lý vững chắc, mở đường cho chính sách thu hút nhân tài toàn diện. Các quy định mới cho phép cơ chế đãi ngộ linh hoạt, thậm chí vượt khung lương, tạo điều kiện thuận lợi cho các chuyên gia trong nước và người Việt Nam ở nước ngoài yên tâm cống hiến.

"Luật Công nghiệp Công nghệ số đặt trọng tâm phát triển công nghiệp bán dẫn, trí tuệ nhân tạo (AI), tài sản số – những lĩnh vực đang thiếu hụt nghiêm trọng nhân lực trình độ cao. Các chính sách ưu đãi vượt trội trong luật được kỳ vọng sẽ góp phần hình thành hệ sinh thái đổi mới sáng tạo, nâng tầm năng lực công nghệ quốc gia", ông Mai Ánh Hồng nhấn mạnh.

Tuy nhiên, theo Phó Vụ trưởng - Vụ Tổ chức cán bộ, việc triển khai các luật mới đòi hỏi sự đồng bộ với hệ thống pháp luật hiện hành như Luật Ngân sách, Luật Viên chức, cùng với việc sớm ban hành các nghị định, thông tư hướng dẫn cụ thể. Nếu các thủ tục vẫn còn rườm rà, thiếu linh hoạt, các cơ chế ưu đãi dù tiên tiến cũng khó phát huy hiệu quả.

Về mặt đãi ngộ, mức hỗ trợ tài chính hiện tại vẫn chưa đủ cạnh tranh với các quốc gia phát triển. Ngoài lương thưởng, những yếu tố phi tài chính như môi trường nghiên cứu chuyên nghiệp, cơ hội phát triển sự nghiệp, điều kiện sống – làm việc thuận lợi cũng đóng vai trò không kém phần quan trọng.

Bộ KH&CN đang khẩn trương triển khai loạt chính sách thiết thực: Ban hành quy định về cơ chế chấp nhận rủi ro trong nghiên cứu; tăng quyền tự chủ cho tổ chức KH&CN công lập; quy định phân chia lợi ích từ kết quả nghiên cứu; và chính sách đặc thù cho công nghiệp bán dẫn.

Song song đó là Đề án phát triển và trọng dụng nhân tài, hướng tới thu hút nhà khoa học Việt Nam ở nước ngoài và chuyên gia quốc tế, thông qua các chương trình hỗ trợ toàn diện gồm gói tài chính đặc biệt, điều kiện làm việc ưu việt và cơ hội nghề nghiệp rõ ràng.

Bộ cũng tập trung đầu tư hạ tầng nghiên cứu, phát triển các trung tâm đổi mới sáng tạo, phòng thí nghiệm đạt chuẩn quốc tế; thúc đẩy hợp tác giữa doanh nghiệp và viện trường; hỗ trợ nhà khoa học tham gia các dự án toàn cầu, tăng cường chuyển giao công nghệ, giảm rào cản hành chính, và đánh giá hiệu quả nghiên cứu dựa trên đầu ra thực chất như bằng sáng chế, sản phẩm thương mại hóa.

Đẩy mạnh triển khai công nghệ chiến lược

Ngày 12/6/2025, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Danh mục công nghệ chiến lược (CNCL) và sản phẩm công nghệ chiến lược. Tiếp đó, ngày 27/6/2025, Quốc hội thông qua Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo, lần đầu tiên xác lập khái niệm pháp lý về CNCL.

Ông Hoàng Anh Tú, Phó Vụ trưởng Vụ Khoa học, kỹ thuật (Bộ KH&CN).

Ông Hoàng Anh Tú, Phó Vụ trưởng Vụ Khoa học, kỹ thuật cho biết, Bộ KH&CN sẽ xác định 1–3 sản phẩm chiến lược có tính cấp thiết, khả năng thành công nhanh và tác động lan tỏa để triển khai tiên phong. Đồng thời, trình Thủ tướng phê duyệt Đề án quốc gia phát triển CNCL đến năm 2030, tầm nhìn 2035, gồm 11 chương trình thành phần tương ứng với 11 nhóm CNCL, mỗi chương trình do một bộ, ngành chủ trì.

Bộ cũng sẽ trình Đề án phát triển hệ thống trung tâm nghiên cứu, phòng thí nghiệm trọng điểm dùng chung cho CNCL, đặt tại viện, trường, khu công nghệ cao theo mô hình hợp tác công – tư. Song song, các văn bản hướng dẫn Luật KH&CN&ĐMST sẽ được hoàn thiện để bảo đảm hành lang pháp lý đồng bộ.

Các giải pháp đồng bộ khác bao gồm: Thành lập trung tâm giải mã công nghệ; hình thành cụm CNCL tại địa phương theo lợi thế vùng; và xây dựng Chương trình truyền thông quốc gia đưa sản phẩm “Make in Vietnam” ra quốc tế.

×