Thuần chủng thủy quái sông Sêrêpốk nuôi trong ao đất của một nông dân Đắk Lắk

Việc nuôi thành công loài cá lăng đuôi đỏ ở xã Hòa Phú đã góp phần quan trọng trong việc bảo tồn nguồn gen các loài thủy sản quý hiếm đang có nguy cơ tuyệt chủng trên các dòng sông, đặc biệt là sông Sêrêpốk và mang lại hiệu quả kinh tế cao, thu nhập cao cho nông dân.

Thuần chủng "thủy quái" sông Sêrêpốk

Những năm qua, hàng loạt nhà máy thủy điện mọc lên, ngăn dòng làm thay đổi môi trường sinh thái, ảnh hưởng đến sản lượng các loài thủy sản đặc sản, đặc hữu trên các hệ sông chính của Tây Nguyên. 

Thêm vào đó tình trạng đánh bắt tràn lan, đánh bắt bằng các dụng cụ, hình thức trái phép khiến cho nhiều loài cá đặc sản quý hiếm, trong đó có cá lăng đuôi đỏ trên sông Sêrêpốk dần khan hiếm, nguy cơ cơ bị tận diệt.

Sêrêpốk - một trong những con sông lớn nhất Tây Nguyên là phụ lưu quan trọng của sông Mê Kông. Vào mùa mưa, nước sông  Sêrêpốk chảy cuồn cuộn. Thừa hưởng nguồn thủy sản trù phú của con sông mẹ Mê Kông nổi tiếng, sông Sêrêpốk có nhiều loài cá quý hiếm như cá mõm trâu, cá lăng đuôi đỏ, cá trà sóc...

Trong số các loài cá quý hiếm, cá lăng đuôi đỏ được xem loài "thủy quái" đặc trưng, nổi tiếng của sông Sêrêpốk. Chính dòng sông Sêrêpốk với dòng chảy cuồn cuộn, lắm thác ghềnh là môi trường sinh trưởng lý tưởng của loài cá lăng đuôi đỏ.

Cách đây chưa lâu, số lượng cá lăng đuôi đỏ trên dòng sông Sêrêpốk còn rất nhiều. Người dân bản địa dễ dàng bắt được những con cá lăng đuôi đỏ trọng lượng lớn. Không hiếm những con cá lăng đuôi đỏ trọng lượng lên đến gần 100kg do người dân trong vùng bắt được trên dòng sông nổi tiếng này.

Tuy nhiên, do tác động của con người, hàng loạt các nhà máy thủy điện mọc lên, chặn dòng, gây ảnh hưởng đến môi trường sinh thái và thiên chức sinh sản của nhiều loài thủy sản quý hiếm.

Vướng các đập thủy điện, loài cá đuôi đỏ này không ngược dòng lên trung thượng nguồn sông Sêrêpốk để sinh sản. Đây chính là một trong những nguyên nhân khiến số lượng cá lăng đuôi đỏ sông Sêrêpốk giảm nhanh trong những năm qua.

Thêm vào đó, tình trạng đánh bắt cá tràn lan bằng các phương tiện tận diệt khiến loài cá lăng quý hiếm này dần ít xuất hiện trên sông Sêrêpốk và có nguy cơ khan hiếm, cạn kiệt.

Ông Hoàng Quốc Bài (thôn 5, xã Hòa Phú, TP Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk) chia sẻ, trước đây ông vốn làm nghề chài lưới trên sông Sêrêpốk, thời điểm đó, cá lăng đuôi đỏ trên sông nhiều vô kể. 

"Chuyện câu được những con cá lăng đuôi đỏ to vài ba chục ký đối với chúng tôi là bình thường. Có khi người dân còn câu được cá lăng đuôi đỏ hơn 80kg, dài tận 1,6m, khoảng 50 năm tuổi...Những con cá lăng nặng vài chục kg, sống lâu vài chục năm thực sự là sản vật trân quý của dòng sông...", ông Bài nhớ lại.

"Thời điểm đó, chúng tôi đánh bắt cá chủ yếu là thủ công, dùng chài lưới, giăng câu...không dùng kích điện hay thuốc hóa học nên cá trên sông vẫn còn nhiều vô kể. Sau này, thủy điện chặn dòng, rồi việc đánh bắt vô tội vạ theo kiểu tận diệt khiến nguồn thủy sản cạn dần, cá lăng đuôi đỏ cũng khan hiếm. Nay nói về việc câu được con cá lăng to lớn ở sông Sêrêpốk là rất hiếm", ông Bài chia sẻ.

Trước tình trạng số lượng cá lăng đuôi đỏ trên sông Sêrêpốk cứ khan hiếm dần, năm 2005 ông Hoàng Quốc Bài là một trong những nông dân tiên phong thử nghiệm mô hình đưa loài cá quý hiếm này ở ngoài sông Sêrêpốk về thuần chủng trong môi trường nước tĩnh, nuôi thả trong ao hồ. 

Sau nhiều năm nuôi thử nghiệm, loài "thủy quái" nước ngọt này đã thích ứng được với môi trường nước tĩnh và mang lại hiệu quả kinh tế cao trong nông nghiệp.

Nhớ lại những ngày đầu thuần chủng loài thủy quái nước ngọt này, ông Bài cho biết, ban đầu, ông múc 0,5ha đất ven sông Sêrêpốk rồi tìm mua cá lăng nhỏ về thả, nuôi. Tuy nhiên, do chưa có kinh nghiệm nuôi, môi trường sống và nguồn thức ăn bị thay đổi nên cá chậm lớn, không đạt năng suất. Không nản chí, ông Bài lại mài mò tìm hiểu các sách vở các tài liệu nghiên cứu. Sau thất bại lần đầu, ông đã rút ra nhiều kinh nghiệm cải tạo lại hồ cá, thức ăn cho các cũng được ông thay đổi bằng các loại thức ăn tự nhiên như ngoài sông, suối.

Hơn 1 năm sau, cá lăng trong ao nhà ông lớn nhanh như thổi, trọng lượng đạt từ 3 - 7 kg/con. Đặc biệt, dù là cá nuôi trong ao hồ nhưng gia đình ông Bài dùng các loại thức ăn trong tự nhiên như tôm, tép, cá nhỏ... nên thịt cá lăng nuôi từ ao của ông không khác gì cá lăng trên sông Sêrêpốk.

Mô hình nông nghiệp hiệu quả

Từ mô hình nuôi thử nghiệm nhưng mang lại hiệu quả kinh tế hơn các loại cá truyền thống trước đây, gia đình ông Bài bắt đầu mở rộng ao để nuôi thả. Hiện nay với 4 ao cá diện tích hơn 1ha, ngoài việc cung cấp cá lăng cho các chợ đầu mối, nhà hàng trong tỉnh, gia đình ông Bài còn xuất cá ra các thành phố lớn như Hà Nội, TP HCM...

Ông Bài cho biết, cá lăng đuôi đỏ thuần chủng nuôi trong ao đất đang được bán với giá trên 300.000đ/kg tùy vào trọng lượng của cá, cá càng to giá càng cao. Cá lăng tự nhiên trên sông Sêrêpốk có giá khoảng 450.000đ – 700.000đ/kg.

Từ mô hình nuôi cá lăng đuôi đỏ, mỗi năm trừ hết chi phí gia đình ông có được lợi nhuận gần 300 triệu đồng, có kinh tế ổn định trong vùng.

Thấy ông Bài thành công trong mô hình cá lăng đuôi đỏ, nhiều hộ dân nuôi trồng thủy sản ở Hòa Phú bắt đầu theo chân ông, mạnh dạn đầu tư, đưa giống cá lăng đuôi đỏ làm vật nuôi chính trong ao, hồ và mang lại hiệu quả kinh tế cao.

Ông Nguyễn Thanh Trung - Phó Chủ tịch Hội nông dân xã Hòa Phú (TP.Buôn Ma Thuột, tỉnh Đắk Lắk) đánh giá, ông Hoàng Quốc Bài là một trong những hộ dân tiên phong của xã thành công trong mô hình thuần chủng cá lăng đuôi đỏ trong môi trường nước tĩnh. Mô hình nuôi cá lăng đuôi đỏ hiện nay là một trong những mô hình nông nghiệp ổn định, mang lại hiệu quả kinh tế cao cho người dân địa phương. Hiện nay, UBND xã đã thành lập HTX cá lăng đuôi đỏ, với diện tích hơn 10ha, tạo điều kiện thuận lợi để trao nông dân trao đổi kinh nghiệm, quảng bá thương hiệu cá lăng đuôi đỏ và có đầu ra ổn định.

Còn theo ông Nguyễn Văn Thảo - Chi cục trưởng Chi cục thủy sản tỉnh Đắk Lắk cho biết, cá lăng đuôi đỏ là một trong những trong những loại cá đặc trưng ở sông Sêrêpốk và có nguy cơ khan hiếm, đe dọa mất nguồn gen do tác động của con người.  Mô hình thuần hóa cá lăng đuôi đỏ ở xã Hòa Phú là mô hình vừa bảo tồn được nguồn gen thủy sản vừa mang lại hiệu quả kinh tế cao. Để khuyến khích người dân phát triển, nhân rộng mô hình nuôi cá lăng đuôi đỏ, đơn vị cũng phối hợp với Trung tâm khuyến nông TP Buôn Ma Thuột tổ chức các đợt tập huấn, hỗ trợ kỹ thuật để bà con xã Hòa Phú phát triển tốt mô hình này.

"Ngoài ra, để chủ động phát triển ngành nghề nuôi cá lăng đuôi đỏ, UBND TP.Buôn Ma Thuột cũng đã phối hợp với Sở Khoa học và Công nghệ tỉnh Đắk Lắk xây dựng hồ sơ đăng ký nhãn hiệu cá lăng đuôi đỏ Hòa Phú - Buôn Ma Thuột, góp phần quảng bá thương hiệu, tìm đầu ra cho sản phẩm để bà con yên tâm nuôi thả...", ông Thảo cho biết thêm.