TikToker vướng vòng lao lý: Hàng giả, trốn thuế và câu hỏi về trách nhiệm của các sàn thương mại điện tử

Khi TikToker "làm màu" để làm giàu

Trong bối cảnh thương mại điện tử phát triển mạnh mẽ, nhiều người tiêu dùng, đặc biệt là giới trẻ, chuyển sang mua sắm thông qua nền tảng mạng xã hội như TikTok Shop. Bên cạnh cơ hội cho người bán hàng chân chính, một bộ phận không nhỏ TikToker lợi dụng sự nổi tiếng, lòng tin của người xem để bán hàng giả, hàng nhái, kém chất lượng, gây hậu quả nghiêm trọng cho người tiêu dùng và thị trường.

Hàng loạt TikToker nổi tiếng bị khởi tố thời gian qua có thể coi là "cú sốc" cho niềm tin livestream triệu view. Dễ nhận thấy "công thức" làm giàu của các TikToker này đều bắt đầu từ xây dựng kênh TikTok có nội dung hấp dẫn và khi có lượng người theo dõi lớn, họ chuyển hướng sang kinh doanh rồi khoe sự giàu sang, phô trương vẻ ngoài hào ngoáng để "làm màu", gây ấn tượng mạnh với người xem.

TikToker Lê Văn Hải bị bắt.

Khi chiếm được lòng tin và sự yêu mến của người xem, họ kinh doanh các sản phẩm như nước hoa, mỹ phẩm, thời trang... nhưng chủ yếu là hàng nhái, hàng kém chất lượng. TikToker Lê Văn Hải - người bị bắt giữ ngày 16/6 vừa qua là vụ việc điển hình của chiêu dùng cuộc sống hào nhoáng để tạo niềm tin.

Lê Văn Hải là chủ kênh TikTok "Gia đình Hải Sen" với 2,6 triệu lượt theo dõi và cũng là người lập "Hải Sen Vlog" trên Facebook. Trước khi bị bắt, vợ chồng Hải khiến tất cả phải ngưỡng mộ với hình ảnh khoe đơn hàng ngập nhà, khoe nhà, khoe đổi xe liên tục. Thậm chí, Lê Văn Hải còn được giới thiệu là một doanh nhân thành công của tỉnh Ninh Bình.

Theo những gì "khoe" trên mạng xã hội, chỉ trong 2-3 năm qua, gia đình Hải Sen "phất lên" chóng mặt. Năm 2021 mua SH. Sang năm 2022, Hải tậu Mazda. Cuối năm 2023, gia đình Hải Sen đi nhận chiếc Mercedes GLC 300, có giá niêm yết khoảng 2,5 tỷ đồng. Đầu năm 2024, gia đình Hải Sen tiếp tục tậu chiếc Lexus 350, giá dao động từ 3,43 đến 4,72 tỷ đồng tùy phiên bản.

Nhưng hình ảnh hào nhoáng ấy chỉ vỏ bọc che giấu sự hành vi vi phạm. Theo Cơ quan công an, từ năm 2024 đến nay, Công ty TNHH Hải Bé đã bán qua các nền tảng mạng xã hội TikTok shop, Facebook, Shopee “Gia đình Hải Sen”, “Hải Sen” hơn 800.000 sản phẩm. Riêng mặt hàng “siro ăn ngon Hải Bé” bán ra thị trường với số lượng trên 100.000 hộp sản phẩm, thu khoảng 16 tỷ đồng.

Kết quả giám định sản phẩm này phát hiện các chất Vitamin A, Calci, Vitamin C (chất chính tạo nên công dụng của sản phẩm) đạt dưới 70% so với chỉ tiêu công bố. Theo quy định tại Nghị định số 98/2020 của Chính phủ thì thực phẩm bảo vệ sức khỏe “Siro ăn ngon Hải Bé” là hàng giả.

Gần đây nhất, Vũ Nam Phương (hay còn gọi là Vũ Hồng Phúc, biệt danh Cún Bông) cũng bị khởi tố do vi phạm trong hoạt động kinh doanh các loại hoa quả, thực phẩm chức năng.

Vũ Nam Phương là TikToker nổi tiếng với 500.000 lượt theo dõi trên TikTok, hơn 300.000 trên Facebook. Từ sức ảnh hưởng lớn của mình, Vũ Nam Phương bán được lượng hàng khủng (120 tỷ đồng từ năm 2023 đến thời điểm bị bắt) nhưng lại chỉ kê khai 5 tỷ đồng, gây thất thoát thu ngân sách nhà nước hơn 10 tỷ đồng.

Hay cái tên Đoàn Di Băng (tên thật Phạm Thị Thanh Thúy) cũng dùng công thức tương tự, người với danh xưng “đại gia quận 7” trên mạng xã hội. Trên các trang cá nhân, Đoàn Di Băng thường xuyên khoe giàu sang phú quý như tuyên bố xây biệt thự 400 tỷ đồng, thường xuyên đi du lịch nước ngoài, mua sắm đồ hiệu, xe sang.

Tô vẽ cuộc sống xa hoa để lấy lòng tin khách hàng, Đoàn Di Băng kinh doanh mỹ phẩm nhưng bị cơ quan chức năng yêu cầu thu hồi vì kém chất lượng. Ngày 29/5, Công an tỉnh Đồng Nai đã ra quyết định khởi tố vụ án hình sự về hành vi “sản xuất, buôn bán hàng giả” xảy ra tại Công ty CP Nhà máy y tế EBC Đồng Nai (Công ty EBC Đồng Nai), liên quan đến loạt sản phẩm Đoàn Di Băng quảng cáo.

Trước đó, Hằng Du Mục, Quang Linh Vlogs - 2 Tiktoker nổi tiếng trên mạng xã hội, sở hữu kênh hàng triệu lượt theo dõi cùng Hoa hậu Nguyễn Thúc Thuỳ Tiên cũng bị khởi tố về tội "Sản xuất hàng giả là thực phẩm" và "Lừa dối khách hàng" liên quan đến Công ty CP Tập đoàn Chị Em Rọt và Công ty CP Asia Life, đơn vị sản xuất kẹo rau Kera.

Trách nhiệm của TikTok và các sàn thương mại điện tử ra sao?

Rõ ràng đã có những kẽ hở dẫn đến việc kinh doanh, buôn bán hàng giả, hàng không rõ nguồn gốc xuất xứ trên các sàn thương mại điện tử với những thủ đoạn đặc biệt tinh vi cả về quy mô lẫn địa bàn hoạt động. Việc này đã dấy lên vấn đề quản lý chất lượng sản phẩm khi được bán trên sàn, đồng thời đặt ra bài toán về vai trò của các sàn trong việc quản lý người bán hàng.

Ông Nguyễn Lâm Thanh, Giám đốc Chính sách của TikTok Việt Nam từng trả lời báo chí rằng: “Thực ra các nền tảng, đặc biệt như trên TikTokShop thì chúng tôi không chấp nhận những hoạt động thương mại vi phạm pháp luật. Liên quan đến các chính sách để bảo vệ người tiêu dùng thì mỗi doanh nghiệp, mỗi mặt hàng, khi được niêm yết trên nền tảng đều phải có các quy trình chặt chẽ để bảo đảm những hàng hóa đấy là được phép giao dịch theo đúng quy định pháp luật.

Chúng tôi cũng có những bộ quy tắc để bảo đảm những bạn sáng tạo nội dung thể hiện nội dung ở trên nền tảng mô tả đúng các sản phẩm và tuân thủ pháp luật. Với người tiêu dùng, chúng tôi tạo cơ hội cho họ và họ có thể khiếu nại rất dễ dàng. Tất cả sẽ được xử lý trong vòng 72 giờ với những khiếu nại hợp lý, tức là người mua chứng minh được là họ nhận một sản phẩm không phải chỉ là hàng nhái, hàng giả, thậm chí là nó không đúng như các mô tả của người bán thì nền tảng sẽ đứng ra để bồi hoàn cho người tiêu dùng từ 100%, thậm chí 200% giá trị. Sau đó nền tảng sẽ làm việc với những người bán, các bên liên quan theo những thỏa thuận mà các bên đã ký".

Dễ dàng tìm kiếm các sản phẩm nhái thương hiệu lớn trên sàn TMĐT. Ảnh chụp màn hình.

Tuy nhiên, việc chỉ hành động khi có khiếu nại từ người tiêu dùng không đủ để ngăn chặn tình trạng buôn bán hàng giả, khiến cho nhiều người tiêu dùng băn khoăn về vai trò của các sàn thương mại điện tử trong việc kiểm soát chất lượng hàng hóa.

Trả lời PV Dân Việt, chuyên gia thương mại điện tử Dương Ngô Anh cho biết: "Các sàn đều thông tin đến người bán và người mua bộ quy tắc khá đầy đủ, nghiêm ngặt. Nhưng thực tế, rất nhiều sản phẩm thương hiệu thời trang lớn trên thế giới như Gucci, Chanel, Dior... được rao bán trên các sàn chỉ với giá vài trăm ngàn đồng. Ngay cả những hàng hoá có giá trị thấp cũng bị làm giả và bày bán tràn lan trên các sàn.

Vậy thì trách nhiệm của sàn thương mại điện tử không thể chỉ dừng lại ở cung cấp nền tảng. Cần có sự đảm bảo quy trình duyệt và kiểm tra sản phẩm hoạt động hiệu quả. Quản lý nguồn hàng, đảm bảo chất lượng sản phẩm là vai trò của sàn. Hệ thống kiểm soát của các sàn rõ ràng hoạt động chưa hiệu quả bởi tình trạng hàng giả, hàng kém chất lượng bày bán quá nhiều".

Trong khi, ông Trần Sơn - Tổng Giám đốc Công ty Viking nhấn mạnh: "Thời gian qua việc xử lý triệt để nạn hàng nhái chưa được thực hiện. Nhiều người bán vi phạm nhưng chỉ gỡ sản phẩm là xong, hàng hoá không bị tịch thu. Trong khi các cửa hàng truyền thống bán hàng giả, hàng nhái khi cơ quan chức năng phát hiện ngoài xử phạt, còn bị tịch thu hàng hóa.

Thực trạng này một phần xuất phát từ việc đăng ký mở gian hàng trên các sàn rất dễ. Người bán tự khai báo thông tin cơ bản như số điện thoại, email, CCCD, giấy phép đăng ký kinh doanh… nhưng mức độ tin cậy rất thấp, bởi người bán có thể tạo tài khoản ảo, mượn giấy tờ của người thân để né tránh xử lý của nền tảng hoặc cơ quan chức năng khi có sự cố xảy ra".

Chia sẻ với PV Dân Việt, anh Văn Minh (Hoàng Mai, Hà Nội) khẳng định, anh từng mở thành công gian hàng bán đồ điện tử trên TikTok Shop rất nhanh gọn. Hệ thống chỉ yêu cầu khai báo thông tin, cung cấp ảnh chụp CCCD, mã số thuế cá nhân. Vài tiếng sau, anh được thông báo mở thành công gian hàng. Quy trình được phê duyệt mặt hàng cũng rất dễ dàng chỉ sau vài giờ đưa mặt hàng sạc điện thoại không có tem nhãn, chỉ cần điền thông tin về giá, hướng dẫn sử dụng.

×