Tỉnh Quảng Nam, TP Đà Nẵng từng được chia tách, sáp nhập mấy lần, lần gần nhất là năm nào?

Đà Nẵng ban đầu chỉ là tiền cảng trung chuyển 

Theo Cổng thông tin điện tử thành phố Đà Nẵng, từ giữa thế kỷ XVI, khi Hội An đã là trung tâm buôn bán sầm uất ở phía Nam thì Đà Nẵng mới là vị trí tiền cảng, trung chuyển hàng hóa, tu sửa tàu thuyền.

Đầu thế kỷ XVIII, vị trí tiền cảng của Đà Nẵng dần dần trở thành thương cảng thay thế cho Hội An, nhất là khi kỹ thuật đóng tàu ở châu Âu phát triển với những loại tàu thuyền lớn, đáy sâu, ra vào vịnh Đà Nẵng dễ dàng.

Năm 1835, khi vua Minh Mạng có dụ: 'Tàu Tây chỉ được đậu tại cửa Hàn, còn các cửa biển khác không được tới buôn bán' thì Đà Nẵng trở thành một thương cảng lớn bậc nhất miền Trung. 

Tiểu thủ công nghiệp địa phương phát triển với những ngành sửa chữa tàu thuyền, sơ chế nông lâm hải sản; dịch vụ thương mại cũng phát đạt.

Sau khi xâm chiếm toàn bộ đất nước ta vào năm 1889, thực dân Pháp tách Đà Nẵng khỏi Quảng Nam và đổi tên thành Tourane, chịu sự cai quản trực tiếp của Toàn quyền Đông Dương.

Đầu thế kỷ XX, Tourane được Pháp xây dựng trở thành một đô thị theo kiểu Tây phương. Cơ sở hạ tầng xã hội, kỹ thuật sản xuất được đầu tư.

Các ngành nghề sản xuất và kinh doanh được hình thành và phát triển: Sản xuất nông nghiệp, tiểu thủ công nghiệp, chế biến hàng xuất khẩu (chè, lương thực, thực phẩm, nước ngọt, nước đá, rượu, nước mắm, cá khô), sửa chữa tàu thuyền, kinh doanh dịch vụ. Cùng với Hải Phòng và Sài Gòn, Tourane trở thành trung tâm thương mại quan trọng của cả nước.

Năm 1950, Pháp trao trả Đà Nẵng cho chính quyền Bảo Đại.

Tháng 3/1965 các đơn vị thủy quân lục chiến Mỹ đổ bộ vào Đà Nẵng và thiết lập ở đây một căn cứ quân sự hỗn hợp lớn. Năm 1967, Đà Nẵng được Mỹ ngụy ấn định là thành phố trực thuộc Trung ương và xác định mục tiêu xây dựng Đà Nẵng thành trung tâm chính trị, quân sự, văn hóa cho vùng I và II chiến thuật. Mỹ cho xây dựng ở Đà Nẵng các căn cứ quân sự và kết cấu hạ tầng: sân bay, cảng, kho bãi, đường sá, công trình công cộng, cơ sở thông tin liên lạc, lập tín dụng ngân hàng.

Khu kỹ nghệ Hòa Khánh sản xuất oxygen, acetylene, bột giặt, xay xát, dệt... ở thời kỳ này công nghiệp được phát triển ở mức độ cao hơn: các khu kỹ nghệ thay thế cho công trường thủ công.

Tuy nhiên, chiến tranh đã để lại hậu quả nặng nề, hàng trăm nghìn dân quê phải chạy vào các trại tỵ nạn, các khu ổ chuột đô thị; tệ nạn xã hội tăng nhanh, sản xuất không phát triển.

Năm 1975, hòa bình lập lại, Đà Nẵng (là thành phố trực thuộc tỉnh Quảng Nam - Đà Nẵng) bắt tay vào khôi phục những hậu quả nặng nề của cuộc chiến tranh. 

Mặc dù còn lắm khó khăn nhưng công cuộc phục hồi và phát triển thành phố đã đạt nhiều thành quả, nhất là thời kỳ đổi mới, sau 1986.

Ngày 6/11/1996 tại kỳ họp thứ 10, Quốc hội khóa IX đã thông qua Nghị quyết cho phép tỉnh Quảng Nam - Đà Nẵng tách thành tỉnh Quảng Nam và thành phố Đà Nẵng trực thuộc Trung ương. Về địa giới hành chính, thành phố Đà Nẵng mới bao gồm thành phố Đà Nẵng trước đây, huyện Hòa Vang và huyện đảo Hoàng Sa.

Quảng Nam, Đà Nẵng "là một"

Cả Đà Nẵng và Quảng Nam, sau khi chia tách tỉnh năm 1997, đã có những bước phát triển đột phá, nâng cao đời sống người dân.

Đặc biệt Đà Nẵng đã nổi bật trên bản đồ Việt Nam về sự thay đổi hạ tầng, trở thành đô thị kiểu mẫu của cả nước và khu vực.

Quảng Nam cũng thoát khỏi "chiếc áo" nông nghiệp, trỗi dậy thành một địa phương năng động với nhiều khu công nghiệp, khu kinh tế tập trung. Những thành tựu mang lại của cả 2 địa phương đã được nhân dân ghi nhận, Trung ương đánh giá cao.

Tuy vậy, vinh quang ấy dường như đã đạt đỉnh. Gần 1 thập niên trở lại đây, cả Đà Nẵng, Quảng Nam đều rơi vào "khủng hoảng". 

Kinh tế nhiều năm rơi vào tình trạng "tăng trưởng âm", sai phạm về quản lý nhà nước liên quan đến quy hoạch, phát triển đô thị, chuyển đổi, khai thác đất đai... liên tục xảy ra. Nhiều lớp cán bộ vướng vào lao lý, kỷ luật hoặc phải nghỉ việc sớm. Hệ lụy hết sức nặng nề.

Từ năm 2018, 2019, khi Đà Nẵng bàn chuyện mở rộng sân bay, xây cảng mới Liên Chiểu, cũng là lúc Quảng Nam tính chuyện quy hoạch tổng thể, mở thêm cảng nước sâu, nâng cấp Chu Lai thành sân bay Quốc tế. 

Lúc ấy, ông Nguyễn Sự (nguyên lãnh đạo Hội An) đã nhận định, làm như vậy là phân tán, làm yếu đi nguồn lực ở mỗi nơi. Ông đề nghị nên có phương án chung cho cả hai địa phương này là sáp nhập lại.

Theo ông Sự, Quảng Nam và Đà Nẵng "là một", đó là sự đồng nhất về văn hóa, lịch sử, cùng điều kiện kinh tế xã hội như nhau. 

Ở mỗi thời điểm lịch sử, do các điều kiện kinh tế xã hội mà nhận thức khác nhau, nên có những ứng xử không giống nhau. Thời điểm năm 1997, chia tách tỉnh là hợp lý. Và bây giờ, sáp nhập là cần thiết.

Hiện Đà Nẵng còn quá ít dư địa để phát triển bởi mới xấp xỉ 1 triệu dân, muốn trở thành siêu đô thị, đô thị này cần có 4 - 5 triệu dân. Sinh đẻ tự nhiên sẽ rất lâu, còn tăng cơ học gây bế tắc về công ăn việc làm, nhà cửa cư trú và hạ tầng đô thị, dịch vụ xã hội. 

Đà Nẵng đã kẹt xe, thiếu nước sinh hoạt, ô nhiễm môi trường, quá tải bãi rác. Nếu tăng dân số đột ngột, không chỉ quá tải trường học, bệnh viện, hạ tầng đô thị mà rừng, biển tiếp tục bị xâm hại, ruộng vườn, sông suối sẽ bị san lấp, xây nhà.

Trong khi đó, Quảng Nam muốn vươn lên thành một đô thị mới, ngang tầm láng giềng Đà Nẵng cũng không thể thoát khỏi cái vòng luẩn quẩn mở rộng sân bay, bến cảng, lấp ruộng làm đường, xây khu đô thị mới. Nhưng nếu sáp nhập 2 địa phương lại như xưa, những bế tắc này sẽ có thể được giải quyết, bổ sung cho nhau.