Trước giờ về tỉnh mới Tây Ninh, đây là thành phố lớn nhất tỉnh Long An, từ Vũng Gù thành đô thị sầm uất

Với vị trí và vai trò chiến lược ấy, từ những ngày mở đất, vùng đất Vũng Gù (Thành phố Tân An, tỉnh Long An ngày nay) đã được chọn lựa để dừng chân, phát triển kinh tế và dựng xây phòng tuyến bảo vệ quê hương.

Sau từng ấy năm, Vũng Gù ngày ấy đã trở thành thành phố trẻ đang trên đà bứt phá vươn lên.

Tân An có Quốc lộ 1, Quốc lộ 62 cùng các tuyến đường thủy từ TP.HCM về các tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long và nước bạn Campuchia ngang qua. Tất cả đều là những trục giao thông quan trọng về kinh tế và cả quân sự.

Vũng gù những ngày mở đất

Từ đầu thế kỷ XVII đã có những nhóm người Việt đến khai phá ở vùng Nam Bộ. Theo Địa chí Long An, năm 1698, Lễ Thành Hầu Nguyễn Hữu Cảnh theo lệnh chúa Nguyễn Phúc Chu kinh lược đất phương Nam, lập phủ Gia Định. Đất Long An, trong đó có Thành phố Tân An ngày nay, thuộc huyện Tân Bình và lỵ sở đặt ở dinh Phiên Trấn.

Đô thị Tân An ngày nay bắt đầu hình thành tại vùng đất Vũng Gù từ khi dòng kênh Bảo Định được Chánh thống Cai cơ Nguyễn Cửu Vân cho đào vào năm 1705 sau khi đánh thắng quân Chân Lạp. Phó Giám đốc Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch, nhà nghiên cứu Nguyễn Tấn Quốc khẳng định trong bài viết 320 năm vùng đất Vũng Gù - Tân An (1705 - 2025) - Người đi khai mở đất Phương Nam như sau: “Sở dĩ ông chọn Vũng Gù là do nơi đây án ngữ trên tuyến thủy lộ quan trọng nên có thể kiểm soát sự ra vào của Chân Lạp, lại nằm ở giữa 2 trung tâm lớn là Gia Định và Mỹ Tho nên thuận tiện để huy động nhân lực và vật lực phục vụ phòng thủ, khẩn hoang”.

Nói về tục danh Vũng Gù, học giả Vương Hồng Sển cho rằng, Vũng Gù là địa danh dịch từ tiếng Khmer: Kompong Ku, nghĩa là bến sông có nhiều bò. Sách Tân An ngày xưa của Đào Văn Hội cũng có đoạn viết: “Nơi bến này khi xưa người Miên hay đem bò uống nước cho nên người Nam còn gọi sông Vàm Cỏ Tây là Vũng Gù hay “bâng cồ”, có lẽ là tiếng Miên đọc trại nghĩa là bến bò uống nước”.

Dòng sông Bảo Định êm đềm thơ mộng chảy qua địa phận thành phố Tân An, thành phố lớn nhất tỉnh Long An trước sáp nhập, hợp nhất với tỉnh Tây Ninh.

Vùng Vũng Gù sau khi có dòng kênh Bảo Định ngang qua thì bắt đầu phát triển. Dòng kênh đem lại nhiều lợi ích cho người dân trong sinh hoạt, đi lại, tưới tiêu cũng như củng cố an ninh, bảo vệ vững chắc vùng biên giới.

Men theo con kênh này, Chánh thống Cai cơ Nguyễn Cửu Vân và Cai vệ Phạm Hoằng Lộc chỉ huy dân binh khai khẩn vùng Khánh Hậu, Tân Hương, Hòa Tịnh, Mỹ Tịnh An, Hương Hòa Lạc, Tân Hiệp, Tân Lý,... tức dải đất dọc theo kinh Vũng Gù, nay thuộc tỉnh Long An và Tiền Giang.

Phía đối diện, ở bờ Bắc sông Vàm Cỏ Tây, Nguyễn Cửu Vân cho dân binh khai khẩn, lập các thôn: Bình Khuê, Bình Trung, Bình Thuyên (sau đổi thành Phú Thạnh rồi Nhơn Thạnh) - nay là xã Nhơn Thạnh Trung và phường 5, TP.Tân An.

Kênh Bảo Định vừa đánh dấu việc xác lập chủ quyền, khai sinh ra vùng đất Tân An, vừa tạo thành thủy lộ nội địa chiến lược quan trọng, thúc đẩy quá trình phát triển trên vùng đất Tân An và Đồng bằng sông Cửu Long.

Bên cạnh những lợi thế về vị trí chiến lược, Vũng Gù còn có một lợi thế nữa làm nền tảng cho sự phát triển đô thị, đó chính là vùng giáp nước trên kênh Bảo Định. Tại đó, nước lênh đênh lơ lửng, nước không thể chảy mạnh, thuận tiện cho thuyền, ghe khách thương hồ nghỉ lại và dần về sau, Vũng Gù dần phát triển. Đến cuối thế kỷ XVIII, Vũng Gù đã trở nên trù phú, dân cư đông đúc.

Sao nhiều lần thay đổi cả địa giới hành chính và tên gọi, năm 1832 (tức năm Minh Mạng thứ 13), tên gọi Tân An chính thức được xác lập. Phủ Tân An được thành lập trên cơ sở sáp nhập 2 huyện Thuận An và Phước Lộc của phủ Tân Bình trước đây. Thời điểm đó, phủ lỵ của Tân An đóng ở thôn Bình Khuê, nay là xã Quê Mỹ Thạnh, gần chợ Cai Tài, huyện Tân Trụ.

Sau khi chiếm xong 3 tỉnh miền Đông, Pháp tách phủ Tân An khỏi tỉnh Gia Định, lập hạt Tân An, lỵ sở vẫn đặt tại Cai Tài, đến năm 1863 thì dời về Châu Phê, là xã Nhơn Thạnh Trung, bên sông Vàm Cỏ Tây. Cuối năm 1868 đầu năm 1869, lỵ sở của khu tham biện Tân An chuyển về thôn Bình Lập cho đến ngày giải phóng.

Truyền thống của đất Tân An

Không chỉ có lịch sử lâu đời, Tân An còn là vùng đất giàu truyền thống trong quá trình kháng chiến chống thực dân và đế quốc, góp phần không nhỏ vào việc Long An được nhận 8 chữ vàng "Trung dũng kiên cường, toàn dân đánh giặc".

Các phong trào Thiên địa hội, “Hội kín” Nguyễn An Ninh thường đến Tân An trước khi đến các địa phương khác và Tân An dần trở thành trung tâm sôi động của các phong trào yêu nước. Tân An trở thành trạm dừng chân, “nơi đi về” của các cán bộ cách mạng, nơi trung chuyển thư từ, tài liệu mật từ Sài Gòn, miền Đông đến miền Trung và miền Tây.

Trong Cách mạng Tháng Tám, Tân An là địa phương tổ chức giành chính quyền đầu tiên tại Nam Bộ. Trong Chiến dịch Mậu Thân lịch sử và Chiến dịch Hồ Chí Minh, quân và dân Tân An cũng góp phần quan trọng vào thành công chung. Nguyên Ủy viên Ban Thường vụ Tỉnh ủy, nguyên Phó Chủ tịch UBND tỉnh - Anh hùng Lực lượng vũ trang Nhân dân Trần Thị Sửa cho biết: “Long An, cụ thể là Tân An trong kháng chiến chống Mỹ có vị trí khá quan trọng, là nơi địch “leo thang” và cũng “xuống thang” tại đây”. Một trong những nhiệm vụ quan trọng trong Chiến dịch Hồ Chí Minh lịch sử chính là cắt đứt lộ 4 nhằm bảo đảm hành lang vận chuyển chiến lược của ta và cắt đường tiếp viện của kẻ thù cho các tỉnh khu vực Đồng bằng sông Cửu Long".

Cống Bảo Định bắc qua sông Bảo Định tại TP Tân An, tỉnh Long An.

Từ những ngày đầu hình thành, vùng đô thị Tân An ngày nay được dựng xây trên những lợi thế về vị trí chiến lược lẫn điều kiện tự nhiên. Tân An cũng đã tận dụng tốt những lợi thế của mình, phát huy tinh thần yêu nước trong cả những tháng năm kháng chiến và xây dựng quê hương.

Trong suốt khoảng thời gian thực dân Pháp thống trị, Tân An không có nhiều thay đổi, kinh tế phát triển chậm, đời sống người dân cơ cực. Sau năm 1975, quân và dân Tân An cùng toàn tỉnh xây dựng quê hương ngày càng phát triển. Tân An trở thành thành phố trẻ, năng động, có nhiều tiềm năng phát triển KT-XH.

Hướng đến mục tiêu phát triển thành phố xứng tầm là trung tâm chính trị, hành chính, kinh tế, văn hóa, khoa học - kỹ thuật của tỉnh, Đảng bộ, chính quyền và Nhân dân TP.Tân An đang xây dựng thành phố trở thành đô thị loại I với tiêu chí “thân thiện, văn minh, hiện đại”.

Trong nhiệm kỳ 2020-2025, thành phố huy động hàng chục ngàn tỉ đồng đầu tư kết cấu hạ tầng KT-XH. Trong đó có thể kể đến đường Vành đai TP.Tân An; nút giao đường Hùng Vương nối dài với Quốc lộ 62; Công viên Hoàng Hoa Thám; Trung tâm điều hành thông minh;... Đề án “Thí điểm hỗ trợ bêtông đầu tư các tuyến đường giao thông nông thôn trên địa bàn thành phố giai đoạn 2023-2025” tiếp tục được thực hiện; đồng thời, đề án “Thí điểm hỗ trợ bêtông mở rộng, nâng cấp các hẻm nội thành” cũng được triển khai.

Năm 2024, Tân An được công nhận là thành phố đạt chuẩn đô thị văn minh. Song song đó, thành phố cũng phát động phong trào “Tiết kiệm, huy động nguồn lực xã hội chung tay thực hiện công tác an sinh xã hội, không để ai bị bỏ lại phía sau”,...

Sau hơn 300 năm đặt nền móng hình thành và phát triển, Tân An ngày nay vẫn giữ vững vị thế chiến lược về kinh tế, quốc phòng, đã và đang trở thành một thành phố trẻ năng động và hiện đại.

*Tài liệu tham khảo:

- Địa chí Long An.

- Đại Nam thực lục chính biên.

- 320 năm vùng đất Vũng Gù - Tân An (1705 -2025) - Người đi khai mở đất phương Nam.

×