Từ lương khô sĩ tử nhà nghèo đến đặc sản Đà Nẵng, đây là thứ bánh quê đã qua tuổi trăm năm dậy mùi thơm

Bánh mè Đà Nẵng, “lương khô sĩ tử nhà nghèo” đến đặc sản tiến vua

Theo ông Huỳnh Đức Sol, người kế thừa đời thứ ba của gia đình, bánh khô mè có nguồn gốc từ rất sớm, ít nhất là từ thời Nguyễn. Khi ấy, ông cố tổ trong gia đình phải ra kinh đô Huế dự thi. Đường xa, phương tiện đi lại khó khăn, mỗi chuyến đi có thể kéo dài cả tháng.

Để chuẩn bị lương thực cho chồng, bà cố đã tận dụng những nguyên liệu sẵn có trong nhà như gạo, đường, mè để làm nên một loại bánh khô, dễ mang theo, để được lâu.

Gạo được vo sạch, hấp chín rồi nướng nhiều lần cho thật khô; đường nấu thành nước sánh; mè rang vàng thơm. Bánh sau khi nướng được nhúng đường, lăn mè rồi gói trong lá khô.

Món bánh lạ miệng ấy theo chân sĩ tử ra kinh thành, được mời dùng trong giới quan lại và nhanh chóng nhận được nhiều lời khen.

Từ đó, bánh khô mè dần xuất hiện trong các dịp lễ, Tết, giỗ chạp, trở thành món bánh không thể thiếu trên bàn thờ tổ tiên của người dân vùng Cẩm Lệ – Quảng Nam xưa.

Không chỉ mang giá trị văn hóa, bánh khô mè còn in dấu trong lịch sử kháng chiến. Trong những năm chiến tranh, bánh khô mè từng được dùng làm lương khô cho cán bộ, chiến sĩ cách mạng hoạt động bí mật tại địa phương.

Ngay cạnh cơ sở sản xuất hiện nay vẫn còn bia tích lịch sử và các hố chôn tập thể nơi ghi dấu một thời đau thương nhưng kiên cường của mảnh đất Cẩm Lệ. Chiếc bánh khô mè vì thế không chỉ là món ăn, mà còn là chứng nhân của lịch sử.

Tạo việc làm cho phụ nữ, người lớn tuổi tại địa phương

Đến năm 1988, bà nội ông Sol bắt đầu khôi phục nghề và đưa bánh khô mè ra buôn bán. Từ sản phẩm làm trong gia đình, bánh khô mè Bà Liễu Mẹ dần có chỗ đứng trên thị trường, trở thành đặc sản quen thuộc của Đà Nẵng.

“Gia đình tôi xác định giữ nghề không chỉ để mưu sinh, mà còn để giữ lại một phần ký ức của vùng đất này”, ông Sol chia sẻ.

Hiện nay, cơ sở bánh khô mè đang tạo việc làm ổn định cho khoảng 30 lao động, chủ yếu là phụ nữ và người dân địa phương. Thu nhập bình quân từ 6–7 triệu đồng/tháng, thời gian làm việc 8 giờ/ngày, môi trường sạch sẽ, đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm.

Đặc biệt, giờ giấc làm việc linh hoạt, thuận tiện để người lao động vừa đi làm vừa chăm sóc gia đình. Nhiều người đã gắn bó với nghề hơn 20–30 năm, coi đây là công việc lâu dài và bền vững.

Không chỉ được ưa chuộng trong nước, bánh khô mè còn từng bước tiếp cận thị trường quốc tế. Năm 2024, sản phẩm vinh dự được Bộ Công Thương mời tham gia quảng bá tại Moscow (Nga) và Hội chợ kinh tế Hàn Quốc tại Seoul.

Tại các sự kiện này, bánh khô mè nhận được sự quan tâm và phản hồi tích cực từ người tiêu dùng nước ngoài. Tuy nhiên, việc xuất khẩu vẫn gặp nhiều rào cản do thuế bảo hộ cao từ một số thị trường.

Nhận thấy nhu cầu du lịch trải nghiệm ngày càng lớn, cơ sở mong muốn xây dựng không gian trải nghiệm nghề bánh khô mè, nơi du khách và học sinh có thể tận mắt chứng kiến quy trình làm bánh truyền thống. Tuy nhiên, do diện tích sản xuất hiện tại còn hạn chế, nhiều đoàn tham quan đã phải từ chối.

“Chúng tôi rất mong nhận được sự quan tâm, hỗ trợ từ các cấp để vừa mở rộng sản xuất, vừa giữ gìn nghề truyền thống đang đứng trước nguy cơ mai một”, ông Sol bày tỏ.

Hiện mỗi ngày cơ sở sản xuất khoảng 800–1.000 bánh, riêng dịp Tết sản lượng tăng gấp 3–4 lần để phục vụ nhu cầu biếu tặng, thờ cúng. Bánh khô mè Bà Lý Mạ là sản phẩm đầu tiên của TP Đà Nẵng được chứng nhận OCOP 4 sao từ năm 2019 và đến nay đã được cấp lại với 6 dòng sản phẩm đạt chuẩn.

Giữa đô thị hóa nhanh chóng, bánh khô mè Bà Liễu Mẹ vẫn bền bỉ tồn tại như một minh chứng cho sức sống của làng nghề truyền thống – nơi hương vị quê nhà được gìn giữ bằng tâm huyết của nhiều thế hệ.

×