Vì sao bức tranh "Người hát dân ca" của họa sĩ Nguyễn Phan Chánh được gõ búa với giá hơn 27 tỷ đồng?

Trong phiên đấu giá Arts d'Asie của Sotheby's diễn ra sáng 14/6 (theo giờ Pháp), bức sơn dầu "Les Chanteuses de Campagne (Người hát dân ca) của danh họa Nguyễn Phan Chánh đã được gõ búa với mức giá 1.02 triệu EUR (tức hơn 27 tỷ đồng gồm thuế phí), trở thành bức tranh có giá triệu đô đầu tiên của thị trường nghệ thuật Việt Nam năm 2024.

Với mức giá này, Người hát dân ca lọt top 20 tranh Việt đắt giá nhất mọi thời đại, bên cạnh các tác phẩm khác của Lê Phổ, Mai Trung Thứ, Lê Quốc Lộc, Phạm Hậu, Tô Ngọc Vân và Vũ Cao Đàm. Đây cũng là tác phẩm thứ hai của Nguyễn Phan Chánh đạt mốc triệu đô, sau bức tranh lụa "Les Couturières (Những cô thợ may)" (1930) gõ búa 1.39 triệu USD năm 2020. 

Tinh thần giao thoa trong tranh Nguyễn Phan Chánh 

Trao đổi với PV Dân Việt,  ông Ace Lê Giám đốc Thị trường Việt Nam của Sotheby’s khẳng định: "Họa sĩ Nguyễn Phan Chánh (1892-1984) là một tên tuổi tiêu biểu cho mỹ thuật Đông Dương. Ông kế thừa phương pháp tạo hình hàn lâm Tây phương và giao thoa những kỹ thuật này với họa pháp tranh lụa phương Đông, đưa chất liệu này lên đỉnh cao với những kiệt tác kinh điển như "Chơi ô ăn quan" hay "Lên đồng".

"Tác phẩm Les Chanteuses de Campagne (Người hát dân ca) thể hiện một cách độc đáo tinh thần giao thoa nói trên, khi được Nguyễn Phan Chánh thực hiện bằng sơn dầu trên toan khổ lớn với kích thước 90.5 x 102.5cm. Tuy là sơn dầu, nhưng họa sĩ đã vẽ triện đỏ họa danh "Hồng Nam" (phía Nam núi Hồng Lĩnh), biên một bài thơ tiếng Hán theo lối vẽ văn nhân họa trên lụa phương Đông, ở dưới vẫn ký thêm "Nguyễn Phan Chánh 1930" bằng chữ quốc ngữ. Ngay từ sớm, Nguyễn Phan Chánh đã chọn cho mình một lối đi riêng với những chủ đề người lao động và làng quê giản dị mang đậm tinh thần nông thôn Bắc Kỳ, khác hẳn so với phong cách đài các lãng mạn của các bạn cùng thời bấy giờ như bộ tứ Phổ-Thứ-Lựu-Đàm, vốn đều có xuất thân từ tầng lớp quan lại. 

Với tông nâu trầm đặc trưng của Nguyễn Phan Chánh, Người hát dân ca vẽ hai cô gái ngồi xổm đối diện với nhau, đội nón quai thao, cầm quạt, bận áo nâu quần lĩnh, đi chân đất. Bố cục kim tự tháp chặt chẽ, tạo tương quan cận - viễn theo kỹ thuật Tây phương, được xẻ ngang bằng một đường kẻ vách đất, tạo cảm giác cho người xem cũng như đang ngồi xổm bên cạnh hai ca nương một cách suồng sã mà gần gũi.

Vì tính đặc sắc của tác phẩm, thầy Victor Tardieu đã tuyển bức Người hát dân ca gửi đi tham dự Đấu xảo Thuộc địa 1931 tại Paris cùng những tác phẩm lụa của Nguyễn Phan Chánh như Bữa cơm hay Cô hàng ốc. Tháng 1/1931, con tàu hơi nước S. S. Chantilly chở các tác phẩm của sinh viên Trường Mỹ thuật Đông Dương rời cảng Hải Phòng đến Marseille để trưng bày trong cuộc đấu xảo. Các tác phẩm này lập tức gây được tiếng vang lớn ở Pháp, và hầu hết tranh của Nguyễn Phan Chánh đều được các sưu tập chọn mua. Tháng 7/1931, ban tổ chức sự kiện đã làm một đêm tiệc cho hiệp hội y sĩ Pháp để thưởng lãm tranh, và tác phẩm Người hát dân ca đã được một cặp vợ chồng bác sĩ sưu tập. Tác phẩm được giữ trong tư gia họ từ 1931 rồi truyền xuống đời cháu, và đây là lần đầu tiên được giới thiệu tới công chúng" - ông Ace Lê chia sẻ về giá trị của bức tranh.

Mức giá 27 tỷ đồng là giá hời!

Lý giải về nguyên nhân bức tranh Les Chanteuses de Campagne của danh họa Nguyễn Phan Chánh đạt mức giá cao, nhà nghiên cứu mỹ thuật Ngô Kim Khôi nhận định: "Xuất xứ rõ ràng của tranh tạo niềm tin cho người mua, giúp khẳng định giá trị của tác phẩm. Bên cạnh đó, chất liệu sơn dầu cũng là một điểm nhấn quan trọng, khi thông thường tranh của Nguyễn Phan Chánh là tranh lụa".

Chia sẻ với PV Dân Việt, ông Ngô Kim Khôi cho rằng, mức giá hơn một triệu đô cho bức tranh Người hát dân ca là mức giá hời, tác phẩm sau này sẽ còn được bán với mức giá cao hơn, bởi tên tuổi của Nguyễn Phan Chánh được rất nhiều người yêu hội họa trong và ngoài nước ưa chuộng. "Việc tranh của danh họa Nguyễn Phan Chánh được gõ búa với mức giá cao là một tín hiệu vui cho thị trường tranh Việt Nam năm nay, khi một thời gian qua, các giao dịch có phần lắng lại bởi sự ảnh hưởng của tình hình kinh tế thế giới. Điều này không chỉ xảy ra tại nước ta mà là câu chuyện chung của tất cả các nền hội họa".

Nhà nghiên cứu mỹ thuật cũng bày tỏ sự lạc quan với triển vọng hồi phục của thị trường tranh Việt. Theo ông, tranh Việt Nam có mức giá khá vừa tầm, dòng tranh Đông Dương cũng luôn được ưa chuộng bởi có tiếng vang đã có từ lâu. "Ở thời kỳ trước, các bức tranh thường được sưu tầm bởi những người nước ngoài yêu mến, có liên hệ với Việt Nam. Hiện nay, theo tôi, đa phần người mua bức tranh đó là người Việt. Đây cũng là cơ hội "hồi hương" đáng quý của những tác phẩm nghệ thuật đẳng cấp" - ông Ngô Kim Khôi chia sẻ.

Họa sĩ Nguyễn Phan Chánh sinh năm 1892 tại Hà Tĩnh. Năm 1925, ông trở thành sinh viên khóa đầu tiên của Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương, cùng học với Lê Phổ, Lê Văn Đệ, Mai Trung Thứ, Công Văn Trung... Nguyễn Phan Chánh được coi là một trong những đại diện xuất sắc nhất của nền mỹ thuật Việt Nam thế kỷ XX, người xây nền cho tranh lụa Việt Nam hiện đại. Trong cuộc đời làm nghệ thuật, ông để lại hơn 170 tác phẩm. Ông được Nhà nước truy tặng Giải thưởng Hồ Chí Minh về Văn học - Nghệ thuật đợt I (năm 1996).