Bình luận
0
Kể từ dạo Nho giáo trở thành độc tôn, khoa cử Nho học là phương thức chọn người tài giúp nước thì với kẻ sĩ, việc lập thân không đâu vinh bằng con đường cử nghiệp. Và chẳng có gì lạ khi anh em, cha con có thể là đồng môn với nhau, như trường hợp cha con tiến sĩ Nguyễn Bá Lân (1700-1785) là một minh chứng.
Sách Đăng khoa lục sưu giảng khi viết về hành trạng của tiến sĩ họ Nguyễn có ghi: “Người làng Cổ Đô, huyện Tiên Phong, tỉnh Sơn Tây” (thuộc huyện Ba Vì, Hà Nội ngày nay). Tuy nhiên theo Phan Huy Chú thì nguyên quán của tông tộc nhà ông lại “ở làng Hoài Bão, huyện Tiên Du, Bắc Ninh”.
Trong suốt đời làm quan của mình, Bá Lân kinh qua nhiều chức vụ khác nhau, được Đại Nam nhất thống chí khen ngợi là “làm quan thanh liêm, cẩn thận, ra trấn Cao Bằng vỗ về nhân dân, dẹp yên giặc cướp, tỏ rõ công lao, vào triều tham dự chính sự thì giữ đúng pháp luật, không hề a dua”. Còn bố của Nguyễn Bá Lân, Lịch triều hiến chương loại chí cho hay: “Bố ông là Nguyễn Công Hoàn có tiếng văn chương ở đời”, tính lại rất ư nghiêm khắc.
Thuở hàn vi, hai cha con Nguyễn Bá Lân trong nhà là cha con, nhưng ở khoản sôi kinh nấu sử lại là đồng môn, cùng nhau học chờ ngày thi đỗ làm quan. Thường ngày, hai cha con Bá Lân khi học cùng nhau, ông Công Hoàn vốn tính nghiêm khắc nên khi học đêm, ông để cái dùi ở bên mình mà bảo Lân:
- Mày buồn ngủ thì tao đánh mày, tao buồn ngủ thì mày đánh tao.
Rồi có lúc đang học, ông Hoàn buồn ngủ gà gật bên trang sách, Bá Lân chỉ dám nhẹ nhàng đánh thức cha dậy. Ông Hoàn tỉnh giấc, bực mình cầm dùi đánh con mà mắng:
- Mày chực làm hại tao sao mà không đánh?
Những sách Mạnh Tử, Trung dung, Đại học, Luận ngữ được dùng trong giáo dục Nho học.
Vốn nổi tiếng là người văn hay, chữ tốt, ông Hoàn hay tự hào với văn tài của bản thân, nên bảo Bá Lân:
- Văn bài tao hơn mày thì tao ăn đứt mày phải không? Mày hơn tao thì mày ăn đứt tao phải không?
Tự hào là vậy nhưng khi làm bài văn thì bài của Lân lại thường làm hay và đạt hơn bài của cha, ông Hoàn buồn lắm bỏ cơm không ăn. Bá Lân biết vậy phải nói với thầy dạy chấm bài của cha cao hơn mình, lúc ấy ông Công Hoàn mừng lắm mới chịu ăn cơm. Nhưng vì bài Lân không đạt nên bị cha phạt không cho ăn. Người đời cũng vì những việc ấy mà khen Bá Lân bởi tính hiếu với cha.
Đăng khoa lục sưu giảng còn dẫn lại rằng có hôm hai cha con đi đò qua sông, ông Hoàn trông thấy đàn dê trên bờ, liền ra luôn bài phú có tiêu đề "Dịch đình thừa dương xa phú" (Bài phú vua cưỡi xe dê ra ngự dịch đình) và bảo con:
- Nếu sang bờ bên kia, tao làm xong trước mà mày chưa làm xong, thì tao ném mày xuống sông.
Thách con là vậy nhưng khi thuyền gần sang đến bờ sông bên kia thì Lân đã làm xong bài phú trước cha, ông Hoàn lúc ấy mới làm được một nửa, bèn bắt con phải ném mình xuống sông. Thương cha, Lân không nỡ, ông Hoàn bực lắm đánh con túi bụi rồi tự mình nhảy xuống sông. Bài phú ấy về sau người đời còn truyền tụng với tên gọi "Nhất độ giang thành chương phú" (Bài phú hoàn thành trên một chuyến đò ngang).
Bài "Nhất độ giang thành chương phú" được làm khi hai cha cho Công Hoàn, Bá Lân đi thuyền qua sông.
Nhờ có sự ganh đua học hành cùng tính nghiêm cẩn của cha, đến khoa thi tiến sĩ năm Tân Hợi (1731) thời vua Lê Dụ Tông, Bá Lân khi ấy 32 tuổi đỗ Hội nguyên. Việc này, Đại Việt sử ký tục biên còn chứng thực: “Ra lệnh thi các cử nhân (thi Hội), lấy hợp cách bọn Nguyễn Bá Lân (người xã Cổ Đô, huyện Tiên Phong) 12 người”. Cũng sách trên cho hay, đến khi thi Đình “Cho Đỗ Huy Kỳ (người huyện Thụy Nguyên) đỗ tiến sĩ cập đệ đệ tam danh (thám hoa). Trần Danh Ninh (người xã Bảo Triền, huyện Gia Định), Quản Đình Du (người xã Huê Cầu, huyện Văn Giang), Nguyễn Nghiễm (người xã Tiên Điền, huyện Nghi Xuân) đỗ tiến sĩ xuất thân (hoàng giáp). Bọn Nguyễn Bá Lân 8 người đỗ đồng tiến sĩ xuất thân”.
Về phần ông Nguyễn Công Hoàn, Đăng khoa lục sưu giảng cho hay, ông “đậu Thủ khoa Giáp Thìn niên hiệu Bảo Thái nhà Lê”. Năm ấy, tra trong Hoàng Việt Giáp Tý niên biểu là “Năm 1724, Giáp Thìn, Lê Dụ Tông, Bảo Thái, năm thứ 5. Bắt đầu khảo thí khoa bác cử”. Tuy nhiên, dù thi cử sớm hơn con trai, nhưng ông Công Hoàn lại không đỗ đạt bằng con mình. Âu cũng có nguyên do của nó.
Ông Công Hoàn dù đậu thủ khoa năm Giáp Thìn (1724), nhưng đó chỉ là Hương cống. Trong khi ấy Bá Lân năm Tân Hợi (1731) thi đỗ tiến sĩ còn cha lại trượt. Khoa thi sau, ông Hoàn tiếp tục ứng thí còn ông Lân được triều đình cử tham gia công việc chấm thi.
Trong khi đọc các quyển thi của thí sinh ông Lân chấm qua cả quyển của cha mình. Bởi bài đã rọc phách nên Bá Lân không biết bài của cha, ông chấm trượt bài thi ấy. Sau ông Hoàn nhờ người quen lấy được bài thi ra, nhận thấy dấu đánh hỏng bài thi là chữ của con trai, giận lắm, liền để sẵn một cái chày giấu ở trong áo, rồi giả vờ hỏi Bá Lân:
- Văn tao viết có câu:
Lưu hành chi hóa tự tây, đông nam bắc vô tư bất bặc phục.
Triệu tạo chí cơ tự cảo, Mân Kỳ Phong hữu khai tất tiên.
Dịch là:
Phong hóa của vua Văn Vương lưu hành tự phương tây, đến đông, nam, bắc, không nơi nào là không quy phục.
Cơ nghiệp gây dựng của nhà Chu khởi tự đất Cảo, rồi đến Kỳ, Mân, Phong, là do ở nơi đó trước.
Không biết người nào chấm đánh hỏng của tao câu đó.
Bia tiến sĩ trong Văn Miếu - Quốc Tử Giám.
Bá Lân nghe cha đọc xong thì chột dạ, biết ngay là bài ấy mình đánh hỏng. Sợ cha mắng, lại tiện thể muốn chiều lòng cha nên đáp:
- Văn của phụ thân hay quá, không biết ai chấm nghiệt mà đánh hỏng như thế. Thật uổng!
Ông Hoàn nghe con nói xong, lại bực thêm vì tội giấu giếm, không dám nhận lỗi mới chìa luôn quyển thi của mình ra, giả vờ nói:
- Không biết bút tích của ai đây?
Vừa nói xong ông Hoàn cầm luôn chày đánh, tiến sĩ Bá Lân chỉ còn biết chạy để thoát đòn của cha. Tiến sĩ Bá Lân ân hận lắm vì không hiểu hết nghĩa bài làm của cha mà trót đánh hỏng, nhưng lòng kính trọng cha không bao giờ nguội. Như lời bài "Tử đạo" (Đạo làm con) của Lê Thánh Tông trong Hồng Đức quốc âm thi tập có câu:
Đạo cha đức mẹ chất tầy non,
Lấy thảo mà thờ ấy đạo con.
Ủy ban Chống bán phá giá Australia vừa chấm dứt một phần điều tra chống bán phá giá đối với thép cốt bê tông nhập khẩu, trong đó có Việt Nam, sau khi xác định biên độ bán phá giá của một doanh nghiệp Việt dưới ngưỡng không đáng kể theo quy định.
Chia sẻ
Chủ tịch UBND tỉnh được điều động, cách chức hoặc nghỉ hưu theo quyết định của cấp có thẩm quyền thì không phải thực hiện thủ tục bầu, miễn nhiệm, bãi nhiệm tại HĐND. Quy định này được nêu rõ tại Nghị định số 300/2025/NĐ-CP. Vậy những trường hợp nào thay đổi nhân sự Chủ tịch UBND tỉnh không phải thực hiện quy trình trên?
Chia sẻ
Trạm thu phí T3 trên quốc lộ 51 (tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu cũ, nay thuộc TP.HCM) dừng thu phí từ tháng 1/2023, các hạng mục của trạm thu phí đang xuống cấp trầm trọng, đối diện với nguy cơ đổ sập bất cứ lúc nào, cần chủ đầu tư phải tháo dỡ gấp.
Chia sẻ
Công an phường An Khê (TP Đà Nẵng) khẳng định, thông tin lan truyền trên mạng xã hội về việc người phụ nữ bị tấn công trên đường gom Trường Chinh đã tử vong kèm theo lời kêu gọi từ thiện là không đúng sự thật, nạn nhân chỉ bị thương và đã qua cơn nguy kịch.
Chia sẻ
Ở khu vực nông nghiệp, tình trạng thiếu vốn càng rõ nét. Nông dân, hợp tác xã không thiếu dự án sản xuất, nhưng thiếu “điều kiện vay” và thiếu cả những “đường dẫn” hiệu quả để tiền đi vào sản xuất nông nghiệp và kinh tế nông thôn.
Chia sẻ
Năm 2026, con giáp tuổi Tý sẽ phải đối mặt với nhiều thử thách trong sự nghiệp, tài lộc khấm khá, người độc thân có cơ hội tình yêu.
Chia sẻ
Slovakia "quyết tâm" ngăn chặn những nỗ lực mới của Ủy ban châu Âu nhằm tịch thu tài sản của Nga tại châu Âu, theo lời Luboš Blaha, phó lãnh đạo đảng SMER cầm quyền của nước này và là thành viên Nghị viện châu Âu.
Chia sẻ
9 cầu thủ U22 Việt Nam nhận bằng khen từ Bộ trưởng Bộ Công an gồm những ai?; M.U theo đuổi Yan Diomande; Marcos Senesi được Barcelona và Atletico Madrid quan tâm.
Chia sẻ
Con gái 12 tuổi của nghệ sĩ Thương Tín nhắn gửi một câu "xé lòng" đến nhà biên kịch Nguyễn Thiếu Hoàng khi biết tin nhà chùa làm lễ cầu siêu cho ba mình.
Chia sẻ
Tỷ giá USD/VND hôm nay 24/12: Biến động nhẹ, thị trường chợ đen biến động trái chiều.
Chia sẻ
"Xác định nông nghiệp, nông dân, nông thôn có vị trí chiến lược lâu dài, là nền tảng quan trọng bảo đảm ổn định kinh tế vĩ mô, tăng trưởng bền vững; coi nông dân là trung tâm, là chủ thể, là động lực, nguồn lực của quá trình đổi mới...", Thông báo số 710/TB-VPCP ngày 20/12/2025 kết luận của Thủ tướng Chính phủ Phạm Minh Chính tại Hội nghị Thủ tướng Chính phủ đối thoại với nông dân năm 2025 nêu rõ.
Chia sẻ
Ngày 24/12, văn phòng Cơ quan Cảnh sát điều tra (CSĐT) Công an TP.Đà Nẵng cho biết, vừa ra quyết định tạm giữ hình sự đối với Văn Viết Long (SN 2008, trú phường Hòa Khánh, TP.Đà Nẵng) để điều tra về hành vi cướp giật tài sản, nạn nhân là một người khuyết tật mưu sinh bằng nghề bán vé số dạo.
Chia sẻ
Việc TP.HCM phê duyệt phương án tuyến và vị trí công trình của dự án Metro số 2 (Bến Thành - Tham Lương) không chỉ hoàn thiện khung pháp lý cho một dự án hạ tầng trọng điểm mà còn được xem là tín hiệu quan trọng có thể tác động trực tiếp đến mặt bằng giá đất, định hướng phát triển dự án và xu hướng đầu tư bất động sản dọc tuyến.
Chia sẻ
Nhờ linh hoạt trong chỉ đạo, điều hành, nhất là trong việc thúc đẩy các giải pháp mở cửa thị trường của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, giá trị xuất khẩu rau quả trong tháng 12/2025 đạt khoảng 795 triệu USD, đưa xuất khẩu rau quả cả năm 2025 vượt 8,5 tỷ USD, tăng gần 20% so với năm 2024.
Chia sẻ
Biết mình bị u tuỵ xâm lấn mạch máu, nam bệnh nhân đi cầu cúng khắp nơi, thậm chí tuyệt thực 3 tuần với hy vọng “bỏ đói” khối u. Kết quả, khối u vẫn còn nguyên, trong khi bệnh nhân sụt 14kg và sức khoẻ suy kiệt dần.
Chia sẻ
Sinh ra trong một gia đình thuần nông, có hoàn cảnh đặc biệt khó khăn, thanh niên Bùi Văn Tú, dân tộc Mường, thôn Thạch Cừ, xã Ngọc Trạo, tỉnh Thanh Hóa (địa phận huyện Thạch Thành trước đây) đã thành công với mô hình chăn nuôi từ nguồn vốn hỗ trợ thanh niên khởi nghiệp, vươn lên làm giàu ngay trên mảnh đất quê hương.
Chia sẻ
Quân đội Ba Lan, một thành viên của NATO, cho biết hôm thứ Ba rằng nước này đã điều động máy bay chiến đấu trong đêm khi Nga phát động các cuộc tấn công vào Ukraine.
Chia sẻ
Những ngày qua, nông dân xã Tân Gianh, tỉnh Quảng Trị (trước sáp nhập gồm các xã: Phù Cảnh, Liên Trường và Quảng Thanh, huyện Quảng Trạch, tỉnh Quảng Bình) đã đồng loạt xuống giống vụ lúa Đông – Xuân theo lịch thời vụ do chính quyền xã phát động. Tuy nhiên, việc gieo trồng sớm hơn so với khung lịch chung của tỉnh đang khiến nhiều nông dân lo ngại nguy cơ lúa trổ gặp rét, ảnh hưởng nghiêm trọng đến năng suất, thậm chí có thể dẫn tới mất mùa.
Chia sẻ
Vietcombank nằm trong kế hoạch thanh tra của Thanh tra Chính phủ trong quý IV năm 2026. Theo kế hoạch sẽ tiến hành thanh tra việc chấp hành pháp luật trong hoạt động cấp tín dụng, đặc biệt là công tác quản lý, sử dụng vốn và tài sản của Nhà nước tại Vietcombank, giai đoạn từ năm 2021 đến 2025.
Chia sẻ
Việc sắp xếp tổ chức bộ máy và đơn vị hành chính đang đặt ra yêu cầu cấp bách trong quản lý, sử dụng hiệu quả quỹ nhà, đất công tại TP.HCM. Thành phố yêu cầu các cơ quan khẩn trương xử lý dứt điểm các cơ sở dôi dư, tránh lãng phí nguồn lực đất đai trong bối cảnh nhu cầu phát triển đô thị ngày càng lớn.
Chia sẻ
Liên đoàn Bóng đá Thái Lan (FAT) đã tổ chức cuộc họp nhằm tổng kết thành tích của U22 Thái Lan tại SEA Games 33, đồng thời xây dựng kế hoạch chuẩn bị cho VCK U23 châu Á tổ chức tại Ả Rập Xê Út.
Chia sẻ
Đêm 23/12, rất đông người dân đổ về các nhà thờ, giáo xứ tại các xóm đạo lớn tại TP.HCM như xóm đạo Gò Vấp, quận 8 (cũ) để vui chơi Giáng sinh. Không khí đông vui, náo nhiệt, ai cũng rạng rỡ và tưng bừng trong dịp Noel.
Chia sẻ
Với thành tích nghiên cứu khoa học nổi bật với gần 200 bài báo khoa học, trong đó có 103 bài báo trên các tạp chí quốc tế uy tín, ông Lê Minh Giang, Viện trưởng Viện Đào tạo Y học Dự phòng và Y tế công cộng, Trường Đại học Y Hà Nội vừa được công nhận chức danh Giáo sư ngành Y học năm 2025.
Chia sẻ
Brussels và Moscow đã đạt đến điểm bế tắc, và kết quả thật ảm đạm, Fyodor Lukyanov - Tổng biên tập của tạp chí Russia in Global Affairs, chủ tịch Đoàn Chủ tịch Hội đồng Chính sách Đối ngoại và Quốc phòng, kiêm giám đốc nghiên cứu của Câu lạc bộ Thảo luận Quốc tế Valdai nhận xét.
Chia sẻ
Giá vàng hôm nay 24/12, vàng SJC tiếp đà tăng mạnh và lập đỉnh lịch sử. Với giá 159 triệu đồng/lượng, nếu nhà đầu tư mua vàng từ đầu năm sẽ lãi gần 75 triệu đồng và cao hơn so với giá vàng thế giới 15,9 triệu đồng/lượng.
Chia sẻ
Ca khúc "Giá như anh là người vô tâm" được yêu thích trên MXH Trung Quốc, Siu Black xuất hiện sau thời gian nhập viện... là những tin showbiz nổi bật trong 24h qua.
Chia sẻ
Những lời chúc Giáng sinh cho các cặp đôi yêu xa dưới đây sẽ giúp các bạn gửi gắm tình yêu thương, nỗi nhớ nhung, khao khát, mong chờ được gặp lại.
Chia sẻ
Vị trí áp chót trong bảng xếp hạng kinh tế của OECD là kết quả của các chính sách của Helsinki trong những năm gần đây. RIA Novosti đưa tin về các kết quả khác và triển vọng tương lai của Phần Lan. "Chúng không cân bằng".
Chia sẻ
Qua kiểm tra hành chính, tổ công tác của Công an xã Phước Dinh, tỉnh Khánh Hòa bất ngờ phát hiện tại một căn nhà cho thuê nhiều con mèo lớn đang bị nhốt.
Chia sẻ
Chia sẻ với truyền thông mới đây, Chủ tịch VFF Trần Quốc Tuấn cho biết, ông cũng đang chờ AFC xử lý xong vụ gian lận cầu thủ nhập tịch của bóng đá Malaysia, qua đó chứng kiến ĐT Việt Nam giành vé tham dự VCK Asian Cup 2027.
Chia sẻ
Tin tức 
Thế giới 
Nhà nông 
Hội và Cuộc sống 
Đại đoàn kết dân tộc 
Kinh tế 
Thể thao 
Văn hóa - Giải trí 
Xã hội 
Bạn đọc 
Nhà đất 
Media 
Chuyển động Sài Gòn 
Pháp luật 
Dân Việt trò chuyện 
Gia đình 
Đông Tây - Kim Cổ 
Hà Nội hôm nay 
Radio Nông dân 
Doanh nghiệp 
Đăng nhập
Đình Ba
