Việt Nam “đặt hàng” công nghệ chiến lược: Bước chuyển từ nghiên cứu tự phát sang chính sách chủ động

Ngày 12/6/2025, Thủ tướng Chính phủ đã ký ban hành Danh mục công nghệ chiến lược và sản phẩm công nghệ chiến lược, thể hiện quyết tâm chính trị ở mức cao nhất trong việc làm chủ các lĩnh vực công nghệ then chốt, tạo nền tảng cho bứt phá tăng trưởng và giải quyết những thách thức lớn của quốc gia.

Chỉ hai tuần sau, ngày 27/6/2025, Quốc hội đã thông qua Luật Khoa học, Công nghệ và Đổi mới sáng tạo, lần đầu tiên đưa ra khái niệm pháp lý về “công nghệ chiến lược” và “sản phẩm công nghệ chiến lược”. Đây được coi là cơ sở pháp lý quan trọng, mở đường cho việc xây dựng khung chính sách và các cơ chế đột phá nhằm thúc đẩy lĩnh vực công nghệ mang tính nền tảng.

Ông Hoàng Anh Tú – Phó Vụ trưởng Vụ Khoa học Kỹ thuật và Công nghệ.

Trên cơ sở pháp lý mới, Bộ Khoa học và Công nghệ (KH&CN) đang gấp rút triển khai kế hoạch hành động cụ thể, với trọng tâm là lựa chọn 3 sản phẩm công nghệ chiến lược tiên phong để triển khai trong giai đoạn đầu.

Tại buổi họp báo thường kỳ tháng 7 diễn ra chiều 5/8, ông Hoàng Anh Tú, Phó Vụ trưởng Vụ Khoa học Kỹ thuật và Công nghệ, cho biết việc lựa chọn này vừa mang tính thử nghiệm cơ chế, vừa nhằm khẳng định năng lực làm chủ công nghệ, đồng thời tạo cảm hứng đổi mới sáng tạo trong toàn xã hội.

Thời gian qua, Bộ KH&CN đã phối hợp cùng các bộ, ngành tiến hành khảo sát tại nhiều viện nghiên cứu, trường đại học và doanh nghiệp lớn trên cả nước để đánh giá tiềm năng công nghệ, quy mô đầu tư và khả năng tham gia thực hiện. Bộ cũng đã công khai kế hoạch tài trợ các đề tài nghiên cứu trên Cổng thông tin của Quỹ Nafosted và Cổng Sáng kiến quốc gia, đồng thời tái cấu trúc toàn diện Quỹ Nafosted nhằm rút ngắn quy trình, nâng cao hiệu quả phân bổ nguồn lực cho các nhiệm vụ trọng điểm.

Theo Quyết định 1131/QĐ-TTg, Danh mục công nghệ chiến lược gồm 11 nhóm công nghệ và 35 nhóm sản phẩm. Trong tháng 8/2025, Bộ KH&CN sẽ trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt 3 sản phẩm ưu tiên triển khai ngay, với yêu cầu cụ thể về đầu ra, lộ trình thực hiện, nguồn lực tài chính và cơ chế hỗ trợ đặc thù, bao gồm cả từ nghiên cứu đến thương mại hóa.

Song song, Bộ KH&CN đang xây dựng Đề án quốc gia phát triển công nghệ chiến lược đến năm 2030, trong đó xác định các ngành công nghiệp trọng điểm gắn với nhu cầu ứng dụng công nghệ cụ thể, đồng thời tích hợp chính sách thể chế, hạ tầng và nguồn nhân lực để tạo nên hệ sinh thái phát triển toàn diện.

Một đề án về phát triển hạ tầng nghiên cứu cũng đang được triển khai, với kế hoạch đầu tư tập trung cho 7–10 phòng thí nghiệm trọng điểm đặt tại viện, trường và doanh nghiệp. Các phòng thí nghiệm này sẽ vận hành theo mô hình mở – hợp tác công tư – tạo điều kiện để các thành phần trong hệ sinh thái cùng tiếp cận, sử dụng và khai thác hiệu quả.

Bên cạnh đó, Bộ KH&CN đang tiến hành phân cấp quản lý cho các bộ, ngành phụ trách theo từng nhóm công nghệ và sản phẩm tương ứng. Đồng thời, xây dựng các cụm công nghệ chiến lược tại địa phương, dựa trên lợi thế vùng miền, với cơ chế ưu đãi riêng về vốn, đất đai và nguồn lực con người. Các hoạt động truyền thông đi kèm nhằm nâng cao nhận thức xã hội và xây dựng thương hiệu “sản phẩm công nghệ chiến lược Việt Nam” trên thị trường quốc tế cũng đang được triển khai mạnh mẽ.

Thứ trưởng Bộ KH&CN Bùi Hoàng Phương nhấn mạnh đến việc chủ động "đặt hàng" với công nghệ chiến lược.

Một điểm nhấn quan trọng được Thứ trưởng Bùi Hoàng Phương đề cập là sự thay đổi trong phương pháp tiếp cận: thay vì để các viện nghiên cứu và doanh nghiệp tự đề xuất đề tài (mô hình "từ dưới lên"), Bộ KH&CN sẽ chủ động “đặt hàng” nghiên cứu theo định hướng chiến lược (mô hình "từ trên xuống"). Theo ông Phương, với vai trò quản lý nhà nước, Bộ là cơ quan nắm rõ định hướng phát triển quốc gia và nhu cầu công nghệ thực tiễn, do đó cần trực tiếp giao nhiệm vụ cho các đơn vị đủ năng lực, đặc biệt trong những lĩnh vực đòi hỏi nguồn lực lớn và tầm nhìn dài hạn.

“Với công nghệ chiến lược, nếu để các đơn vị tự nghiên cứu và chờ kết quả thì rất khó. Chúng ta phải chủ động giao việc, đồng hành và hỗ trợ”, ông Phương nhấn mạnh.

Trên thực tế, các đoàn công tác của Bộ KH&CN đã trực tiếp làm việc với 38 viện nghiên cứu, trường đại học và doanh nghiệp để trao đổi và đặt hàng nhiệm vụ cụ thể. Đây được xem là bước chuyển mạnh mẽ trong tư duy và phương thức triển khai chính sách khoa học công nghệ tại Việt Nam.

×