Thế nên, đừng bỏ lỡ cơ hội một lần trải nghiệm mảnh đất vùng cao và thưởng thức hương vị núi rừng – nấm mối sau những cơn mưa mùa hạ.

“Lộc rừng sau mưa”

Cứ độ tháng 5 âm lịch, lúc chuyển mùa và có một đợt mưa vài ngày rồi lại nắng lên, thời tiết nóng ẩm cũng là lúc ở vùng cao vào mùa đi săn nấm mối rừng. 

Điều đặc biệt là loài nấm này chỉ mọc một lần duy nhất trong năm, thường thì nấm mối mọc rộ nhất là vào thời điểm bắt đầu Tết đoan ngọ và kéo dài khoảng chừng 10 ngày.

Ở vùng cao Lào Cai, loại nấm này mọc quanh vườn rừng gần nhà hoặc ở trên những khu đất đồi, hoặc trong rừng. 

Nấm mối sở dĩ có tên gọi như vậy là bởi loại nấm tự nhiên này thường mọc trên những bãi đất ở dưới có loài mối đất sinh sống, những ụ đất trên những gò đồi hoặc dưới tán cây cổ thụ. 

Loại nấm mối có giá trị dinh dưỡng cao, ăn ngon, có mùi thơm đặc trưng, lại không nuôi nhân tạo được nên đây được xem như một món đặc sản quý, bổ dưỡng từ vườn rừng.

Anh Phàn Văn Thắng, nhà ở thôn Lùng Tao, xã Bản Lầu (huyện Mường Khương, tỉnh Lào Cai) thu hái nấm ở rừng mang ra chợ xép tận Bản Phiệt để bán cho biết: Loại nấm này cả năm mới có vài ngày mọc và chỉ có ở khoảnh đất đó có, chứ không phải ở đâu cũng mọc loại nấm này. 

Nó mọc cũng chỉ trong 24 tiếng nếu không thu hái thì cũng nở và tan ra rất nhanh. Ngon nhất vẫn là lúc nấm còn đang mũ nấm nhỏ ôm sát chân nấm, chưa xòe ô, thu hái vào nửa đêm về sáng, tầm 3 - 5h sáng, còn nếu thu hái muộn, nấm xòe to, ăn cũng kém ngon và bán cũng không được giá.

Theo nhiều người dân bản địa ở các huyện Bát Xát, Sa Pa, Văn Bàn, Mường Khương cho biết, trước đây loại nấm này mọc nhiều lắm. 

Năm nào cũng vậy, cứ dịp tháng 5 âm lịch là nhà nhà lại đi lên đồi rừng, những khu đất có mối sinh sống để hái nấm về ăn. Sau một trận mưa rừng, trời bắt đầu hửng nắng là nấm mọc nhiều vô kể. Chẳng thế mà dân gian có câu “như nấm mọc sau mưa”. 

Những năm gần đây, do người dân dùng các loại thuốc bảo vệ thực vật nên các loại mối đất cũng ít đi, nên việc có nấm mối cũng vì thế mà trở nên khan hiếm hơn trước đây.

Để thu hái nấm mối và mùa sau còn có lộc rừng, theo kinh nghiệm hầu hết người dân địa phương cho biết, thì được chỉ dùng tay hoặc lấy thanh tre, thanh gỗ nhỏ để lấy chứ không được dùng dao sắt, nhôm để thu hái. 

Bởi nếu dùng dao thì năm sau bãi đất ấy tuyệt nhiên không mọc lên nấm nữa. Nấm mối được mọi người chế biến thành các món ẩm thực ngon bổ dưỡng như nấu súp nấm hải sản; canh gà nấm, nấm xào lòng gà, nấm xào thịt bò hoặc nấm xào ngồng tỏi…

Nấm được mùa, được giá

Năm nay, nấm mối được mùa được giá nên hầu hết các chợ thấy bày bán nhiều. Tại chợ Cốc Lếu (TP. Lào Cai), chợ thị trấn Bát Xát giá bán 1 kg nấm mối tươi dao động từ 250.000 - 300.000 đồng tùy loại. Giá thu mua bán cho các khách hàng xuất sang Trung Quốc có giá từ 400.000 đồng đến 600.000 đồng/kg, nấm càng mới mọc và thu hoạch càng sớm càng có giá bán cao. 

Loại nấm này được khách hàng Trung Quốc rất ưa chuộng và tìm mua, vì theo nhiều tài liệu có ghi y học cổ truyền Trung Quốc cho rằng loại nấm mối có thể cải thiện khả năng miễn dịch chống lại các tế bào ung thư, chống lão hóa, giảm lượng đường trong máu; phụ nữ ăn nấm mối thường xuyên có lợi cho làn da và nội tiết. 

Do đó, tại các chợ xép hoặc dọc đường vào các địa phương thường hay có nấm mối, rất nhiều thương lái tìm mua để xuất bán sang Trung Quốc vì được giá. Tuy nhiên, họ cũng chỉ chọn mua những loại nấm chưa xòe ô.

Là nấm tự nhiên nên rất nhiều người biết ăn nấm thích mua và tìm mua. Có những thương lái còn đặt mua để xuất bán sang Trung Quốc, nhưng cũng không có vì phụ thuộc vào nguồn nấm tự nhiên. Hôm nào nấm mọc, thu hái được mới đem ra chợ bán.

Theo ngành y tế khuyến cáo, người dân hái nấm về ăn cũng cần phân biệt được loại nấm mối, để tránh việc hái nhầm hái lẫn nấm độc từ rừng mà gây ngộ độc, rất nguy hiểm đến tính mạng. 

Bởi vì, cũng đã không ít trường hợp đáng tiếc xảy ra trên địa bàn ở các huyện vùng cao khi vào rừng hái nấm rừng về ăn. Chính vì điều này, một số người ở TP. Lào Cai dù biết là nấm ngon nhưng vẫn e ngại “không dám mua ăn” vì lo bị lẫn nấm độc…

Tuy vậy, nấm chỉ có trong vài ngày, nên không ít người sành ăn ở Lào Cai vẫn chờ đến dịp này để đi vào bản hoặc các chợ phiên vùng cao săn tìm mua bằng được thứ “lộc rừng sau mưa” về thưởng thức. 

×