Vũ khí ưu tiên trong phòng không của các cường quốc quân sự

Cuộc chiến ở Ukraine đã chứng tỏ một mối đe dọa là các nước đối thủ của nhau sẵn sàng sử dụng các phương tiện tấn công chính xác tầm xa nhằm vào các cơ sở hạ tầng quan trọng của một quốc gia. Tổng thống Zelensky cho biết, Nga đã phóng 2.154 tên lửa dẫn đường vào Ukraine trong tầm giữa tháng 5, gây thiệt hại lớn cho cơ sở hạ tầng quan trọng của Ukraine và quân đội nước này. Và chính điều đó đã cho thấy những nhược điểm về mạng lưới phòng không ở một số quốc gia mà ngay cả các nước về cường quốc quân sự cũng phải chú ý đến trong tương lai. 

Các cuộc tấn công bằng tên lửa ban đầu tương đối đơn giản với một hoặc hai tên lửa cùng loại tấn công với vận tốc 1 watt/giây vào một mục tiêu duy nhất. Lực lượng phòng không Ukraine có thể tấn công một số tên lửa này và làm giảm hiệu quả của chúng, nhưng các chiến thuật của Nga nhanh chóng phát triển; Ví dụ, cuộc tấn công hồi tháng Ba nhằm vào tháp truyền hình ở Kiev, cùng với các cuộc tấn công mạng nhằm vào một đài truyền hình Ukraine ...liên quan đến nhiều loại tên lửa bay theo các cấu hình khác nhau và đến mục tiêu đồng thời để làm nhiễu các hệ thống phòng không sẵn có của Ukraine.

Tên lửa, tên lửa...được rải rác ở khắp mọi nơi

Nga không phải là quốc gia duy nhất sở hữu khả năng tấn công tầm xa chính xác nhất hiện nay. Lực lượng Houthis ở Yemen cũng đã phát triển một kho vũ khí đa dạng gồm tên lửa dẫn đường và máy bay không người lái (UAV) có khả năng tấn công các mục tiêu ở Ả Rập Saudi với sự hỗ trợ của Iran. Một số tên lửa hành trình Quds-2, tên lửa đạn đạo tầm trung Zulfiqar và UAV tấn công trực diện Samad-3 đã được sử dụng trong các cuộc tấn công phối hợp nhằm vào nhiều mục tiêu ở UAE vào tháng 1 năm 2022, bao gồm cả các cuộc tấn công vào cơ sở dầu khí Musaffah.

UAE mặc dù đã sử dụng hệ thống phòng không Patriot và THAAD của mình để chống lại một số tên lửa, nhưng một số tên lửa đã có thể vượt qua hệ thống phòng không của UAE và tấn công các mục tiêu đã định. Cuộc tấn công năm 2019 vào cơ sở dầu Abqaiq – Khurais được coi là một trong những ví dụ đáng chú ý nhất về khả năng của lực lượng Houthis. Và độ chính xác từ các vũ khí tấn công tầm xa của lực lượng Houthis trước Ả Rập Xê-út và UAE mở đầu cho sự chú ý nhiều hơn tới sự phức tạp của việc cung cấp hệ thống phòng không hiệu quả chống lại các mối đe dọa từ nhiều phía do các đối thủ ngang hàng tạo ra.

Nhiều khả năng lực lượng Houthis được Iran nhập khẩu hoặc cung cấp bản quyền công nghệ để sở hữu kho vũ khí tấn công chính xác tầm xa của riêng mình. Iran cũng đã hỗ trợ Hamas phát triển và mở rộng kho vũ khí tên lửa của mình, tạo điều kiện cho lực lượng chiến binh tiến hành các cuộc tấn công hàng loạt chống lại Israel. Tờ LA Times nói rằng hơn 4.000 quả rocket đã được bắn vào Israel trong cuộc chiến lần thứ tư giữa Israel và Hamas vào năm 2021, đòi hỏi một phản ứng phòng không mạnh mẽ từ Lực lượng Phòng vệ Israel (IDF).

Những thành công của IDF, Ả Rập Saudi và UAE, và Ukraine trong việc ngăn chặn các mối đe dọa tên lửa rộng lớn cho thấy rằng các khoản đầu tư vào phòng không là đáng giá và có thể cung cấp cho việc bảo vệ cơ sở hạ tầng quan trọng của quốc gia trong các cuộc xung đột giữa các bên ngang hàng. Tuy nhiên, số lượng khí tài phòng không thường hạn chế đặt ra những hạn chế đối với khả năng của các quốc gia trong việc bảo vệ toàn bộ không gian bên trong biên giới của họ. Hoạt động chung của tất cả các miền (JADO) có thể cung cấp các cơ hội để cải thiện các phản ứng đối với các loại mối đe dọa này.

Hệ thống Chỉ huy Tác chiến Phòng thủ tên lửa và phòng không tích hợp 

Phòng không và phòng thủ tên lửa vốn dĩ là một hoạt động đa miền: Các radar được sử dụng để phát hiện và theo dõi mục tiêu hoạt động trong phổ điện từ, các tên lửa đánh chặn thường được phóng từ mặt đất và phát huy tác dụng trên không. Hệ thống phòng không trên mặt đất (GBAD) có thể được hỗ trợ bởi các gói ưu thế trên không được chỉ đạo bởi các máy bay kiểm soát và cảnh báo sớm trên không (AWAC) như Boeing E-3 Sentry. GBAD cho phép can thiệp, đánh chặn hoặc vô hiệu hóa các mối đe dọa trên không như máy bay ném bom hay các mục tiêu nhỏ hơn như tên lửa hoặc các thiết bị không người lái ở phạm vi xa hơn và chính xác hơn. 

Thông thường, các hoạt động này yêu cầu cấu trúc điều khiển và chỉ huy phức tạp cho phép cảm biến trên không truyền dữ liệu qua trung tâm chỉ huy đến máy chủ GBAD để nó có thể tìm kiếm và tấn công mục tiêu, đồng thời phá hủy không phận để ngăn chặn tình trạng 'huynh đệ tương tàn'. Quá trình này có thể mất thời gian và dựa vào nỗ lực của con người. Tuy nhiên, các thí nghiệm được thực hiện bởi Quân đội Hoa Kỳ và các đối tác trong ngành đã  khiến quá trình này có thể được đẩy nhanh, đồng thời tăng thêm khả năng phòng không trên bộ: "Việc tích hợp thành công tất cả các cảm biến vào một mạng thống nhất duy nhất để dữ liệu nhắm mục tiêu có thể được chia sẻ nhanh chóng giữa các cảm biến và hiệu ứng đã làm cho hệ thống phòng không hiệu quả hơn trước mối đe dọa phức tạp."

Năm 2021, Lục quân Mỹ và Northrop Grumman đã tiến hành một cuộc thử nghiệm với Hệ thống Chỉ huy Chiến đấu Phòng thủ Tên lửa và Phòng không Tích hợp (IBCS) chống lại một tên lửa hành trình thay thế trong điều kiện gây nhiễu điện tử. IBCS là hệ thống chỉ huy và điều khiển đảm bảo sự tương tác với các thành tố khác của tên lửa và phòng không.

Theo tin đưa của báo Mỹ, các cuộc thử nghiệm nói trên diễn ra tại thao trường White Sands, nơi đối phương giả định sử dụng các phương tiện tác chiến điện tử (EW). Để phát hiện và theo dõi mục tiêu kẻ thù, Lục quân Hoa Kỳ đã sử dụng các dữ liệu thu thập bằng máy bay chiến đấu F-35 Lightning II thế hệ thứ năm và radar AN/TPS- AN/TPS-80 Ground/Air Task-Oriented Radar (G/ATOR), chuyển cho tổ hợp tên lửa phòng không MIM -104 Patriot. Theo đó, các máy bay chiến đấu tàng hình như F-35 Lightning II của Mỹ và tên lửa hành trình tàng hình có thể bị phát hiện, theo dõi và tiêu diệt mục tiêu bằng cách sử dụng các hệ thống kết nối mạng và tổng hợp dữ liệu kiểu như IBCS.

Radar G /ATOR được liên kết với IBCS sử dụng khả năng quản lý theo dõi chung, cung cấp một cầu nối tích hợp với hải quân và cho phép radar G / ATOR cung cấp dữ liệu nhắm mục tiêu cho khẩu đội Patriot-3 thông qua mạng điều khiển hỏa lực tích hợp (IFCN) của IBCS. Đây là một bước tiến quan trọng, vì radar G / ATOR có thể cung cấp dữ liệu nhắm mục tiêu ở dạng mà bệ phóng Patriot có thể sử dụng.

Mục tiêu gây nhiễu đã được xác định, cho phép tổ hợp Patriot đánh chặn mối đe dọa nhắm vào các vị trí. Việc sử dụng nhiều cảm biến cũng cho phép hệ thống phòng không giảm thiểu tác động của việc gây nhiễu và đánh giá tên lửa nào là mối đe dọa chính. Việc tích hợp thành công tất cả các cảm biến vào một mạng thống nhất duy nhất để dữ liệu nhắm mục tiêu có thể được chia sẻ nhanh chóng giữa các cảm biến và hiệu ứng đã làm cho hệ thống phòng không hiệu quả hơn trước các mối đe dọa phức tạp.

Giá trị trong việc cải thiện khả năng chống nhiễu của hệ thống phòng không đối với các tên lửa tầm xa hay máy bay không người lái tàng hình ngày càng phát triển là rất rõ ràng, cũng như khả năng xác định một loạt các mối đe dọa, đồng thời cung cấp khả năng tiếp cận nhiều hơn với các tùy chọn ứng phó. Quan trọng nhất, những tiến bộ về khả năng công nghệ này cung cấp cho các chỉ huy các lựa chọn bổ sung và hiểu rõ hơn về các mối đe dọa sắp tới.

Đối với Lực lượng Phòng vệ Israel, các hoạt động đa miền được coi là cách hiệu quả nhất để không chỉ chống lại các cuộc tấn công bằng tên lửa của Hamas bằng cách xác định vị trí các vụ phóng tên lửa sớm và đưa chúng vào giai đoạn 'đón đầu', mà còn là phương tiện để đánh bại Hamas. Một số nhà lý thuyết của IDF hy vọng rằng việc nhanh chóng xác định các vị trí phóng tên lửa sẽ cho phép các phản ứng tập trung một cách cơ động giữa phòng thủ và tấn công các trung tâm thần kinh quan trọng trong hệ thống Hamas và rút ngắn xung đột.Theo đó, hệ thống Chỉ huy Chiến đấu Phòng thủ Tên lửa và Phòng không Tích hợp là tối quan trọng và là mục tiêu đòi hỏi phải có kế hoạch cụ thể lâu dài trong những thập kỷ tới.