Yến tiệc trong cung đình Huế được diễn ra như thế nào?

* Tiệc yến Tết Nguyên đán: Tổ chức vào ngày mồng 1 Tết âm lịch ở điện Cần Chánh và Tả Vu, Hữu Vu ban cho thân phiên (vua các nước chư hầu), hoàng thân, quan lại cao cấp, và vào ngày mồng 2 Tết âm lịch tại viện Ðãi Lậu cho quan lại từ lục phẩm (văn) và ngũ phẩm (võ) trở xuống cùng với ủy viên các tỉnh. Sau yến tiệc, mỗi người đều được thưởng một đồng tiền vàng hay bạc tùy theo thứ bậc.

* Tiệc yến tiết Ðoan đương: Tổ chức sau tiết Ðoan Dương một ngày tại điện Cần Chánh và Tả Vu, Hữu Vu, ban cho các quan từ Phó Vệ úy, Hiệp quản (võ); Khoa đạo viên ngoại lang (văn) trở lên. Tặng phẩm ban thưởng sau yến tiệc là trà, quả hộp, khăn mặt, quạt bằng tre hoa tùy theo thứ bậc.

* Tiệc yến tiết Vạn thọ: Nhân sinh nhật vua hàng năm, triều đình ban yến trước một ngày chợ thân phiên, hoàng thân và quan văn hàm tòng ngũ phẩm, quan võ hàn tòng tứ phẩm trở lên ở điện Cần Chánh và hai nhà Tả Vu, Hữu Vu. Ngày chính tiệc thì ban yến cho quan văn hàm chánh lục phẩm, quan võ hàm chánh ngũ phẩm và ủy viên ở viện Ðãi Lậu. Tùy theo thứ bậc mà tặng thêm đồ vật: đồng tiền vàng bạc, khánh vàng, bạc hoặc hầu bao bằng gấm. Sau lễ yến, còn mời đến gác Thanh Phong xem trò vui.

* Tiệc yến tiết Vạn thọ đại khánh: Ðây là yến tiệc lớn nhất mà triều đình tổ chức để mừng thọ nhà vua nhân các dịp tròn năm (Tứ tuần, Ngũ tuần...). Quan lại các tỉnh về mừng thọ rất đông. Nhà vua ban yến cho hoàng tử, thân công, bách quan, văn từ Lục bộ, Nội vụ phủ, Vũ khố, Thái thường tự, Quang lộc tự, Hàn lâm viện từ chánh thất phẩm trở lên; Từ Tế, Khâm Thiên giám, Tào Chính ty, Thương Bạc viện, Thái Y viện, Quốc Tử giám, Hộ Thành binh mã hàm từ chánh lục phẩm trở lên; võ từ thực thụ suất đội trở lên... đều được dự yến một lần và thưởng cấp lụa màu và bạc nén. Riêng các ấm sinh ở Quốc Tử giám thì cũng được dự yến ở Duyệt Thị đường. Năm 1846, lễ Tứ tuần đại khánh của vua Thiệu Trị gặp vào năm có tháng nhuận nên tổ chức đến hai lần. Quan lớn thì ăn yến ở sân rồng; quan ở xa không về dự thì được tặng quà bằng lụa và bạc. Dân kỳ lão 70 tuổi trở lên, nếu ở kinh thì cho ăn yến trong 3 ngày; ở các tỉnh thì cho ăn yến trong 1 ngày.

* Tiệc yến tiết Trùng dương: Hàng năm, nhân ngày Trùng cửu (9 tháng 9 âm lịch), vua ban yến tiệc ở cho thân phiên và hoàng thân, các quan văn từ tứ phẩm, ấn quan, võ tòng nhị phẩm từ đình nghị trở lên; cùng các tôn tước, quận công, thống chế đến chầu thăm tại Tả Vu và Hữu Vu, lại thưởng cho đồng tiền vàng hoặc bạc; cái bàn bằng gỗ đào có khắc bốn chữ "tị ác diên thọ" (trừ cái xấu để dài tuổi thọ), cờ đuôi nheo có chữ "cát tường", cái túi đựng thuốc thù du (thuốc trừ tai họa theo điển tích có từ thời Ðông Hán) và cái kim có quấn chỉ ngũ sắc. Sau yến tiệc, vua chuẩn cho các thân công, đình thần theo chân lên núi Ngự Bình vãn cảnh. Ðến đời Thiệu Trị, ngoài núi Ngự Bình, nhà vua còn sai sắm xa giá lên gác Hải Tĩnh niên phong để thưởng lãm.

* Yến tiệc hoàn thành lễ cày ruộng tịch điền: Vào mùa xuân, triều đình thường tổ chức lễ diễn canh, sau đó đích thần nhà vua sẽ xuống ruộng cày để khuyến nông và cầu cho mùa màng được "phong đăng hòa cốc". Sau lễ ấy nhà vua trở về vườn Thường Mậu, ban yến một lần cho thân phiên, hoàng thân, quan văn từ tòng tứ phẩm, quan võ từ hiệp quản trở lên. Sau đó lại thưởng thêm lụa, gấm cho họ, tùy theo thứ bậc để thưởng nhiều hay ít.

* Tiệc yến mở Sử quán để làm sử cáo thành: Năm 1821, vua Minh Mạng cho dựng Quốc sử quán để biên soạn quốc sử, thực lục. Nhà vua gia ân ngày 6 tháng 5 âm lịch là ngày mở sử nên ban yến 1 lần. Những viên chức công tác trong Quốc sử quán không được dự yến thì được ban thưởng theo thứ bậc: Tổng tài: 15 lạng bạc; phó Tổng tài: 10 lạng bạc; Toản tu: 8 lạng; Biên tu: 6 lạng; Khảo hiệu và Hiệu san: 4 lạng; Thu chưởng biện sự và Đằng lục 2 lạng.

* Tiếp sứ Thanh: Yến sào 2 bát, vây cá 1 bát, bào ngư 2 bát, hải sâm 1 bát, nhu ngư 1 bát, phục ngư 1 bát, gân huơu 1 bát, cá viên 1 bát, gà quay nguyên con 1 bát, tôm he 1 bát, thịt dê 1 bát, lòng heo 1 bát, cua bể 1 bát... Riêng hàng ngày phải đãi 36 món gồm: heo quay, heo hầm, đậu xanh, rượu, trái cây... Tốn kém đến mức Tự Đức phải dụ: "phàm các yến phẩm, thực phẩm, các vật hạng cung đốn, trong đó có thứ gì khó mãi biện (mua sắm) thì nên châm chước, thay đổi bằng thứ khác..." (chương Bang giao).

Về danh mục quà tặng, năm 1804, Gia Long tặng chánh sứ Thanh các món: 3 đĩnh hoàng kim; mỗi đĩnh 10 lạng, 30 đĩnh bạch kim; mỗi đĩnh 10 lạng, 2 tòa tê giác, 2 cân ngọc quế Thanh, 20 cân quế tốt, 15 cân yến sào, 10 cân trầm hương, vải lụa...