"Adolescence": Bi kịch từ thế giới ảo và sự vô hình của cha mẹ

Bộ phim “Adolescence” với bốn tập được quay liền mạch không cắt dựng đã gợi lên làn sóng tranh luận mạnh mẽ tại nhiều quốc gia, kể cả trong các nghị trường. Tác phẩm mở đầu bằng bi kịch: một cậu bé người Anh, 13 tuổi, đến từ một gia đình yêu thương, đã ra tay sát hại một thiếu nữ đồng trang lứa. Nguyên nhân ban đầu tưởng chừng không rõ ràng, nhưng dần dần, bộ phim hé lộ ảnh hưởng của một trào lưu độc hại trên mạng – được gọi là “manosphere”.

Không trực tiếp miêu tả trào lưu này, “Adolescence” lại gây ám ảnh bằng việc tái hiện nỗ lực rối rắm của người lớn trong việc giải mã những ám hiệu và ngôn ngữ kỳ lạ mà giới trẻ sử dụng trên mạng. Cảnh sát cuối cùng nhận ra rằng Katie – cô gái bị sát hại – từng sử dụng emoji để ám chỉ Jamie là một “incel” (người độc thân không tự nguyện) và đã từ chối lời mời hẹn hò của cậu. Trong thế giới của “manosphere”, sự từ chối này đồng nghĩa với sự xúc phạm không thể tha thứ.

Từ đó, bộ phim khéo léo phơi bày cách “manosphere” hoạt động – một hệ sinh thái quan điểm độc hại, cổ súy cho chủ nghĩa thượng tôn nam giới. Cụm từ “red pill”, vốn bắt nguồn từ bộ phim “The Matrix”, đã bị tái định nghĩa trong cộng đồng này để chỉ hành động “giác ngộ” – tức từ bỏ niềm tin vào sự bình đẳng và coi phụ nữ là hời hợt, toan tính. Một trong những niềm tin phổ biến nhất trong trào lưu này là “quy tắc 80/20”, cho rằng 80% phụ nữ chỉ để ý đến 20% nam giới có ngoại hình và tiềm lực tài chính vượt trội. Điều này dẫn đến việc đổ lỗi cho phụ nữ mỗi khi một nam thanh niên không thành công trong tình cảm.

“Adolescence” cũng khiến người xem rùng mình khi bóc tách hệ thống biểu tượng, thuật ngữ được giới trẻ sử dụng như một thứ mật mã. Một emoji hạt đậu đỏ có thể ám chỉ một incel (nam giới cực đoan), tách cà phê biểu thị sự khinh miệt phụ nữ, trong khi màu sắc của các trái tim emoji mang những tầng nghĩa hoàn toàn khác nhau. Từ ngữ trong thế giới này cũng khó hiểu không kém – “cucks” chỉ những người đàn ông yếu đuối, “sigmas” là những kẻ cô độc có địa vị, còn “looksmaxxing” ám chỉ việc cải thiện ngoại hình để tăng “giá trị tình dục”.

Nam giới trẻ tuổi thất lạc giữa mạng xã hội

Các chuyên gia nhận định rằng con đường dẫn các thiếu niên đến với “manosphere” thường rất vô hại lúc ban đầu – đơn giản chỉ là những lần tìm kiếm mẹo tập thể hình hay lời khuyên về hẹn hò. Tuy nhiên, các thuật toán nhanh chóng đưa họ đến những “người dẫn đường” – các nhân vật có sức hút đang rao giảng một hình mẫu nam tính cứng rắn, kiềm chế cảm xúc và đầy bạo lực. Một trong những tiếng nói nổi bật của trào lưu này là Andrew Tate – người từng tuyên bố nếu bị một phụ nữ buộc tội lừa dối, thì cách xử lý là “vung dao rựa, đấm vào mặt và bóp cổ cô ta”.

Nhưng thay vì chỉ dừng lại ở câu hỏi “vì sao các chàng trai tìm đến ‘manosphere’”, điều cần được đặt ra là “vì sao họ thấy an ủi ở đó”. Xã hội hiện đại chứng kiến nam giới trẻ tuổi thất thế trên nhiều phương diện: thua kém nữ giới trong học đường, cô lập về mặt xã hội và chịu áp lực ngoại hình phi thực tế. Họ cũng cảm thấy bị gạt ra bên lề, thường xuyên bị mô tả như một mối đe dọa tiềm tàng, dù chưa từng có cơ hội được thiết lập mối quan hệ lành mạnh với bạn khác giới.

Cựu huấn luyện viên đội tuyển Anh – Gareth Southgate – trong một bài diễn thuyết gần đây đã kêu gọi cải thiện vai trò của các hình mẫu nam giới trong xã hội. Ông nhấn mạnh tầm quan trọng của những câu lạc bộ thể thao, nơi các huấn luyện viên có thể trở thành người định hướng tích cực cho các cậu bé, đặc biệt trong bối cảnh nhiều gia đình thiếu vắng hình bóng người cha. Ông cũng kêu gọi tăng cường số lượng giáo viên nam trong trường học.

Dẫu vậy, nhiều nhà bình luận cho rằng những biện pháp trên là chưa đủ nhanh và mạnh mẽ. Các câu lạc bộ thanh thiếu niên dẫu hữu ích cũng khó cạnh tranh được với sức hút gần như không thể cưỡng lại của mạng xã hội. Những tập đoàn công nghệ hàng đầu thế giới đang đầu tư khổng lồ để giữ chân người dùng, đặc biệt là giới trẻ, bằng cách tối ưu hóa yếu tố “kích thích xã hội” – tức cảm giác được công nhận, được chú ý và được hòa nhập.

Chính trong không gian ấy, mọi tổn thương, mọi sự chối từ dù nhỏ nhặt cũng có thể biến thành vết thương tâm lý sâu sắc. Những “người dẫn đường” độc hại – thường là các nam influencer – nhanh chóng xuất hiện và đưa ra “liệu pháp” cho nỗi bất an: học cách trở nên đáng sợ, kiểm soát, thống trị. Trong khi đó, cha mẹ ngày càng mất khả năng can thiệp vào đời sống trực tuyến của con cái – không vì thiếu quan tâm, mà vì họ hoàn toàn không hiểu được thế giới ấy.

Một số quốc gia đã bắt đầu cân nhắc biện pháp mạnh tay hơn – như cấm điện thoại thông minh đối với trẻ em. Điều này tưởng chừng khó khả thi, nhưng với những dữ liệu ngày càng đáng báo động về sức khỏe tâm thần, hành vi cực đoan và sự bất lực của phụ huynh, đây có thể là một lối đi nghiêm túc cần được tính đến. Như nhận định trong phim “Adolescence”, việc biết con đang ở đâu không còn đủ – điều quan trọng hơn là chúng ta có thực sự biết con đang sống như thế nào trong thế giới ấy hay không.

×