Bản người Dao ở Thái Nguyên và những ngôi nhà không khóa cửa

Bình yên nơi bản Dao

Y hẹn, chúng tôi vượt gần 20km đường đèo để đến với thôn người Dao Lủng Lầu của xã Phong Quang, tỉnh Thái Nguyên. Đường dẫn lên thôn là con đường cấp phối, mềm mại bám theo những sườn non, đôi chỗ dựng đứng khiến xe của các thành viên trong đoàn loạng choạng vì hụt hơi.

Nằm giữa lưng chừng trời, quanh năm sương phủ, thôn Lủng Lầu gần như tách biệt hoàn toàn với bên ngoài. Thứ chúng tôi gặp nhiều hơn cả là sắc vàng của những trái quýt trĩu mọng chạy dọc hai bên đường. Thảng hoặc có đôi ba tiếng hú gọi nhau vọng núi. Anh bạn dẫn đường bảo, nơi này không sóng điện thoại, cách thức duy nhất để liên lạc là hú thôi.

Nhà Người có uy tín kiêm Trưởng thôn Hoàng Văn Kiều ở ngay đầu bản. Đang vào vụ quýt, Trưởng thôn Kiều vào rừng hái quả chưa về. Ngôi nhà ắng lặng, cửa chính khép hờ. Trần Thị Lý, cán bộ văn hóa xã cười bảo, ở đây nhà nào cũng thế, an ninh tốt nên cửa chẳng thấy khóa bao giờ.

Đợi chừng 2 tiếng đồng hồ, Trưởng thôn Kiều vẫn chưa về. Trịnh Xuân Tuyên - cán bộ Văn hóa xã, người dẫn đường - là người thạo địa hình, am hiểu văn hóa, tính cách người bản Dao Lủng Lầu, anh cười bảo, phải đi tìm thôi chứ đợi thì chắc phải 18, 19h chú ấy mới về. Nói rồi anh xách xe chạy vào rừng hú gọi như cái cách của người dân nơi đây vẫn làm.

Chừng tiếng sau, nơi con dốc đầu nhà Trưởng thôn Kiều nghe tiếng phanh xe ken két vọng lại. Vợ chồng anh Kiều mỗi người một xe chở đầy quýt vàng ruộm. Anh Tuyên bảo, may nhờ được một người dân tìm hộ mới “bắt” được chú nó về đấy, rồi cười.

Trưởng thôn Kiều còn khá trẻ, hạ chân chống trước sân, đôi tay anh thoăn thoắt dỡ chậu quýt từ trên xe xuống rồi vào nhà trải chiếu mời khách. Quýt vào vụ nên ở rừng là chính, nhà không khóa đâu, khách đường xa có đến thì cứ vào ngồi thôi, anh nói.

Thôn 15 năm ấm êm, không tệ nạn

Trong ngôi nhà gỗ 3 gian ấm cúng, Người có uy tín Hoàng Văn Kiều bóc quýt mời khách. Anh bảo, quýt mùa này mọng lắm. Rồi anh kể cho chúng tôi về bản Dao Lủng Lầu, về tập quán, tính cách con người nơi đây cũng như công tác tuyên truyền mà anh thực hiện trong vai trò Người có uy tín kiêm Trưởng thôn ở Lủng Lầu này..

Làm người có uy tín đã rất lâu, lâu đến mức anh cũng không nhớ nổi mình bắt đầu việc đó từ khi nào. Chỉ biết đôi chân chai dày hơn, kiến thức cũng theo đó mà được bồi đắp thêm nhiều. Hoàng Văn Kiều bảo, ở đây mỗi nhà một sườn núi, cụm nay cách cụm kia có khi cả mấy con đèo. Điện thoại thì không có sóng, phải đi bộ đến từng nhà báo họp, đến tận nhà tuyên truyền.

“Đi mãi thành quen, giờ đôi chân không muốn ở một chỗ rồi. Thôn Lủng Lầu mình có 31 hộ thôi nhưng rộng lắm. Bình thường bà con đi trồng rừng, chăm quýt cả ngày, tối mới về. Ai cũng mệt cả nên bảo đến tuyên truyền lúc đầu cũng khó. Nhưng rồi thành quen, giờ thì dễ lắm rồi.

Ở thôn này, từ khi mình làm Người có uy tín đến giờ cũng ngót nghét 15 năm, cũng chừng ấy thời gian trong thôn không có người vi phạm pháp luật. An ninh trật tự ở đây thì yên tâm lắm. Dân mình nghèo nhưng ai cũng tử tế, lại thường xuyên được tuyên truyền nên không có tệ nạn xã hội đâu”, Hoàng Văn Kiều bộc bạch.

Phía ngoài sân lúc này đám trẻ vẫn đang tíu tít chọn quả, tiếng nói cười lanh lảnh vọng vào vách núi. Hoàng Văn Kiều bảo, được nhà nước quan tâm làm con đường vào cụm chính, nhờ đó việc đi lại ở cụm chính của thôn thuận tiện hơn nhiều, trẻ con cụm chính ở bản mình giờ không còn khổ như cái thời của mình ngày trước nữa.

Thôn Lủng Lầu là khu vực sinh sống chủ yếu của đồng bào Dao Đỏ. Người Dao Lủng Lầu di cư từ Thông Nông của Cao Bằng về đây cũng đã mấy chục năm rồi. “ Gắn bó lâu nên rất yêu vùng đất này, dù không có kinh phí hỗ trợ cho Người có uy tín thực hiện nhiệm vụ ở thôn bản nhưng thấy bản làng yên ấm, người dân mình được nâng cao nhận thức sau những lần tuyên truyền, an ninh trật tự được đảm bảo, mình cũng thấy được động viên nhiều”, Hoàng Văn Kiều chia sẻ.

Tuy nhiên theo Trưởng thôn Kiều, nếu có phụ cấp hỗ trợ thêm thì công tác tuyên truyền của Người có uy tín sẽ được phát huy tốt hơn. Bà con mình còn khó khăn, tỷ lệ hộ nghèo còn cao. Hiện toàn thôn có 10 hộ nghèo. Một số cụm dân cư chưa có đường cứng, thậm chí phải đi bộ mới đến được, điển hình như cụm dân cư bên Trà Lẩu, Khuổi Tát.

“Mình vừa là Người có uy tín lại là trưởng thôn, được tập huấn, được cấp phát báo cho nên mình cũng có được hiểu biết đôi chút. Thấy người dân vất vả, thiệt thòi vì đường sá xa xôi lại không có sóng điện thoại, không có điện lưới Quốc gia để tiếp cận khoa học kỹ thuật mình càng phải nỗ lực để giúp người dân bản mình nâng cao nhận thức, có hiểu biết về pháp luật, đoàn kết cộng đồng...”, Hoàng Văn Kiều cho hay.

Rời Lủng Lầu cũng là khi sương mù phủ kín lối, gió từng cơn thổi về lạnh buốt. Nơi đỉnh đèo, đôi ba nhà dân đã lên đèn, thứ ánh sáng leo lét được cấp ra từ những chiếc máy phát điện mini đặt ở các khe nước chỉ đủ thắp cho một hai bóng đèn mới thấy được những khó khăn vất vả của người dân và Người có uy tín của thôn. “Dân mình còn nghèo, nhận thức còn hạn chế. Mình may mắn được tiếp cận sách báo, được tập huấn thì mình phải cố làm những gì tốt nhất nhất cho dân mình thôi…”, câu nói của Hoàng Văn Kiều lúc chia tay nhẹ tựa hơi sương mà ấm lòng đến lạ.

Phát huy vai trò của Người có uy tín

Trao đổi với chúng tôi, ông Nông Bảo Trung, Phó Chủ tịch UBND xã Phong Quang nhận định, Hoàng Văn Kiều là Người có uy tín, đồng thời là trưởng thôn Lủng Lầu hơn mười năm nay, ông là người hiểu rõ phong tục, tập quán của đồng bào, đồng thời luôn gương mẫu đi đầu trong các phong trào của địa phương.

“Gia đình ông Kiều nhiều năm liền đạt danh hiệu gia đình văn hóa và được xã khen thưởng người có uy tín. Bản thân ông luôn tích cực vận động bà con cho con em đến trường, xóa bỏ các hủ tục lạc hậu, giữ gìn an ninh trật tự và đoàn kết cộng đồng. Sự tận tâm và trách nhiệm của ông đã góp phần quan trọng vào việc xây dựng thôn bản đoàn kết, ổn định và phát triển bền vững”, Trưởng phòng Văn hóa xã hội xã Phong Quang cho biết thêm.

 Cũng theo ông Trung, hiện nay trên địa bàn xã có 18 người uy tín/18 thôn. Người có uy tín ở xã là lực lượng nòng cốt giúp truyền đạt kịp thời chủ trương, đường lối của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước đến với đồng bào; đồng thời phản ánh tâm tư, nguyện vọng, khó khăn của nhân dân lên chính quyền. Người uy tín thường là những người sống mẫu mực, có đạo đức, kinh nghiệm và được cộng đồng tin tưởng, kính trọng.

“Lời nói và hành động của Người có uy tín có sức thuyết phục rất lớn, góp phần định hướng nhận thức, hành vi của người dân; đóng vai trò quan trọng trong việc bảo tồn phong tục, tập quán tốt đẹp, ngôn ngữ, lễ hội truyền thống; đồng thời vận động loại bỏ các hủ tục lạc hậu, mê tín dị đoan.

Cùng với đó, Người có uy tín trên địa bàn xã giữ vai trò quan trọng, tích cực tuyên truyền, vận động đồng bào không nghe theo kẻ xấu, không vi phạm pháp luật; góp phần phòng, chống tội phạm, bảo vệ an ninh biên giới, trật tự an toàn xã hội, người có uy tín trong đồng bào dân tộc thiểu số là lực lượng đặc biệt quan trọng, góp phần ổn định chính trị, phát triển kinh tế – xã hội, giữ gìn văn hóa và tăng cường niềm tin của nhân dân đối với Đảng và Nhà nước”, Phó Chủ tịch UBND xã Phong Quang nhận định.

×