Bùng nổ thanh toán xuyên biên giới: Lợi ích lớn, nhưng đâu là rủi ro bị xem nhẹ?

Chiều 11/9, Báo Lao Động phối hợp với Ngân hàng Nhà nước Việt Nam tổ chức Hội thảo “Thanh toán xuyên biên giới và vay vốn trực tuyến: Tiện ích số cho kinh doanh và tiêu dùng”.

Hội thảo hướng tới cụ thể hóa tinh thần Nghị quyết 57 của Bộ Chính trị về đột phá phát triển khoa học, công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số quốc gia, sớm đưa các chủ trương đi vào cuộc sống, phục vụ thiết thực cho người dân và doanh nghiệp.

Khung pháp lý và thực tiễn triển khai thanh toán xuyên biên giới

Phát biểu tại hội thảo, bà Nguyễn Thị Thu – Phó Vụ trưởng Vụ Thanh toán, Ngân hàng Nhà nước Việt Nam đã định nghĩa rõ về thanh toán xuyên biên giới. Bà cho biết, đây là các giao dịch tài chính mà người trả tiền và người nhận tiền ở hai quốc gia khác nhau, liên quan đến nhiều đồng tiền và các quy trình quyết toán ngoại hối chuyên biệt.

Về phương thức kết nối, có thể theo mô hình song phương. Bà Thu dẫn chứng mô hình song phương qua việc kết nối mã QR giữa Ấn Độ và Singapore (UPI - PayNow) hoặc giữa Thái Lan và Singapore (PromptPay - PayNow). Ở cấp độ đa phương, các hệ thống thanh toán quốc tế và dự án liên quốc gia như Nexus của ASEAN-5 hay mBridge là những ví dụ tiêu biểu.

Đối với cần được quan tâm khi bàn về thanh toán xuyên biên giới, bà Thu nêu ra 6 vấn đề, bao gồm: chính sách pháp lý, sự chênh lệch múi giờ, đồng tiền quyết toán, việc ứng dụng công nghệ mới, sự khác biệt về tiêu chuẩn kỹ thuật và nguồn lực khi triển khai đa hệ thống.

Triển khai thực tiễn tại Việt Nam, bà Thu cho biết, khuôn khổ pháp lý cho thanh toán xuyên biên giới đã được quy định trong nhiều văn bản quan trọng. Các quy định này được thể hiện trong Luật Các tổ chức tín dụng, Pháp lệnh Ngoại hối và các nghị định, thông tư hướng dẫn thi hành. Gần đây nhất là Nghị định 52/2024/NĐ-CP và Thông tư 34/2024/TT-NHNN do Chính phủ và Ngân hàng Nhà nước ban hành.

Cũng theo chia sẻ của bà Nguyễn Thị Thu, Việt Nam đã kết nối thanh toán QR với Lào, Thái Lan, Campuchia và đang mở rộng sang Trung Quốc, Hàn Quốc, Singapore. Các giao dịch bước đầu ghi nhận kết quả tích cực, như kết nối với Thái Lan từ 2021 đến nay đạt hơn 56.000 giao dịch với giá trị gần 49 tỷ đồng.

Trong thời gian tới, Ngân hàng Nhà nước đặt mục tiêu hoàn thiện hành lang pháp lý, nâng cấp hạ tầng thanh toán, mở rộng mạng lưới chấp nhận QR và triển khai kết nối với nhiều đối tác mới như Ấn Độ, Đài Loan (Trung Quốc), Malaysia, Indonesia.

Từ góc độ của đơn vị triển khai, ông Nguyễn Hoàng Long – Phó Tổng Giám đốc Công ty CP Thanh toán Quốc gia Việt Nam (Napas) đã chỉ ra tính cấp thiết của việc kết nối thanh toán xuyên biên giới.

Ông Long nhận định thế giới đang thay đổi nhanh chóng, và các công cụ thanh toán truyền thống như thẻ quốc tế đã không còn hiệu quả ở nhiều thị trường. Ông dẫn chứng chuyến công tác tại Trung Quốc, nơi ông không thể thanh toán bằng thẻ quốc tế và phải dùng tiền mặt do hệ thống chỉ chấp nhận ví điện tử nội địa.

Ông Long nhấn mạnh, hệ sinh thái thanh toán tại Việt Nam còn phân tán, khiến khách du lịch quốc tế gặp khó khăn khi chi tiêu, trong khi doanh nghiệp Việt bỏ lỡ một lượng doanh thu lớn.

Do đó, Napas đã chuyển hướng mạnh mẽ từ năm 2022, thúc đẩy kết nối song phương, cho phép người dân thanh toán trực tiếp bằng đồng nội tệ, giảm chi phí chuyển đổi ngoại tệ. Sau các kết nối với Thái Lan, Campuchia, Lào, Indonesia, Singapore…

Ông đặc biệt đề cập đến dự án kết nối với Trung Quốc, cho phép khách du lịch Trung Quốc sử dụng ứng dụng và tài khoản nội địa để thanh toán trực tiếp tại Việt Nam, dự kiến vận hành thử nghiệm vào cuối năm nay.

Về chiều ngược lại, Napas cũng đang phối hợp với phía Trung Quốc để triển khai cho người dùng Việt Nam, với mục tiêu chính thức từ đầu năm 2026.

Ông Long khẳng định việc kết nối thanh toán song phương mang lại nhiều lợi ích: khách quốc tế dễ dàng chi tiêu, giảm chi phí chuyển đổi ngoại tệ, và giúp các quốc gia tăng tính tự chủ.

Mục tiêu của Napas là xây dựng một hệ thống thẻ mạnh mẽ, có khả năng sử dụng linh hoạt cả trong và ngoài nước, giúp người dùng chỉ cần một tài khoản, một chiếc thẻ để thanh toán mọi lúc, mọi nơi, qua đó nâng cao vị thế của đồng tiền Việt Nam trên thị trường quốc tế.

Để làm được điều đó, nhu cầu cấp thiết, đặt ra là phát triển hạ tầng đồng bộ và hợp tác chặt chẽ với hệ thống chuyển mạch quốc gia.

“Hạ tầng chuyển mạch quốc gia hiện giữ vai trò then chốt trong việc phát triển thị trường thanh toán số, vừa là trụ cột trong nước, vừa là cầu nối ra quốc tế”, ông Long nhấn mạnh.

Theo ông, hệ thống này không chỉ quản lý và vận hành mạng lưới ATM/POS phủ khắp cả nước, phục vụ hàng trăm triệu người dùng, mà còn là đầu mối tập trung giúp giảm chi phí kết nối, đơn giản hóa quản lý và mở rộng khả năng liên thông quốc tế. Các tiêu chuẩn chung được đặt ra, đóng vai trò như “phiên dịch” khi kết nối xuyên biên giới, đảm bảo sự đồng bộ và hạn chế rủi ro.

Quan trọng hơn, các giao dịch đều được giám sát bởi Ngân hàng Nhà nước, bảo đảm tuân thủ quy định về chống rửa tiền, phòng chống tài trợ khủng bố và quản lý ngoại hối. Nhờ đó, hệ thống vừa tăng cường an toàn, bảo mật, vừa tạo sự ổn định và niềm tin cho khách hàng.

Thách thức an ninh mạng

Ở một góc nhìn khác, ông Vũ Ngọc Sơn – Trưởng ban Nghiên cứu, tư vấn, phát triển công nghệ và Hợp tác quốc tế, Hiệp hội An ninh mạng quốc gia cảnh báo: thanh toán xuyên biên giới đang đối diện nhiều nguy cơ an ninh mạng.

Các hình thức tấn công phổ biến gồm: giả mạo, phần mềm độc hại, chiếm đoạt tài khoản, rò rỉ dữ liệu, tấn công chuỗi cung ứng, DDoS. Nguyên nhân chủ yếu đến từ lỗ hổng kỹ thuật, yếu tố con người, sự phức tạp của chuỗi cung ứng, khác biệt pháp lý và thiếu đầu tư cho bảo mật.

Trong đó, ông Vũ Ngọc Sơn đặc biệt nhấn mạnh yếu tố con người là rủi ro hay bị xem nhẹ: dán chồng mã, để lộ màn hình quản trị, dùng Wi-Fi công cộng cho thanh toán,...

Theo ông Sơn, bài học rút ra là không một hệ thống nào an toàn tuyệt đối. Giải pháp là kết hợp đồng bộ công nghệ tiên tiến, quản trị an ninh chặt chẽ, đào tạo con người, hoàn thiện pháp lý và tăng cường hợp tác quốc tế.

“Thanh toán quốc tế là huyết mạch của nền kinh tế toàn cầu, nhưng cũng là mục tiêu hấp dẫn của tội phạm mạng. Chỉ khi đầu tư mạnh mẽ cho an ninh, chúng ta mới đảm bảo sự an toàn, bền vững của hệ thống thanh toán toàn cầu”, ông Sơn nhấn mạnh.

×