Cá rô phi, từ ao làng thành hàng xuất khẩu

Thông tin tại hội thảo tổ chức sản xuất và xuất khẩu cá rô phi năm 2025, diễn ra mới đây tại Cần Thơ, trong 2 năm qua, Việt Nam xuất khẩu cá rô phi đạt lần lượt 17 triệu USD (năm 2023) và 41 triệu USD (năm 2024).

Loài cá được nhiều thị trường ưa thích

Ông Nguyễn Hoài Nam - Tổng Thư ký Hiệp hội Chế biến và Xuất khẩu thủy sản Việt Nam (VASEP) cho biết, quy mô mô thị trường cá rô phi toàn cầu đạt 10,6 tỷ USD năm 2024, dự báo tăng lên khoảng 20 tỷ USD vào năm 2030. Năm 2024, sản lượng cá rô phi toàn cầu ước khoảng 7 triệu tấn, dự kiến sẽ đạt 7,3 triệu tấn năm 2025. Động lực tăng trưởng chính của loài cá này là nhu cầu ngày càng tăng về nguồn protein, giá cả phải chăng và người tiêu dùng hướng tới chế độ ăn uống lành mạnh, khiến cá rô phi trở thành lựa chọn ưu tiên.

Theo đại diện VASEP, Việt Nam có khí hậu nhiệt đới, diện tích mặt nước lớn, lý tưởng cho nuôi cá rô phi với chu kỳ ngắn (5-6 tháng, trọng lượng 600-800g/con), chi phí nuôi cá rô phi thấp, có công nghệ làm tăng năng suất, giảm dịch bệnh. Riêng thị trường Mỹ hiện đang nhập khoảng 200.000 tấn cá rô phi mỗi năm. Cá rô phi Việt Nam cũng được ưa chuộng ở thị trường EU, mở ra nhiều cơ hội tăng sản lượng nuôi cũng như kim ngạch từ loài cá này.

Tuy nhiên, theo ông Nam, ngành cá rô phi cũng đối mặt thách thức về giống và dịch bệnh, thức ăn phụ thuộc vào nguồn nhập khẩu, chuỗi cung ứng yếu, liên kết lỏng lẻo, thiếu nhà máy đạt chuẩn, chi phí logistics tăng... Bên cạnh đó là các yêu cầu tiêu chuẩn nghiêm ngặt về an toàn thực phẩm, truy xuất nguồn gốc, lao động bền vững; cạnh tranh của các đối thủ như Brazil, Trung Quốc…

Trong Chiến lược phát triển thủy sản của Việt Nam đến năm 2030, tầm nhìn đến năm 2045, cá rô phi là một trong những đối tượng tiềm năng được khuyến khích phát triển và ngành thủy sản mong muốn phát triển không chỉ nuôi ao mà còn khai thác được các vùng hồ chứa.

Ông Trần Đình Luân - Cục trưởng Cục Thủy sản và Kiểm ngư cho biết, cá rô phi được nuôi ở khoảng 80 quốc gia và là một trong những loài cá thịt trắng thơm ngon, giàu dinh dưỡng, được nhiều thị trường trên thế giới ưa thích. Xu hướng thương mại của loài cá này đang tăng trưởng khi người tiêu dùng các quốc gia trên thế giới ngày càng ưa chuộng.

Đẩy mạnh liên kết giữa người nuôi và nhà chế biến

Theo TS Nguyễn Văn Tiến - Trưởng nhóm toàn cầu Nghiên cứu phát triển thủy sản Tập đoàn De Heus, năm 2024 kim ngạch xuất khẩu cá rô phi Việt Nam đạt 30 triệu USD. Trong đó, cá rô phi tươi/đông lạnh đạt 16 triệu USD, phile cá và các loại thịt cá rô phi đạt 14 triệu USD. Hai tháng đầu năm 2025, xuất khẩu cá rô phi đạt 7 triệu USD. Với khoảng 42.000ha diện tích nuôi cá rô phi hiện nay thì ước tính, nhu cầu cá rô phi giống kích cỡ 3-5cm của Việt Nam vào khoảng trên 1 tỷ con/năm.

Tuy nhiên, do nguồn giống sản xuất trong nước hầu hết có quy mô nhỏ, chưa kiểm soát tốt chất chất lượng cá bố mẹ, chất lượng không ổn định; sản lượng thiếu hụt vào một số thời điểm trong năm nên nguồn giống hiện nay chủ yếu là nhập khẩu, có ưu thế về tăng trưởng và đáp ứng số lượng lớn.

Bên cạnh đó, theo TS Tiến, Việt Nam còn thiếu các vùng nuôi lớn, có đủ điều kiện kiểm soát rủi ro để tạo nguyên liệu cho nhà máy chế biến. Do đó để phục vụ tầm nhìn dài hạn, TS Tiến cho rằng cần tập trung tích tụ đất đai, đầu tư hạ tầng (điện, giao thông) để phát triển các vùng nuôi ao mới, nhất là ở ĐBSCL - nơi có hệ thống sông ngòi chằng chịt, dịch vụ hậu cần và năng lực chế biến đang phát triển mạnh.

Bên cạnh đó, cần phát triển tập đoàn giống mạnh; quản lý tốt sức khỏe, môi trường nuôi, truy xuất nguồn gốc; tăng cường chế biến sâu, đảm bảo chất lượng và đa dạng hóa sản phẩm; xây dựng thương hiệu, phát triển thị trường xuất khẩu, tận dụng có hiệu quả lợi thế từ các hiệp định thương mại tự do song phương và đa phương đến các thị trường chiến lược.

Đồng thời liên tục cải tiến quy trình công nghệ sản xuất để nâng cao hiệu quả sản xuất (giống, công nghệ nuôi, thức ăn, phát triển bền vững…) cùng các chính sách hợp lý khuyến khích phát triển nghề nuôi cá rô phi từ Chính phủ, địa phương…

Ông Phạm Thành Trung - Phó Tổng Giám đốc Công ty CP Thức ăn chăn nuôi nông lâm Vina - cho rằng, điều khó khăn nhất hiện nay đối với người nuôi cá rô phi là đầu ra. Làm thế nào để có được mối liên kết giữa ao nuôi với nhà máy chế biến, tạo ra chuỗi cung ứng tốt, là yếu tố cực kỳ quan trọng. “Nhà máy chế biến nói, có vùng nuôi thì sẽ tính toán đường xuất khẩu, còn nông dân thì nói có nhà máy chế biến thì họ sẽ nuôi. Nếu nhà quản lý không tìm hướng đi chung, liên kết giữa vùng nuôi với chế biến thì người nông dân chỉ nuôi nhỏ lẻ” - ông Trung nói.

“Nếu không đa dạng hóa sản phẩm, đa dạng hóa thị trường, thì hiện nay với những quy định mới về thuế quan và cạnh tranh trên thị trường thế giới, các doanh nghiệp xuất khẩu cá rô phi Việt Nam chỉ tập trung 1-2 mặt hàng, không chế biến sâu, có lẽ sức cạnh tranh của ngành hàng sẽ rất yếu" - ông Trần Đình Luân nhấn mạnh.

×