Chính phủ “luật hoá” chiến lược đường sắt, buộc nước ngoài chuyển giao công nghệ

Chiều 27/5 tại Hội trường Diên Hồng, Quốc hội nghe Bộ trưởng Bộ Xây dựng Trần Hồng Minh, thừa uỷ quyền của Thủ tướng báo cáo Quốc hội cho ý kiến về dự án Luật Đường sắt (sửa đổi).

Dự luật được coi mở đường cho phát triển ngành đường sắt Việt Nam trong tương lai, trước hàng loạt dự án lớn đã đang đặt ra cơ hội và thách thức vươn tầm, khẳng định.

Theo Tờ trình dự luật, Chính phủ bổ sung các quy định mới, trong đó một số sản phẩm công nghiệp đường sắt thuộc Danh mục công nghệ cao được ưu tiên đầu tư phát triển theo quy định của pháp luật về công nghệ cao.

Bên cạnh đó, các dự án đầu tư xây dựng đường sắt, công trình công nghiệp đường sắt có gói thầu được tổ chức đấu thầu quốc tế phải có điều kiện ràng buộc nhà thầu nước ngoài thực hiện chuyển giao công nghệ, đào tạo nguồn nhân lực cho đối tác Việt Nam để làm chủ công tác quản lý, vận hành, khai thác, bảo trì và từng bước làm chủ công nghệ.

Nhà thầu, chủ đầu tư dự án đầu tư xây dựng đường sắt và dự án mua sắm, đóng mới đầu máy, toa xe phải ưu tiên sử dụng các sản phẩm, hàng hóa, dịch vụ mà trong nước có thể sản xuất, cung cấp nhằm tạo điều kiện thu hút tối đa mọi nguồn lực đầu tư, phát triển công nghiệp đường sắt, qua đó tạo ra thị trường đủ lớn góp phần phát triển các ngành công nghiệp phụ trợ. 

Về chiến lược phát triển ngành đường sắt, dự thảo Luật nêu rõ, do đầu tư phát triển công nghiệp đường sắt đòi hỏi nguồn vốn đầu tư rất lớn.

Chính vì vậy, việc bổ sung quy định đặt hàng, danh mục hàng hoá, thiết bị đặc biệt sẽ đảm bảo thị trường đầu ra cho các doanh nghiệp đi tiên phong yên tâm trong việc đầu tư phát triển công nghiệp đường sắt trong nước.

Dự thảo Luật Đường sắt sửa đổi bổ sung cơ chế, chính sách về đào tạo, phát triển nguồn nhân lực trong lĩnh vực đường sắt, theo đó tổ chức, cá nhân thực hiện nhiệm vụ khoa học và công nghệ phục vụ phát triển công nghiệp đường sắt được quyết định lựa chọn hình thức đấu thầu hạn chế, chỉ định thầu hoặc đặt hàng để lựa chọn nhà thầu cung ứng dịch vụ, hàng hóa.

“Doanh nghiệp được hưởng ưu đãi như doanh nghiệp công nghệ cao theo quy định của pháp luật về công nghệ cao trong thời gian thực hiện nhiệm vụ khoa học, công nghệ”, dự án Luật Đường sắt sửa đổi nêu.

Theo Tờ trình dự thảo Luật Đường sắt sửa đổi cho phép sử dụng cơ chế hỗ trợ từ ngân sách nhà nước để mua sắm, vận hành máy móc, thiết bị phục vụ thực hiện nhiệm vụ theo quy định của pháp luật về khoa học và công nghệ. Quy định này nhằm sớm tạo ra nguồn nhân lực chất lượng cao cho đường sắt, đáp ứng nhu cầu triển khai đầu tư xây dựng, vận hành các dự án đường sắt quan trọng quốc gia, đường sắt đô thị trong thời gian tới.

Về phân cấp, phân quyền cho chính quyền địa phương, dự thảo Luật Đường sắt phân cấp, phân quyền thực hiện 10 thủ tục hành chính, trong đó phân quyền từ Thủ tướng Chính phủ cho Bộ trưởng Bộ Xây dựng thực hiện về phê duyệt quy hoạch tuyến, ga đường sắt.

Giao Bộ trưởng Bộ Xây dựng quy định chi tiết về niên hạn sử dụng phương tiện giao thông đường sắt thay vì giao Chính phủ quy định chi tiết nội dung này như Luật Đường sắt 2017.

Tại báo cáo thẩm tra dự thảo Luật Đường sắt, Uỷ ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường cho rằng, việc phát triển công nghiệp đường sắt Việt Nam hiện đại và tự chủ là hết sức cấp thiết, do đó cần có những chính sách mạnh mẽ, hỗ trợ doanh nghiệp trong nước và thúc đẩy nghiên cứu, chuyển giao công nghệ.

Tuy nhiên, đề nghị Cơ quan chủ trì soạn thảo nghiên cứu, bổ sung, làm rõ các nguyên tắc như: Khuyến khích nội địa hóa và phát triển công nghiệp trong nước, thúc đẩy sự liên kết giữa công nghiệp đường sắt và các ngành công nghiệp phụ trợ; Đổi mới công nghệ và chuyển giao công nghệ để cải thiện hiệu quả sản xuất, vận hành và nâng cao năng lực cạnh tranh; an toàn, hiệu quả và bảo vệ môi trường trong tất cả các khâu từ sản xuất, lắp ráp, bảo trì đến vận hành các phương tiện giao thông đường sắt.

Uỷ ban Khoa học, Công nghệ và Môi trường yêu cầu dự thảo Luật Đường sắt đồng bộ kế hoạch đào tạo, phát triển nguồn nhân lực tham gia nghiên cứu, hoạt động trong lĩnh vực đường sắt, tiến tới tự chủ về công nghệ; thúc đẩy hoạt động nghiên cứu và phát triển (R&D), thúc đẩy hợp tác giữa các trường, viện, doanh nghiệp trong nghiên cứu, thử nghiệm và chuyển giao công nghệ, các hoạt động hợp tác quốc tế

Cuối cùng, cần báo cáo làm rõ các loại ưu đãi đầu tư, ưu đãi tín dụng, ưu đãi trong phát triển công nghệ. 

Cụ thể, tại điểm a Khoản 1 Điều 9m dự thảo Luật Đường sắt quy định nguồn vốn đầu tư đường sắt quốc gia là từ nguồn ngân sách trung ương nhưng chưa rõ có bao gồm vốn đầu tư từ các nguồn vốn hợp pháp khác hay không? Chưa làm rõ các dự án đường sắt quốc gia có được triển khai dưới hình thức đầu tư theo phương thức đối tác công tư (PPP) hay không?

Uỷ ban KHCN&MT cho biết, trong trường hợp không bao gồm các nguồn vốn khác thì có thể dẫn đến việc không thu hút được các nguồn vốn đầu tư từ các chủ thể khác nhau trong xã hội để phục vụ cho mục tiêu phát triển hệ thống đường sắt Việt Nam. 

Đề nghị Cơ quan chủ trì soạn thảo nghiên cứu, kế thừa quy định về vấn đề này, theo hướng tiếp cận việc phân loại đường sắt theo chức năng phục vụ, bảo đảm tính tổng quát, dễ hiểu. 

Uỷ ban KHCN&MT cho rằng, hiện có ý kiến đề nghị bổ sung quy định Nhà nước khuyến khích tổ chức, cá nhân trong nước và nước ngoài đầu tư, phát triển công nghiệp đường sắt và không nên quy định “cứng” chỉ có nhà nước đầu tư xây dựng, bảo trì kết cấu hạ tầng đường sắt… Bởi điều này, sẽ dẫn đến khó khăn trong việc huy động các nguồn lực khác ngoài nhà nước tham gia đầu tư, phát triển đường sắt. Vì vậy, Uỷ ban KHCN&MT đề nghị Chính phủ cân nhắc sửa đổi quy định của pháp luật hiện hành.

×