Chính sách đặc thù mở đường cho TP.HCM hướng đến mục tiêu chưa từng có với hơn 1.000km metro

Sau khi Quốc hội thông qua Nghị quyết 188 vào tháng 2/2025 về thí điểm một số cơ chế, chính sách đặc thù phát triển mạng lưới đường sắt đô thị TP.HCM, thành phố đã thành lập Ban chỉ đạo phát triển mạng lưới đường sắt đô thị, do Bí thư Thành ủy làm Trưởng ban, với mục tiêu hoàn thành 355km metro giai đoạn đầu.

HĐND TP.HCM cũng đã ban hành Nghị quyết 38 để trao thêm thẩm quyền cho thành phố trong việc thẩm định, phê duyệt các phân khu phát triển đô thị định hướng giao thông công cộng (TOD), đồng thời bố trí vốn chuẩn bị đầu tư và giao Ban Quản lý đường sắt đô thị TP.HCM (MAUR) triển khai các nhiệm vụ liên quan.

Nghị quyết 188: Cơ chế thông thoáng cho metro TP.HCM

Nghị quyết 188 đã tăng quyền chủ động cho TP.HCM trong việc lập và phê duyệt các tuyến metro và phát triển đô thị theo mô hình TOD tiên tiến.

Cụ thể, TP.HCM được phép quyết định lập, thẩm định, phê duyệt phương án tuyến, vị trí công trình đường sắt đô thị, quy hoạch khu vực TOD mà không cần qua nhiều lớp thủ tục như trước đây nếu những phương án này nằm trong phạm vi được phê duyệt hoặc đang thẩm định.

Về việc lập thiết kế kỹ thuật tổng thể (FEED) thay thế thiết kế cơ sở, thay vì phải làm đầy đủ các bước thiết kế cơ sở như trước, Nghị quyết 188 cho phép sử dụng thiết kế FEED làm cơ sở kỹ thuật trước cho các dự án đường sắt đô thị hoặc dự án theo mô hình TOD, từ đó rút ngắn thời gian chuẩn bị đầu tư.

Nghị quyết 188 tạo cơ chế chính sách thông thoáng cho TP.HCM nhanh chóng phát triển hệ thống metro trên địa bàn. Ảnh do AI tạo

Về chỉ định thầu trong nhiều gói công việc, TP.HCM được áp dụng cơ chế chỉ định nhà thầu, nhà đầu tư, tư vấn, các gói EPC/EP/EC/chìa khóa trao tay thay vì đấu thầu rộng rãi trong tất cả các khâu, nhằm rút ngắn thời gian thực hiện dự án.

Về phương án tài chính, Nghị quyết 188 cho phép bố trí vốn ngân sách trung ương bổ sung có mục tiêu cho TP.HCM trong các giai đoạn kế hoạch đầu tư công trung hạn (2026-2030, 2031-2035), với hạn mức lớn để chuẩn bị đầu tư các dự án thuộc danh mục được phê duyệt. Đồng thời, ngân sách địa phương cũng được dùng trước để thực hiện các công việc chuẩn bị như đào tạo nhân lực, cơ sở hạ tầng phụ trợ, nghiên cứu – thiết kế… trước khi phê duyệt quyết định đầu tư.

Đối với việc sử dụng các khoản thu từ TOD để phát triển metro (đường sắt đô thị), trong khu vực TOD, TP.HCM được thu và sử dụng nhiều khoản để phát triển mạng lưới đường sắt đô thị và kết nối hạ tầng giao thông công cộng.

Đó là tiền thu tăng diện tích sàn xây dựng khi tăng hệ số sử dụng đất và các chỉ tiêu quy hoạch; tiền từ việc khai thác giá trị tăng thêm của đất – tức phần chênh lệch giá trị đất do được hưởng lợi từ tuyến đường sắt đô thị và phí cải thiện hạ tầng.

Sẽ khởi công 9 tuyến metro trong năm 2027

Đây là bước tiến chưa từng có đối với TP.HCM so với thực tế là tuyến số 1 (Bến Thành – Suối Tiên) bắt đầu vận hành ngày 22/12/2024, trong khi tuyến số 2 (Bến Thành – Tham Lương) dự kiến khởi công cuối năm 2025.

MAUR mới đây đã phê duyệt kết quả lựa chọn nhà thầu gói thầu tư vấn lập báo cáo nghiên cứu khả thi điều chỉnh, thiết kế kỹ thuật tổng thể (FEED) và đấu thầu thuộc Dự án xây dựng Metro số 2. Đây là một trong những gói thầu ưu tiên, cấp bách, quyết định đến tiến độ của toàn dự án và quá trình phê duyệt gói thầu được thực hiện nhanh chóng dựa trên Nghị quyết 188.

Nhà thầu được chỉ định là Liên danh Guangzhou Metro Design & Research Institute Co., Ltd. - Công ty cổ phần Tư vấn thiết kế giao thông vận tải phía Nam - Công ty cổ phần Tư vấn thiết kế cảng kỹ thuật biển - Công ty ARTELIA SAS với giá trúng thầu hơn 175,4 tỷ đồng.

Việc TP.HCM được phép chỉ định tư vấn thay vì phải đấu thầu cho tuyến Metro số 2 đã giúp tiết kiệm thời gian ít nhất 12 tháng, theo Sở Xây dựng TP.HCM. Thậm chí, việc không phải lập và thẩm định quyết định chủ trương đầu tư dự án có thể giúp rút ngắn tới 3 năm hoặc hơn.

Tuyến Metro số 2 (Bến Thành - Tham Lương) chiều dài hơn 11km, được phê duyệt vào năm 2010 với tổng mức đầu tư ban đầu là 1,3 tỷ USD (tương đương 26.000 tỷ đồng). Năm 2019, dự án được điều chỉnh tổng mức đầu tư lên 2,1 tỷ USD (gần 47.900 tỷ đồng), trong đó, vốn vay ODA chiếm 37.487 tỷ đồng từ 3 nhà tài trợ chính là Ngân hàng Phát triển châu Á (ADB), Ngân hàng Tái thiết Đức (KfW) và Ngân hàng Đầu tư châu Âu (EIB). Do việc thu xếp tài chính cho dự án gặp nhiều khó khăn vì thay đổi các điều kiện vay vốn từ các nhà tài trợ quốc tế nên TP.HCM đã quyết định chuyển sang đầu tư bằng vốn ngân sách.

Ngoài việc phấn đấu khởi công tuyến Metro số 2 vào cuối năm nay, TP.HCM đặt mục tiêu khởi công đồng loạt 9 tuyến nữa để tiến tới hoàn thành toàn bộ 555km vào năm 2030.

Không chỉ dừng lại trong ranh giới TP.HCM trước 1/7/2025 (trước khi Bình Dương và Bà Rịa – Vũng Tàu hợp nhất vào thành phố), kế hoạch phát triển mạng lưới metro tại “siêu đô thị” đã được mở rộng với tổng chiều dài tới 1.012km.

Trong đó, khu vực TP.HCM (cũ) đảm nhận 582km, Bình Dương (cũ) sẽ có 12 tuyến với tổng chiều dài 305km, và 3 tuyến dài khoảng 150km sẽ xây dựng tại khu vực Bà Rịa – Vũng Tàu (cũ).

Con số 1.012km này chưa bao gồm các tuyến bổ sung đang trong quá trình nghiên cứu. Với mạng lưới metro đã quy hoạch cộng với các tuyến còn nghiên cứu, TP.HCM hướng tới mục tiêu đưa giao thông công cộng với các khu vực đô thị TOD phủ khắp không gian đô thị mở rộng, tạo cú hích lớn cho phát triển kinh tế – xã hội trong nhiều thập kỷ tới.

×