Chưa đánh giá đầy đủ tác động của việc bỏ lương cơ sở khi cải cách tiền lương

Tiếp tục Chương trình Kỳ họp thứ 7, Quốc hội khóa XV, sáng 27/5, Quốc hội họp phiên toàn thể ở hội trường, thảo luận về một số nội dung còn ý kiến khác nhau của dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội (BHXH) sửa đổi.

Đề xuất chưa thông qua Luật Bảo hiểm xã hội sửa đổi

Phát biểu tại hội trường, đại biểu Trần Khánh Thu (đoàn Thái Bình) cho rằng, khi nhà nước thực hiện chế độ tiền lương mới sẽ phát sinh chênh lệch khá lớn về lương hưu giữa người nghỉ trước và sau ngày 1/7.

Chính phủ đề xuất bổ sung khái niệm về mức tham chiếu thay cho mức lương cơ sở và bổ sung quy định ở các điều liên quan, tuy nhiên nội dung này chưa được đánh giá tác động đầy đủ, nhất là giai đoạn sau khi cải cách tiền lương. Bên cạnh đó, các đơn vị sự nghiệp công lập hoạt động tự chủ cũng chưa có cơ sở để điều chỉnh mức đóng cho người lao động. 

"Tôi đề nghị xem xét thông qua dự thảo luật này tại kỳ họp 8 vào cuối năm nay để có thời gian đánh giá sự ổn định, tác động thực tế của cải cách tiền lương với chính sách BHXH cũng như luật liên quan", đại biểu Thu nói.

Nữ đại biểu cho rằng Chính phủ, Quốc hội cũng có thêm thời gian để nghiên cứu, đánh giá tính phù hợp giữa Luật BHXH sửa đổi và Luật Bảo hiểm y tế sửa đổi sắp trình Quốc hội cho ý kiến. 

"Luật chỉ nên ban hành khi các chính sách BHXH đảm bảo quyền lợi cho người dân trên cơ sở nguyên tắc đóng – hưởng. Một đạo luật tốt sẽ tạo nên sự an tâm cho người dân, người lao động, tăng tính an toàn trong tăng trưởng của Quỹ BHXH về dài hạn, cũng như tăng trưởng kinh tế trong từng thời kỳ", đại biểu đoàn Thái Bình nhấn mạnh.

Đồng quan điểm về thời gian thông qua Luật BHXH (sửa đổi), đại biểu Trần Thị Hoa Ry (đoàn Bạc Liêu) cho rằng, với sự chuẩn bị như hiện nay và thay đổi chính sách không có đánh giá đầy đủ tác động, chưa thể thông qua Luật BHXH (sửa đổi) trong kỳ 7.

Bà đề nghị kỳ này chỉ nên tiếp tục thảo luận và thông qua tại kỳ 8. "Chính sách BHXH là chính sách an sinh xã hội dựa trên nền tảng chính sách tiền lương, do đó khi cải cách tiền lương chưa triển khai (tháng 7/2024 mới bắt đầu) thì chưa thể thông qua luật này", bà Ry nói.

Theo bà Ry, không có đánh giá được về sự ổn định, rõ ràng, minh bạch với thang, bảng lương của các nhóm chức danh, vị trí việc làm theo cải cách tiền lương thì không thể tính toán cụ thể, chính xác, ổn định các chế độ BHXH. 

"Nếu vội vàng thông qua Luật BHXH, có thể luật mới ban hành đã phải sửa đổi ngay, ảnh hưởng hàng triệu lao động", bà Ry nêu quan điểm.

Đề xuất thay mức lương cở sở bằng "mức tham chiếu"

Đại biểu Bùi Thị Quỳnh Thơ (đoàn Hà Tĩnh) cũng cho rằng, tiền lương là căn cứ quan trọng để quy định mức đóng - hưởng BHXH. Tuy nhiên, nội dung này đang được xây dựng trên cơ sở vị trí việc làm và chưa được cơ quan có thẩm quyền ban hành.

Bà phân tích, dự thảo bổ sung mức tham chiếu thay cho mức lương cơ sở để tính mức đóng - hưởng BHXH, nhưng báo cáo chưa làm rõ nguyên tắc xác định mức tham chiếu và chưa nói mức tham chiếu thay đổi thế nào khi cải cách tiền lương. Trong khi đó, mức đóng, hưởng BHXH cần tiền lương cố định làm cơ sở tính toán.

"Nếu áp dụng mức tham chiếu sẽ không khả thi, nhất là khi các cơ quan cần xác định dự toán kế hoạch về BHXH trung hạn. Tôi đề nghị cân nhắc thông qua dự luật trước khi bảng lương mới được Nhà nước ban hành", bà Thơ nói.

Theo Ủy ban Thường vụ Quốc hội, nội dung mức tham chiếu để làm căn cứ khi tính hưởng các chế độ BHXH trước đó chưa được dự liệu đầy đủ khi Chính phủ trình Quốc hội tại kỳ họp 6.

Vì thế, trong quá trình tiếp thu, chỉnh lý, qua nhiều lần đề nghị, Chính phủ đề xuất thay mức lương cở sở bằng "mức tham chiếu" trong dự thảo Luật.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội đánh giá đây là nội dung mới, nên đề nghị Chính phủ quan tâm đánh giá tác động và nghiên cứu bổ sung một số nội dung quan trọng trong dự thảo Luật. Trong đó tập trung vào các vấn đề về nguyên tắc cụ thể xác định mức tham chiếu trong dự thảo Luật, theo hướng bảo đảm tuân thủ quan điểm chỉ đạo của Nghị quyết số 28-NQ/TW.

Quy định giao Chính phủ hằng năm báo cáo Quốc hội về việc xây dựng và tổ chức thực hiện mức tham chiếu này đối với các chính sách BHXH, bảo hiểm thất nghiệp, bảo hiểm y tế.

Quy định căn cứ đóng BHXH của khu vực doanh nghiệp ít nhất bằng 70% tổng tiền lương và các khoản thu nhập khác có tính chất lương của người lao động theo tinh thần Nghị quyết số 28-NQ/TW để hài hòa với khu vực Nhà nước sau cải cách tiền lương, bảo đảm mọi người lao động khi về già có mức lương hưu đủ sống, không thấp hơn mức sống tối thiểu.

Ủy ban Thường vụ Quốc hội cũng đề nghị Chính phủ chỉ đạo việc rà soát bổ sung đầy đủ quy định điều khoản chuyển tiếp trong các chính sách, pháp luật có liên quan đến "mức lương cơ sở" để ban hành hoặc trình ban hành quy định mới.

Luật BHXH sửa đổi được tiến hành từ kỳ họp 6 vào tháng 10/2023, trong bối cảnh thực hiện cải cách tiền lương. Theo dự kiến, luật này sẽ được Quốc hội bấm nút thông qua tại kỳ họp 7 Quốc hội khóa XV.