Chuyên gia bật mí những ngành học có nhu cầu nhân lực cao và ổn định trong 20 năm tới

Đánh giá phổ điểm Toán thi tốt nghiệp THPT 2025

Trao đổi với PV báo Dân Việt, Tiến sĩ Đặng Quang Vinh – Giảng viên Khoa Khoa học Máy tính & Công nghệ tại Trường Đại học Anh Quốc Việt Nam m, Nhà nghiên cứu Trí tuệ Nhân tạo, đánh giá phổ điểm Toán kỳ thi tốt nghiệp THPT năm 2025: "Dù có vẻ phổ điểm thấp hơn năm ngoái nhưng có một điểm đáng chú ý là phổ điểm năm nay tiến gần hơn đến khái niệm phân phối chuẩn trong thống kê.

Về mặt lý thuyết, đây là điều chúng ta có thể kỳ vọng ở một kỳ thi tiêu chuẩn, đặc biệt là khi áp dụng cho một tập dữ liệu lớn như số lượng thí sinh tham dự kỳ thi tốt nghiệp THPT. Trong những trường hợp như vậy, phổ điểm lý tưởng nên tiệm cận với phân phối chuẩn. Vì vậy, có thể đánh giá rằng phổ điểm năm nay là hợp lý.

Việc phổ điểm thấp hơn thực chất là một tín hiệu tích cực cho giáo dục. Nếu đề thi quá dễ và nhiều thí sinh đạt điểm tuyệt đối, kỳ thi sẽ mất đi chức năng phân loại và đánh giá năng lực thực sự. Chúng ta đều hiểu điểm số chỉ phản ánh năng lực ở mức độ tương đối, nhưng sự khác biệt rõ rệt – như giữa điểm 8 và điểm 3 – vẫn phản ánh sự chênh lệch về chuẩn bị và tư duy học tập.

Ngoài ra, nếu quá nhiều học sinh đạt điểm tuyệt đối, điều đó còn cho thấy đề thi chưa đủ khó để khai thác hết năng lực của các em – những em hoàn toàn có thể đạt 11, 12 hay 15 điểm nếu thang điểm cho phép.

Vì vậy, một phổ điểm phân bố đều, không dồn về điểm cao, giúp chúng ta phân loại thí sinh tốt hơn và tạo điều kiện để các em thể hiện tối đa năng lực của mình. Đó là điểm tích cực của đề thi và phổ điểm Toán năm nay".

Tiến sĩ Đặng Quang Vinh cho rằng: "Vấn đề cốt lõi là chúng ta đang thiếu sự chuẩn hóa. Muốn đánh giá năng lực một cách chính xác giữa các năm, các vùng, hay các kỳ thi khác nhau, cần có hệ thống đề thi chuẩn hóa. Khi đó, mới có thể nói học sinh đang học tốt hơn hay không. Trên thế giới, cũng có nhiều kỳ thi sử dụng bộ đề chuẩn hóa để xét tuyển Đại học hay Cao học (như SAT, GED, IELTS,…).

Nếu có chuẩn hóa, kỳ thi không nhất thiết phải tổ chức chung một đợt trên cả nước. Học sinh thi ở các thời điểm và địa phương khác nhau vẫn có thể so sánh điểm số một cách công bằng. Ví dụ, 7 điểm ở Quảng Ninh phải tương đương với 7 điểm ở Long An.

Điều này giúp giảm áp lực tổ chức thi, đồng thời cho phép so sánh kết quả công bằng giữa các thế hệ, các vùng miền và giữa các năm. Hiện nay, điểm 9 của năm 2024 không thể so với điểm 9 của 2025 – điều này làm giảm tính chính xác trong đánh giá".

Tuy nhiên, Tiến sĩ Đặng Quang Vinh cũng nêu quan điểm: "Trong lịch sử toán học, chúng ta đều thấy rằng quá trình suy luận thường mang lại giá trị lớn hơn cả kết quả cuối cùng. Việc chỉ quan tâm đến đáp án mà bỏ qua cách lập luận là đi ngược với tinh thần của tư duy toán học. Với tốc độ phát triển hiện nay, AI chắc chắn sẽ vượt con người về khả năng đưa ra kết quả – nhất là với các bài toán tính toán thuần túy hay truy xuất dữ liệu lịch sử. Nhưng AI không thể thay thế con người trong việc diễn giải và trình bày quá trình tư duy logic – ít nhất là ở thời điểm hiện tại.

Vì vậy, tôi hoàn toàn ủng hộ việc xây dựng các đề thi theo hướng tự luận, để đánh giá được khả năng lập luận và tư duy mạch lạc của học sinh. Trong nhiều kỳ thi của trường, ngay cả ở Khoa Khoa học Máy tính & Công nghệ - một lĩnh vực nghe có vẻ chỉ tập trung vào tính toán khô khan, sinh viên không chỉ cần đưa ra đáp án, mà còn phải trình bày cách giải thích, thông qua bài viết hoặc phần thuyết trình trên lớp. Không ai được hỏi kiểu “1 + 1 bằng mấy” rồi chỉ cần viết “2” là xong".

Chọn ngành nghề: Trau dồi năng lực học tập suốt đời và tìm kiếm đam mê

Về lựa chọn ngành học, Tiến sĩ Đặng Quang Vinh tư vấn: Hãy nhớ rằng nếu gắn bó với nghề, bạn sẽ sống với nó trong khoảng 40 năm. Mà 40 năm là quãng thời gian rất dài – không ai có thể chắc chắn rằng ngành "hot" hôm nay sẽ còn cần thiết trong tương lai xa. Vì vậy, có hai yếu tố quan trọng hơn cả:

Thứ nhất, năng lực tự học suốt đời – để thích nghi với sự thay đổi của thị trường lao động. Đây là một trong những năng lực cốt lõi được Liên Hợp Quốc và UNESCO nhấn mạnh.

Thứ hai, là sự yêu thích và cam kết với nghề – bạn cần thấy mình có thể sống với nó cả khi thăng hoa lẫn khi trầm lắng.

Dù vậy, yếu tố thị trường vẫn cần được cân nhắc. Với những ngành quá hẹp hoặc ít cơ hội, lựa chọn cần thận trọng – dù nếu đủ đam mê, bạn vẫn có thể thành công.

Nhìn vào xu thế hiện nay, thế kỷ 21 rõ ràng là thế kỷ của công nghệ. Nếu bạn có năng lực và hứng thú với các ngành mang tính kỹ thuật, nghiên cứu hoặc liên quan đến công nghệ, có thể cân nhắc các lĩnh vực như: Trí tuệ nhân tạo, Khoa học dữ liệu Kỹ thuật phần mềm Khoa học dữ liệu Các ngành công nghệ rộng như Khoa học máy tính giúp tích hợp công nghệ vào lĩnh vực truyền thống như: công nghệ giáo dục, công nghệ tài chính (fintech), y tế số...

Đây là những lĩnh vực trong 10–20 năm tới nhu cầu nhân lực vẫn sẽ tương đối cao và ổn định. Còn về dài hạn hơn nữa – không ai có thể chắc chắn nhưng khả năng thích nghi và yêu nghề sẽ là chìa khóa giúp bạn đi đường dài.

Đưa ra lời khuyên cho phụ huynh đồng hành cùng con trong quá trình chọn ngành, Tiến sĩ Đặng Quang Vinh cho hay: "Tôi tin rằng rất nhiều phụ huynh ngày nay quan tâm sâu sắc đến định hướng nghề nghiệp cho con. Tuy nhiên, trong khoảng 10 năm trở lại đây, chúng ta đã chứng kiến sự xuất hiện của rất nhiều ngành mới – những ngành mà trước đây chưa từng tồn tại hoặc chưa từng được xem là một lựa chọn nghề nghiệp thực thụ.

Do đó, điều đầu tiên mà phụ huynh nên làm là tìm hiểu kỹ càng về những ngành nghề hiện tại, đặc biệt là các ngành mới.

Thứ hai, hãy giữ một tâm thế cởi mở. Có thể con bạn đam mê một lĩnh vực mà bạn chưa từng nghe đến, như trí tuệ nhân tạo, khoa học dữ liệu, công nghệ tài chính, hay lập trình game… nhưng điều đó không có nghĩa là những ngành ấy không có triển vọng.

Cuối cùng, điều quan trọng nhất khi chọn nghề là phải thích và phù hợp với năng lực cá nhân. Một sự nghiệp có thể đồng hành với chúng ta 30–40 năm, nên cần xuất phát từ sự yêu thích và phù hợp – chứ không chỉ từ kỳ vọng của người lớn".

×