Dấu lặng từ những cuộc “hồi hương” giữa mùa dịch Covid-19 - Bài cuối: Tạo môi trường cho kinh tế nông thôn phát triển

Khi dịch Covid-19 bắt đầu có những diễn biến phức tạp ở phía Nam, 19 tỉnh, thành buộc phải thực hiện giãn cách xã hội theo Chỉ thị 16, đã có một lượng lớn người dân từ TP.HCM, Bình Dương, Đồng Nai,… tìm cách trở về quê hương, chủ yếu là các tỉnh miền Trung, Tây Nguyên. Từ thực tế này cho thấy, quá trình đô thị hóa, công nghiệp hóa không đồng đều giữa các địa phương. Quan điểm của ông về vấn đề này như thế nào?

- Trước hết phải khẳng định, quá trình phát triển các khu công nghiệp, khu đô thị ở TP.Hồ Chí Minh và một số tỉnh phía Nam như Bình Dương, Đồng Nai sớm hơn, mạnh mẽ hơn những địa phương khác, nhất là khu vực miền Trung, Tây Nguyên nhờ những điều kiện về hạ tầng, giao thông cho phát triển các khu công nghiệp tốt hơn.

Có thể thấy, chính sách chưa theo kịp để công nghiệp miền Trung, Tây Nguyên phát triển, người lao động buộc phải tìm đến nơi có việc làm và thu nhập tốt hơn, khi ở quê nhà, thu nhập từ nghề làm nông nghiệp vẫn còn rất bấp bênh khi giá cả nông sản liên tục trồi sụt.

Cũng phải nói thêm, quy luật di cư từ nông thôn ra thành phố đã và đang diễn ra ở nhiều quốc gia, thậm chí là một bài toán khó giải ở nhiều nước khi vùng nông thôn bây giờ chỉ còn người già. Các vùng nông thôn ở Hàn Quốc, Nhật Bản là một ví dụ.

Việt Nam đã có hơn 30 năm đổi mới, quá trình xây dựng nông thôn mới cũng diễn ra hơn 10 năm nhưng có thể thấy chương trình đưa công nghiệp về nông thôn vẫn chậm. 

Việt Nam là cường quốc xuất khẩu nông sản nhưng đến nay việc phát triển các vùng nguyên liệu gắn với nhà máy chế biến vẫn chưa có chuyển biến đáng kể.

Một trong những nguyên nhân dẫn đến tình trạng này là do hạ tầng không đáp ứng được nên doanh nghiệp phải tìm đến những nơi thuận lợi hơn. 

Đã từng có doanh nghiệp trồng chanh leo đầu tư vùng nguyên liệu ở Tây Nguyên nhưng sau đó họ phải rút vì không thể chịu được chi phí vận chuyển từ vùng nguyên liệu về nhà máy.

Rõ ràng, ở nhiều địa phương, chính sách ưu tiên cho phát triển khu công nghiệp chưa được hiện thực hóa. 

Phải nói thêm, người dân không ai mong muốn di cư nhưng áp lực cuộc sống, việc làm buộc họ phải tìm đến nơi đáp ứng được nhu cầu khi hiện tại các làng nghề, tiểu thủ công nghiệp ở nông thôn cho phát triển chậm, hạ tầng cho nông thôn còn yếu.

Có thể nói, tiềm năng phát triển nông nghiệp ở khu vực miền Trung, Tây Nguyên là rất lớn, đặc biệt, Tây Nguyên có nhiều loại cây công nghiệp, cây ăn quả có thế mạnh nhưng nhiều người dân chưa thể làm giàu, vẫn đi tìm cơ hội ở nơi khác. Nhìn từ Tây Nguyên, theo ông, tại sao ngành công nghiệp chế biến nông sản ở Tây Nguyên chưa phát triển đúng với tiềm năng?

- Thực tế, đã có nhiều doanh nghiệp lớn tìm đến Tây Nguyên đầu tư nhà máy chế biến nông sản trong 5 năm trở lại đây như Công ty CP Chế biến nông sản thực phẩm Đồng Giao, Tập đoàn TH,… 

Năm 2020, Tập đoàn Hùng Nhơn của Việt Nam và Tập đoàn De Heus (Hà Lan) cũng đã liên kết đầu tư Tổ hợp khu nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao DHN Đắk Lắk với diện tích 200 ha .

Tuy nhiên, xét một cách tổng thể, so với tiềm năng to lớn của Tây Nguyên thì chưa đáp ứng được yêu cầu, nhất là với vùng trọng điểm cây công nghiệp như Tây Nguyên. 

Việc thu hút được DN lớn đầu tư vào chế biến sâu nông sản ở vùng này vẫn còn khá khiêm tốn. Đơn cử như ở Đăk Lăk, toàn tỉnh có khoảng 300 doanh nghiệp, cơ sở chế biến nông sản nhưng đa phần đều có quy mô vừa và nhỏ, công suất thấp, dây chuyền thiết bị thiếu đồng bộ.

Có thể thấy, cơ cấu lao động ở Tây Nguyên đã thay đổi, nhiều người ở các tỉnh vùng núi phía Bắc di cư vào Tây Nguyên tìm cơ hội đổi đời từ những rẫy cà phê, tiêu, cao su thì lại cũng có dòng người từ Tây Nguyên vào Nam tìm việc trong các khu công nghiệp, khu đô thị.

Nhìn từ dòng người hồi hương trong vất vả khi dịch Covid-19 diễn biến phức tạp ở phía Nam, theo ông, các địa phương, ngành chức năng cần có chính sách gì để phát triển đồng đều các khu công nghiệp, chế biến nông sản để giữ chân người dân?

- Phải nói là ai cũng rất buồn khi thấy cảnh hàng đoàn người hồi hương trong bao nỗi lo toan, vất vả, chịu đói chịu khát, người đi xe đạp, xe máy, thậm chí bằng xe ba gác trên hành trình hàng nghìn kilomet trở về quê hương để tìm nơi nương náu an toàn. Trong cuộc hành trình ấy, thậm chí đã có những người không thể về tới quê hương.

Điều này theo tôi cũng là cực chẳng đã, nếu họ có cuộc sống ổn định, chắc không ai mạo hiểm vượt đường xa để về lại quê hương.

Rất may nhờ sự hỗ trợ của người dân, lực lượng công an, y tế, nhiều người đã về quê an toàn. Nhưng rõ ràng trong bối cảnh thực hiện Chỉ thị 16 của Thủ tướng Chính phủ "ai ở đâu ở yên đó" thì dòng người hồi hương này cũng tiềm ẩn nhiều nguy cơ lây lan dịch bệnh.

Chính phủ cũng đã có chiến lược rất rõ trong phát triển kinh tế, triển khai nghị quyết Đại hội lần thứ XIII của Đảng về phát triển kinh tế nông thôn gắn với xây dựng nông thôn mới. Đây là chủ trương lớn, có ý nghĩa cho sự phát triển của nông thôn giai đoạn tới.

Có thể hiểu, kinh tế nông thôn bao gồm nhiều lĩnh vực như du lịch, công nghiệp, làng nghề chứ không chỉ có nông nghiệp. Nếu các địa phương có điều kiện tổ chức lại sản xuất, có chính sách thu hút doanh nghiệp đầu tư vào nông thôn thì lao động trẻ sẽ ở lại.

Điều quan trọng là phải tạo ra môi trường cho kinh tế nông thôn phát triển dựa trên tiềm năng, lợi thế của từng vùng, cần phải đầu tư đào tạo nghề cho nông dân làm nông nghiệp, hiện nay nông dân đang thiếu chuyên nghiệp trong nghề nông.

Theo tôi, để làm được điều này, vai trò đầu tàu của doanh nghiệp trong kết nối tổ chức sản xuất, lựa chọn sản phẩm, tổ chức thị trường rất quan trọng. Không chỉ là doanh nghiệp lớn, các doanh nghiệp vừa và nhỏ cũng cần tạo không gian cho họ phát triển và liên kết lại để lớn mạnh.

Mục tiêu của chương trình xây dựng nông thôn mới trong giai đoạn tới cũng nên triển khai theo hướng này, các địa phương có chính sách đầu tư tốt, quy hoạch, đầu tư hạ tầng cho nông thôn phát triển thì chắc chắn mục tiêu "ly nông không ly hương" sẽ thành công.

- Xin cảm ơn ông!

×