Diễn đàn Nông dân Quốc gia lần 4: "Cùng nông dân đi chợ thế giới"

Ngay từ khi Diễn đàn chưa bắt đầu đã có rất đông các đại biểu tới tham dự.

Đặc biệt, 63 Nông dân Việt Nam xuất sắc năm 2019 được bình chọn trong khuôn khổ Chương trình Tự hào Nông dân Việt Nam đã hào hứng và có mặt từ rất sớm.

Các khách mời đến sớm vui vẻ trò chuyện.

Diễn đàn lần này, có sự tham gia của 250 đại biểu đại diện cho các Bộ, ngành T.Ư, các đồng chí lãnh đạo Trung ương Hội Nông dân Việt Nam; đại diện các Ban, đơn vị của Hội, lãnh đạo Hội Nông dân các tỉnh, thành phố; các chuyên gia, nhà khoa học trong và ngoài nước, đại diện các tổ chức quốc tế, đại diện các đại sứ quán tại Việt Nam, đặc biệt là sự có mặt của 63 nông dân xuất sắc năm 2019, các cơ quan thông tấn, báo chí...

Như chúng ta đã biết, trong 2 năm 2018-2019, Việt Nam đã tham gia 2 hiệp định thương mại tự do (FTA) thế hệ mới có quy mô lớn nhất từ trước đến này, đó là Hiệp định đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) và Hiệp định thương mại tự do Việt Nam – Liên minh châu Âu (EVFTA). Việc ký kết các hiệp định này được đánh giá sẽ mở ra cơ hội to lớn cho thị trường xuất khẩu nông, lâm, thủy sản có giá trị 43 tỷ USD của Việt Nam. Thông qua hai hiệp định này, các mặt hàng nông sản của Việt Nam sẽ có cơ hội được tiếp cận tới 37 thị trường lớn với dân số hơn 1 tỷ người.

Tại Diễn đàn Nông dân Quốc gia lần thứ 4, các địa biểu sẽ tập trung nội dung thảo luận qua 2 phiên đối thoại chính thức để: Tìm hiểu rõ những cơ hội và thách thức của Việt Nam khi xuất khẩu nông sản, đặc biệt là các tác động cả tích cực và tiêu cực tới hoạt động sản xuất, chế biến, kinh doanh nông sản của 11 triệu hộ nông dân ở Việt Nam.

Ông Nguyễn Xuân Định - Phó Chủ tịch Trung ương Hội Nông dân Việt Nam (NDVN) phát biểu khai mạc diễn đàn:

Hôm nay, trong khuôn khổ Chương trình Tự hào Nông dân Việt Nam, Trung ương Hội Nông dân Việt Nam đã tổ chức Diễn đàn Nông dân Quốc gia lần thứ 4 với chủ đề “Từ CPTPP đến EVFTA- Cùng Nông dân đi chợ thế giới”.

Những năm qua, mặc dù, nông nghiệp, nông thôn nước ta đạt được những thành tựu vẻ vang, có đóng góp rất lớn trong sự nghiệp đổi mới của đất nước. Song, trước tiến trình hội nhập quốc tế sâu, rộng; trước tình trạng biến đổi khí hậu toàn cầu và những khó khăn nội tại trong nước; nông nghiệp, nông dân, nông thôn nước ta sẽ phải đối mặt với rất nhiều khó khăn, thách thức, đó là: Sản xuất nhỏ - Thị trường lớn; đầu tư cho nông nghiệp thấp mà rủi ro trong nông nghiệp cao; tiếp cận vốn, khoa học kỹ thuật, công nghệ ứng dụng trong nông nghiệp; thị trường, thương hiệu nông sản và ô nhiễm môi trường; đất đai manh mún, chất lượng nguồn nhân lực, hạ tầng kỹ thuật, quy hoạch, liên kết vùng và doanh nghiệp trong nông thôn thấp.

Nền kinh tế Việt Nam ngày càng hội nhập quốc tế, độ mở của nền kinh tế ngày càng lớn, nhất là trong bối cảnh chúng ta đang thực thi các hiệp định thương mại tự do-FTA. 

Đến nay, Việt Nam đã tham gia 16 hiệp định thương mại tự do, trong đó có 13 hiệp định đã ký và 3 hiệp định đang đàm phán. Trong số 13 hiệp định FTA nổi lên nhất, tạo sự quan tâm nhất đối với các nhà quản lý, hoạch định chính sách, giới doanh nghiệp, doanh nhân và hội viên, nông dân là Hiệp định Đối tác toàn diện và tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) và Hiệp định thương mại tự do Việt Nam và EU (EVFTA). 

Cùng với các hiệp định thương mại tự do khác, CPTPP và EVFTA đã và đang mở ra những cơ hội to lớn cho nền kinh tế Việt Nam, trong đó có sản xuất nông nghiệp, thương mại nông nghiệp, nhất là trong bối cảnh chủ nghĩa bảo hộ mậu dịch đang nổi lên và chiến tranh thương mại Mỹ-Trung bất định. Bên cạnh cơ hội to lớn, các hiệp định thương mại tự do cũng đem tới những thách thức không nhỏ đối với lĩnh vực sản xuất nông nghiệp, thương mại nông nghiệp của Việt Nam, trong đó lo ngại nhất là nông sản Việt Nam có tiếp tục mở rộng cả về quy mô số lượng và chất lượng để phục vụ thị trường xuất khẩu và giữ vững, mở rộng thị trường trong nước.

Để góp tranh thủ cơ hội, đồng thời nhận diện thách thức, những bất cập trong lĩnh vực sản xuất nông nghiệp, thương mại nông nghiệp từ đó đề ra những giải pháp khắc phục, Trung ương Hội Nông dân Việt Nam tổ chức Diễn đàn Nông dân Quốc gia lần thứ 4 với chủ đề “Từ CPTPP tới EVFTA-Cùng Nông dân đi chợ thế giới”. 

Diễn đàn không chỉ là không gian trao đổi cởi mở, thẳng thắn những vấn đề thời sự của hội nhập kinh tế quốc tế ở góc nhìn thương mại, xuất, nhập khẩu nông sản mà còn nhằm nâng cao nhận thức cho người nông dân hiểu thế nào là hiệp định thương mại tự do; những thuận lợi, khó khăn, những hàng rào kỹ thuật xuất khẩu nông sản sang một số thị trường trọng điểm... Diễn đàn đồng thời cũng đặt ra những yêu cầu gì cho việc hoạch định và thực thi chính sách phát triển nông nghiệp, hỗ trợ nông dân tham gia chuỗi giá trị nông sản trong thời gian tới.

Nói tới hiệp định thương mại tự do ngheo rất to tát, vĩ mô, nhưng nông dân Việt Nam không thể đứng ngoài xu hướng hội nhập, nhất là hội nhập về thương mại.Với tinh thần đó, tôi tuyên bố khai mạc Diễn đàn Nông dân Việt Nam với chủ đề “Từ CPTPP tới EVFTA-Cùng Nông dân đi chợ thế giới”.

Ông Đỗ Thắng Hải - Thứ trưởng Bộ Công Thương: 

Nông nghiệp đã và đang có những đóng góp quan trọng cho nền kinh tế, đặc biệt thể hiện qua sự thành công và tăng trưởng trong việc xuất khẩu các sản phẩm nông nghiệp ra thị trường quốc tế. Kim ngạch xuất khẩu nông sản 8 tháng năm 2019 đạt 26,58 tỷ USD, tăng 1,6% so với cùng kỳ năm 2018, trong đó có một số nhóm sản phẩm có giá trị xuất khẩu hơn 1 tỷ USD. 

Với kết quả này, Việt Nam đã từng bước khẳng định và tiếp tục củng cố vị trí là nước xuất khẩu nông sản lớn trên thế giới: chúng ta thuộc nhóm top 15 nước xuất khẩu nông sản lớn trên thế giới. 

Những thành tựu như vậy có được, là nhờ một phần đóng góp không nhỏ của những chính sách thuận lợi hóa thương mại, đơn giản hóa thủ tục xuất nhập khẩu, xúc tiến thương mại, thúc đẩy xuất khẩu của Chính phủ. 

Bên cạnh những chính sách hiện tại, không thể không kể đến vai trò quan trọng của các Hiệp định thương mại tự do (FTA): ngoài việc giúp mở rộng hơn nữa thị trường, chuyển dịch cơ cấu cho hàng xuất khẩu của Việt Nam, còn đảm bảo một môi trường kinh doanh và pháp lý ổn định, thông thoáng cho nhà đầu tư nhờ những cam kết mạnh mẽ về mở cửa thị trường và quản trị nhà nước.

Gần đây, Việt Nam đã tham gia một số FTA “thế hệ mới”, cụ thể là Hiệp định Đối tác Toàn diện và Tiến bộ xuyên Thái Bình Dương (CPTPP) đã chính thức có hiệu lực với Việt Nam ngày 14/1/2019 và Hiệp định Thương mại giữa Việt Nam và Liên minh châu Âu (EVFTA) đã được ký kết ngày 30/6/2019.

Toàn cảnh Diễn đàn trong buổi sáng ngày hôm nay (11/10) tại Hà Nội.

Hiệp định CPTPP với 10 đối tác, trong đó có những đối tác mà thông qua Hiệp định này, Việt Nam lần đầu thiết lập mối quan hệ thương mại tự do song phương như Ca-na-đa, Chi-lê, Mê-hi-cô và Pê-ru, sẽ mở ra các cơ hội hợp tác nông nghiệp giữa Việt Nam và các đối tác CPTPP. Với CPTPP, phần lớn hàng nông sản xuất khẩu chủ lực của Việt Nam được hưởng thuế suất 0% ngay sau khi Hiệp định có hiệu lực hoặc sau 3-5 năm, ví dụ như một số loại thủy sản (cá, tôm), các loại rau quả tươi và rau quả chế biến, gạo, các loại hạt khô ….

Còn với EVFTA, đây là một Hiệp định toàn diện, chất lượng cao, cân bằng về lợi ích cho cả Việt Nam và EU, góp phần củng cố mối quan hệ song phương theo hướng chiến lược, toàn diện và bền vững. Về góc độ mở cửa thị trường, Hiệp định này sẽ đem lại cơ hội lớn cho lĩnh vực nông nghiệp khi thuế hàng loạt mặt hàng nông sản xuất khẩu sang EU sẽ dần giảm xuống về 0% sau một lộ trình ngắn. 

Cụ thể: ngay khi Hiệp định có hiệu lực, 70,3% kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sang EU sẽ được hưởng thuế 0%. Sau 7 năm, 99,7% kim ngạch xuất khẩu của Việt Nam sẽ được hưởng thuế 0%, một số ít các mặt hàng còn lại sẽ được nhập khẩu vào EU theo hạn ngạch thuế quan với thuế nhập khẩu trong hạn ngạch là 0%. 

Cho đến nay, đây là mức cam kết cao nhất mà một đối tác dành cho ta trong các hiệp định FTA đã được ký kết. 

Việc cung cấp một cách đúng đắn, toàn diện các thông tin liên quan của hai Hiệp định CPTPP và EVFTA tới cho cộng đồng doanh nghiệp đang sản xuất kinh doanh trong lĩnh vực nông nghiệp, theo tôi là rất cần thiết nhằm chuẩn bị nền tảng kiến thức cơ bản, toàn diện cho các doanh nghiệp và các bên quan tâm khác trong quá trình tìm hiểu để xây dựng, mở rộng thị trường trong chiến lược sản xuất kinh doanh hàng nông sản xuất khẩu của mình.

Với mục tiêu cung cấp thông tin, giúp doanh nghiệp hiểu rõ, hiểu đúng các cam kết quan trọng trong lĩnh vực nông nghiệp của Hiệp định CPTPP và EVFTA, Bộ Công Thương cùng Trung ương Hội Nông dân Việt Nam, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn phối hợp tổ chức Diễn đàn ngày hôm nay với chủ đề “Từ CPTPP tới EVFTA: Cùng nông dân đi chợ thế giới”.

Tiến sĩ Trần Công Thắng - Viện trưởng Viện Chính sách và chiến lược phát triển nông nghiệp, nông thôn Isarp trình bài slide tổng quan chương trình ngày hôm nay: Cơ hội và thách thức đối với nông nghiệp Việt Nam khi tham gia CPTPP, EVFTA.

Đoàn chủ tịch điều hành Diễn đàn từ phải sang trái gồm: ông Lưu Quang Định - TBT Báo Nông thôn Ngày nay/ Dân Việt, ông Đỗ Thắng Hải - Thứ trưởng Bộ Công Thương, ông Nguyễn  Xuân Định - PCT Trung ương HND Việt Nam, ông Nguyễn Quốc Toản - Cục trưởng Cục chế biến và Phát triển thị trường nông sản.

Nhà báo Lưu Quang Định – Tổng biên tập Báo Nông thôn Ngày nay giới thiệu vào phiên đối thoại thứ nhất với chủ đề: Rào cản kỹ thuật và thách thức đối với hàng nông sản Việt Nam khi tham gia thị trường tự do thương mại Thế giới. TS. Bùi Kim Thùy- Chuyên gia kinh tế quốc tế - thành viên Hội đồng cố vấn Đại học HARVARD (Mỹ) điều hành phiên thảo luận thứ nhất.

PHIÊN ĐỐI THOẠI THỨ NHẤT

Chủ đề: Rào cản kỹ thuật và thách thức đối với hàng nông sản Việt Nam khi tham gia thị trường tự do thương mại Thế giới. 

Người điều hành - TS Bùi Kim Thùy giới thiệu nội dung chính sẽ thảo luận:

- Giới thiệu sơ lược về 2 hiệp định lớn, mà Việt Nam vừa ký kết:

+ Quy mô thị trường

+ Những mặt hàng nào sẽ có lợi thế xuất khẩu

+ Các cam kết của Việt Nam khi tham gia ký kết các FTA này.

- Thực trạng xuất khẩu nông sản của Việt Nam đối với các thị trường thuộc 2 khối CPTPP, và EVFTA mà Việt Nam vừa tham gia ký kết và cơ hội từ các FTAs mới.

- Các rào cản và thách thức khi xuất khẩu hàng nông sản Việt Nam vào các thị trường này?

+ Rào cản kỹ thuật về an toàn thực phẩm và kiểm địch động, thực vật.

+ Rào cản kỹ thuật về truy xuất nguồn gốc, chỉ dẫn địa lý. Đây là bài toán khó cho nông sản Việt khi xuất khẩu vào thị trương EU.

+ Rào cản về trình độ quản trị, trình độ công nghệ ứng dụng trong sản phẩm nông sản.

Ông Ngô Văn Đậu- Nông dân xuất sắc tỉnh An Giang có hỏi tại Diễn đàn:

Ông Ngô Văn Đậu sinh năm 1963 tại ấp Phú Thượng, xã Phú Thành, huyện Phú Tân, An Giang. Hiện ông đang có một trang trại tổng hợp, nuôi 2.000 tấn cá tra thương phẩm hàng năm, phục vụ xuất khẩu với lợi nhuận thu về trên 1 tỷ đồng/năm. Ông cũng tạo việc làm cho 18 lao động và tích cực tham gia làm từ thiện.

Hỏi: Chúng tôi những người nuôi cá tra rất phấn khởi khi được biết, Chính phủ ta đã ký kết 2 hiệp định thương mại tự do với các nước châu Á- Thái Bình Dương (CPTPP) và với 27 nước châu Âu (EVFTA). Vậy, xin cho chúng tôi được biết: Hai hiệp định này có tác động như thế nào đối với hàng hóa nông sản xuất khẩu của Việt Nam, cũng như những người nông dân như chúng tôi?

Ông Trần Đình Luân, Tổng cục trưởng Tổng cục Thủy sản:

Khi áp dụng Luật thủy sản mới thì cá tra, tôm là 2 đối tượng chủ lực và sẽ chịu nhiều áp lực, nhiều yêu cầu khi muốn xuất khẩu sang các thị trường khó tính. Và nói gì thì nói, muốn xuất khẩu được các bác cần đáp ứng đúng những đòi hỏi của thị trường, trong đó, có yếu tố vô cùng quan trọng để có thể truy xuất được nguồn gốc là phải cấp mã số.

Việc cần làm trước mắt là các bác cần đăng ký cấp mã số trước khi xuất khẩu sản phẩm thủy sản của mình ra thế giới. Ngoài ra, với mỗi một thị trường có yêu cầu, đòi hỏi riêng thì các bác cũng phải đáp ứng được, ví dụ truy xuất nguồn gốc, không xả thải ra môi trường…

Và cuối cùng, các bác không thể bỏ qua vấn đề liên kết để sản xuất. Liên kết sẽ tạo ra sức mạnh để giúp chúng ta không bị “bắt nạt”.

Ông Lương Hoàng Thái - Vụ Trưởng Vụ thương mại Đa biên (Bộ Công Thương):

Về cơ bản với những mặt hàng có lợi ích xuất khẩu thì chúng ta luôn cố gắng làm sao dỏ bỏ các rào cản ở rmức cao nhất khi tham gia các hiệp định thương mại. Với những mặt hàng chúng ta không có lợi thế cạnh tranh thì cần phải có lộ trình chuyển đổi hợp lý.

Cá tra và cá Basa là các sản phẩm Việt Nam hiện đang có lợi thế cạnh tranh. Như vậy, chúng tôi khi đàm phán luôn yêu cầu các nước mở cửa tối đa cho mặt hàng này. Đơn cử như với hiệp định thương mại tự do với EU, rào cản thuế quan đối với cá Sa và cá Basa về 0% lộ trình 8 năm.

Không chỉ với các tra và cá Basa, các mặt hàng nông sản khác cũng vậy ngoài hàng rào thuế quan thì bên trong có “muôn vàn” rào cản khác. Đơn cử như vấn đề về sức khỏe, về môi trường… là những vấn đề nước bạn họ cần bảo vệ. Những yêu cầu đó chúng ta cần phải dung hòa đối được với lợi ích xuất khẩu của chúng ta.

Một ví dụ khác, nhiều quốc gia họ rất quan tâm đến môi trường. Trước đây, thay vì từng DN phải đi chứng minh thì Chính phủ 2 bên hợp tác để đảm bảo cho các DN Việt Nam đáp ứng đủ yêu cầu về môi trường, tạo điều kiện cho các DN xuất khẩu.

Ngoài thực tế đó, còn phải quan tâm đến bức tranh lớn hơn là tổng thể nền kinh tế của chúng ta như thế nào. Chuyển đổi kinh tế là chìa khóa. Không phải chỉ chuyển đổi bản thân mỗi nông dân có thể chuyển đổi sang lĩnh vực khác mang lại giá trị cao hơn nếu như sản phẩm hiện tại không mang lại giá trị xuất khẩu. Hiệp định thương mại tự do không phải là cái duy nhất để người nông dân vươn lên nhưng đó là điều kiện để chúng ta vươn lên phát triển kinh tế.