Diễn đàn Nông dân Quốc gia lần thứ VII: Người nông dân chuyên nghiệp

Sáng ngày 12/9/2022, tại Trung tâm Hội nghị Quốc tế, số 11 Lê Hồng Phong, quận Ba Đình, Hà Nội, Trung ương Hội Nông dân Việt Nam, Bộ Nông nghiệp và PTNT chủ trì, giao Báo Nông thôn ngày nay/Dân Việt phối hợp với Công ty CP Phân bón Bình Điền, Ngân hàng Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Việt Nam (Agribank) tổ chức Diễn đàn Nông dân Quốc gia lần thứ VII với chủ đề: Người nông dân chuyên nghiệp.

Diễn đàn Nông dân Quốc gia là sự kiện thường niên do Trung ương Hội Nông dân Việt Nam chủ trì, giao báo Nông thôn Ngày nay/Dân Việt phối hợp với Công ty CP Phân bón Bình Điền tổ chức. Đến nay, Diễn đàn đã trải qua 6 lần tổ chức với các chủ đề: Nông dân Việt Nam- Từ tư duy đến hành động; Nông dân với cuộc cách mạng nông nghiệp 4.0; Khơi nguồn nông sản Việt; Từ EVFTA đến CPTPP: Cùng nông dân đi chợ thế giới; Vốn, khoa học công nghệ trong liên kết 6 nhà; Nông dân với chuyển đổi số nông nghiệp và chủ đề lần thứ VII là: Người nông dân chuyên nghiệp.

Tham dự và chủ trì Diễn đàn, có Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Chủ tịch nước cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam Võ Thị Ánh Xuân; Ủy viên Trung ương Đảng, Bộ trưởng Bộ Nông nghiệp và phát triển nông thôn Lê Minh Hoan; Ủy viên Trung ương Đảng, Bí thư Đảng đoàn, Chủ tịch Trung ương Hội Nông dân Việt Nam Lương Quốc Đoàn; Phó Trưởng ban Kinh tế Trung ương Nguyễn Duy Hưng… Ngoài ra, Diễn đàn còn có sự tham gia của khoảng gần 600 đại biểu.

Phát biểu khai mạc tại Diễn đàn Nông dân quốc gia lần thứ VII với chủ đề "Người nông dân chuyên nghiệp", đồng chí Lương Quốc Đoàn – Uỷ viên Trung ương Đảng, Bí thư Đảng đoàn, Chủ tịch Ban Chấp hành Trung ương Hội Nông dân Việt Nam nhấn mạnh:

Nghị quyết Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ XIII của Đảng khẳng định, nông dân nước ta phát huy tốt hơn vai trò là chủ thể, tích cực trong chuyển đổi cơ cấu sản xuất, ứng dụng khoa học công nghệ, tham gia hợp tác, liên kết, khôi phục và phát triển ngành nghề nông nghiệp; xây dựng nông thôn mới, giữ gìn bản sắc văn hóa dân tộc, giữ vững an ninh chính trị, trật tự, an toàn xã hội ở nông thôn.

Nghị quyết 19 Hội nghị Trung ương 5 khóa XIII một lần nữa khẳng định vai trò chủ thể của nông dân trong phát triển nông nghiệp, xây dựng nông thôn mới, bảo vệ quốc phòng, an ninh, nhấn mạnh vai trò chủ thể của nông dân có tính quyết định đến sự thành công trong tổ chức thực hiện Nghị quyết.

"Để xây dựng người nông dân chuyên nghiệp góp phần thực hiện thắng lợi Nghị quyết của Đảng, Trung ương Hội Nông dân Việt Nam tổ chức Diễn đàn Nông dân Việt Namvới chủ đề "Người nông dân chuyên nghiệp" nhằm tạo cầu nối trao đổi, nhận diện thực trạng, đối thoại cởi mở, thảo luận, đưa ra những đề xuất, kiến nghị xây dựng "Người nông dân chuyên nghiệp". Làm thế nào để có người nông dân chuyên nghiệp đó chính là những câu hỏi đặt ra tại Diễn đàn ngày hôm nay.

Vì vậy tôi đề nghị các đồng chí đại biểu, các diễn giả, nhà quản lý, nhà khoa học, nhà nghiên cứu, đại diện Hội Nông dân các tỉnh, thành phố và các đại biểu nông dân sản xuất, kinh doanh giỏi toàn quốc, nông dân Việt Nam xuất sắc, hợp tác xã, doanh nghiệp có mặt tại diễn đàn ngày hôm nay tập trung thảo luận, trao đổi thẳng thắn vào chủ đề của diễn đàn" - Chủ tịch Hội Nông dân Việt Nam Lương Quốc Đoàn nói.

Phát biểu chỉ đạo tại Diễn đàn Nông dân Quốc gia lần thứ VII, đồng chí Võ Thị Ánh Xuân - Ủy viên Trung Ương Đảng, Phó Chủ tịch nước CHXHCNVN nhận định:

Diễn đàn Nông dân quốc gia lần này diễn ra trước thềm Hội nghị biểu dương nông dân sản xuất kinh doanh giỏi lần thứ VI (2022-2027) là một hoạt động có ý nghĩa hết sức thiết thực, bổ ích.

Diễn đàn Nông dân quốc gia lần thứ VII diễn ra trong bối cảnh Đảng, Nhà nước đang tập trung chỉ đạo phục hồi phát triển kinh tế- xã hội sau 2 năm nước ta chịu tác động nặng nề bởi đại dịch Covid-19. Đặc biệt, mới đây tại Hội nghị Trung ương 5 (khóa XIII), Ban Chấp hành Trung ương Đảng đã thông qua Nghị quyết số 19-NQ/TW về vấn đề nông nghiệp, nông dân, nông thôn đến năm 2030, tầm nhìn 2045 với quan điểm xác định Nông dân là chủ thể, là trung tâm của quá trình phát triển nông nghiệp, kinh tế nông thôn và xây dựng nông thôn mới. Gắn xây dựng giai cấp nông dân với phát triển nông nghiệp và quá trình công nghiệp hoá, đô thị hoá nông thôn. Vì thế, tôi cho rằng cách đặt vấn đề và chọn chủ đề "Người nông dân chuyên nghiệp" tại Diễn đàn lần này rất kịp thời và trúng vấn đề nhằm cụ thể hóa việc thực hiện và đưa Nghị quyết 19 vào cuộc sống.

 Tôi cho rằng cách đặt vấn đề và chọn chủ đề “Người nông dân chuyên nghiệp” tại Diễn đàn lần này rất kịp thời và trúng vấn đề nhằm cụ thể hóa việc thực hiện và đưa Nghị quyết 19 vào cuộc sống.

Thực tế cho thấy, nông nghiệp trong thời gian qua giữ vị trí rất quan trọng, là trụ đỡ của nền kinh tế. Năm 2021 mặc dù chịu tác động nặng nề bởi đại dịch Covid-19 nhưng nông nghiệp vẫn giữ được đà tăng trưởng 2,98% (cao hơn GDP bình quân chung cả nước), kim ngạch xuất khẩu toàn ngành nông lâm thủy sản đạt 48,6 tỷ USD.

Nông dân đóng vai trò chủ thể trong việc thực hiện các chỉ tiêu về kinh tế- xã hội, mỗi một kết quả, một thành công đều có bàn tay đóng góp của 12 triệu hộ hội viên nông dân, trong đó có 4 triệu hội viên là nông dân sản xuất, kinh doanh giỏi.

Nông thôn nước ta đang ngày càng phát triển theo hướng, văn minh hiện đại, tính đến nay đã có tới gần 65% số xã cả nước đạt tiêu chí nông thôn mới, nhiều địa phương cấp xã, cấp huyện đang bắt tay vào thực hiện xây dựng nông thôn mới nâng cao, nông thôn mới kiểu mẫu; thu nhập của người nông dân các khu vực bình quân đã cao hơn từ 2-2,5 lần so với năm 2010 khi chúng ta mới bắt tay vào thực hiện Chương trình xây dựng nông thôn mới. Đó là những thành tích, kết quả rất đáng biểu dương và đầy nỗ lực, cố gắng của những người nông dân chúng ta.

Tôi cũng vui mừng được biết, hằng năm cả nước có 3,6 triệu hộ nông dân đạt danh hiệu hộ sản xuất, kinh doanh giỏi các cấp; với nhiều mô hình sản xuất với quy mô lớn cho thu nhập hàng tỷ đồng, tạo việc làm tại chỗ cho hơn 5 triệu lao động, trong đó có trên 1,5 triệu lao động có việc làm thường xuyên; hơn 3 triệu lao động có việc làm theo mùa vụ hoặc khâu công việc, giúp hơn 200.000 hộ nông dân thoát nghèo.

So với giai đoạn 2012 - 2017, số hộ có mức thu nhập trên 500 triệu đồng/năm tăng gấp 3 lần, số hộ có mức thu nhập trên 1 tỷ đồng/năm tăng gấp 2 lần.

Tuy nhiên, chúng ta cũng đang phải đối diện với nhiều hạn chế nội tại của nền kinh tế đòi hỏi phải sớm khắc phục. Trong lĩnh vực nông nghiệp, nông dân, nông thôn, bên cạnh những thành tựu đạt được, nông nghiệp nước ta phát triển còn thiếu bền vững; chất lượng, hiệu quả hoạt động của khu vực kinh tế tập thể chưa cao. Nghiên cứu, ứng dụng khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo, đào tạo nguồn nhân lực còn hạn chế; lao động nông thôn có xu hướng già hoá; năng suất lao động và thu nhập bình quân của cư dân nông thôn còn thấp, tỉ lệ hộ nghèo còn cao. Xây dựng nông thôn mới chưa đồng đều; ô nhiễm môi trường nông thôn gia tăng; an ninh nông thôn phát sinh nhiều vấn đề phức tạp...

Do đó, trong khuôn khổ Diễn đàn lần này, chúng ta cần tập trung thảo luận, làm rõ những thời cơ, thuận lợi cũng như khó khăn, thách thức mà bối cảnh, tình hình quốc tế, khu vực và trong nước đang đặt ra cho nông nghiệp, nông dân, nông thôn. Đề xuất giải pháp, kiến nghị cụ thể đối với Đảng, Nhà nước trong việc phát triển nông nghiệp sinh thái, nông thôn hiện đại, nông dân văn minh theo tinh thần Nghị quyết Đại hội XIII của Đảng.

Tôi xin trao đổi, gợi mở một số vấn đề để chúng ta cùng trao đổi, thảo luận. Đó là bàn giải pháp để thực hiện thắng lợi các mục tiêu, chỉ tiêu mà Nghị quyết số 19-NQ/TW về nông nghiệp, nông dân, nông thôn và Nghị quyết số 20-NQ/TW về kinh tế tập thể đã đề ra.

Tập trung thảo luận về chủ đề của Diễn đàn; yêu cầu, mục đích của Diễn đàn hướng tới là gì? Làm rõ nội hàm khái niệm “Người nông dân chuyên nghiệp”? Tri thức hóa nông dân là gì và làm thế nào để mỗi người nông dân thay đổi tư duy, chuyển đổi thành những nông dân chuyên nghiệp?

Theo Phó Chủ tịch nước, Diễn đàn cần thảo luận, phân tích những vấn đề thực tiễn đang đặt ra đối với nông nghiệp, nông dân, nông thôn nước ta; những rào cản làm cho kinh tế nông nghiệp chưa đạt hiệu quả cao, nông dân chưa phát huy hết vai trò chủ thể, chưa quyết định được giá trị của hàng hóa do mình làm ra, nông nghiệp đóng vai trò trụ đỡ nhưng chưa thể trở thành động lực để phát triển kinh tế đất nước. Phải chăng đó là do cơ chế, chính sách, đất đai, vốn, bảo hiểm, hay là do tư duy, cách thức sản xuất, liên kết và tiêu thụ của nông dân và các bên liên quan...

Đề nghị nhà nông, nhà doanh nghiệp, nhà khoa học, nhà quản lý hãy thẳng thắn đặt vấn đề và bàn giải pháp tháo gỡ những bất cập đang tồn tại; đồng thời đề xuất với Đảng, Nhà nước cơ chế, chính sách cụ thể, phù hợp hơn với thực tiễn.

Bên cạnh đó, cần bàn giải pháp để đổi mới nội dung, phương thức hoạt động của Hội Nông dân, của Liên minh Hợp tác xã và các tổ chức liên quan để đáp ứng yêu cầu của tình hình mới.

Sau Diễn đàn, đề nghị Trung ương Hội Nông dân Việt Nam sớm tổng hợp các đề xuất, kiến nghị của bà con nông dân, các doanh nghiệp và các đại biểu tham dự, từ đó phối hợp với các Ban, Bộ, ngành liên quan đề xuất các chính sách, giải pháp nhằm giải quyết hiệu quả những vấn đề trước mắt và lâu dài cho nông nghiệp, nông dân, nông thôn nước ta.

Tham dự tại Diễn đàn, đồng chí Nguyễn Thị Kim Hoa, Trưởng Ban Kinh tế, Trung ương Hội Nông dân Việt Nam đã có tham luận về vai trò của người nông dân chuyên nghiệp trong phong trào sản xuất kinh doanh giỏi. Cụ thể như sau:

Những nông dân chuyên nghiệp đã trở thành đầu tàu dẫn dắt các lớp nông dân khác vươn lên làm giàu, nắm bắt công nghệ, góp phần giải phóng sức lao động, từng bước nâng cao năng suất lao động của khu vực nông thôn.

Đồng thời, đẩy mạnh thực hiện cơ cấu lại ngành nông nghiệp, thúc đẩy nông nghiệp phát triển mạnh mẽ, xuất khẩu nông sản, gia tăng giá trị, là trụ đỡ của nền kinh tế; góp phần thực hiện tốt các chính sách an sinh xã hội, xóa đói giảm nghèo, tạo nhiều việc làm, tăng thu nhập cho nông dân; đẩy mạnh thực hiện xây dựng nông thôn mới, đảm bảo an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội nông thôn, bảo vệ chủ quyền biển đảo quốc gia.

Tuy nhiên, bà Hoa cũng chỉ ra những hạn chế khiến phong phong trào nông dân thi đua sản xuất, kinh doanh giỏi còn một số khó khăn, vướng mắc như: Nông dân trông chờ, ỷ lại, chưa tích cực thi đua sản xuất. Một số nơi Hội Nông dân chưa thật sự quan tâm chỉ đạo thường xuyên, quyết liệt, chưa có nhiều giải pháp, cách làm cụ thể; năng lực tham mưu và tổ chức thực hiện của một bộ phận cán bộ Hội còn yếu, thiếu tâm huyết, trách nhiệm, làm việc còn hành chính, thụ động nên kết quả chung của phong trào có mặt còn hạn chế.

Do đó, cần tăng cường công tác tuyên truyền, vận động nông dân gắn sản xuất với thị trường đáp ứng yêu cầu của thời kỳ hội nhập; đào tạo người nông dân thành người chuyên nghiệp; tăng cường liên kết hợp tác, dịch vụ hỗ trợ cho nông dân nhằm phát triển toàn diện phong trào ở các địa bàn; xây dựng và hoàn thiện cơ chế, chính sách phát triển nông nghiệp, nông thôn.

Tham luận về vấn đề trí thức hóa nông dân, thực tiễn và giải pháp, TS Lê Đức Thịnh, Cục trưởng Cục Kinh tế hợp tác và PTNT (Bộ Nông nghiệp và PTNT) cho rằng:

Tại sao phải đặt vấn đề tri thức hóa nông dân trong lúc này là bởi hiện chất lượng lao động nông nghiệp của chúng ta đang suy giảm. Hiện nay lao động nông nghiệp còn 17,7 triệu người (chiếm khoảng 32,8% tổng lao động cả nước).

Tỷ lệ này tiếp tục giảm trong giai đoạn tới, nhưng quan trọng là cùng với sự “khan hiếm” lao động thì chất lượng lao động cũng suy giảm do hiện tượng già hóa dân số và tình trạng đô thị hóa đã “hút” nguồn nhân lực trẻ, khỏe từ nông thôn ra thành thị, dẫn đến tình trạng lao động ở lại nông thôn chủ yếu là những người trên hoặc dưới độ tuổi lao động. Điều này làm sâu thêm những lỗ hổng về đội ngũ nhân lực ngành nông nghiệp ở khu vực nông thôn vốn hạn chế hơn.

Năng suất lao động (thu nhập) người dân nông thôn thấp, bình quân đạt 42 triệu/người/năm bằng chưa đầy 70% trung bình cả nước (khoảng 58 triệu/người/năm); tỷ lệ lao động được đào tạo nghề nông nghiệp còn thấp so với tổng lao động nông nghiệp. Tỷ lệ lao động qua đào tạo mới đạt 24%, trong đó có 4,6% có bằng cấp chứng chỉ. Giai đoạn 2010-2020, thực hiện Đề án 1956, đào tạo nghề nông nghiệp được 2,84/3,0 triệu lao động nông thôn (đạt 94,67% kế hoạch đề ra) (xem hình 3). Tuy nhiên, công tác đào tạo nghề nông nghiệp thời gian qua cũng bộc lộ nhiều tồn tại, hạn chế như:

Chất lượng lao động ngành nông nghiệp hiện nay còn thấp so với các ngành kinh tế khác; Đề án 1956 đào tạo nghề cho lao động nông thôn đã kết thúc vào năm 2020; Chính phủ đã giao cho Bộ Nông nghiệp và PTNT xây dựng “Đề án đào tạo nghề nông nghiệp cho lao động nông thôn đến năm 2030” theo Quyết định 255/QĐ-TTg ngày 10/3/2022, Bộ Nông nghiệp và PTNT đã trình Chính phủ (tháng 3/2022), tuy nhiên đến nay chưa được phê duyệt; Nội dung đào tạo, danh mục nghề, năng lực giáo viên chưa theo kịp với yêu cầu thực tiễn và nhu cầu của người học, thiếu các nội dung hướng dẫn về tổ chức sản xuất, kinh doanh, marketing, tiếp cận thị trường, dịch vụ cho nông nghiệp, sản xuất an toàn, thích ứng với BĐKH, dịch bệnh…;

Cơ chế, chính sách hỗ trợ đào tạo nghề cho lao động nông thôn không còn phù hợp với yêu cầu hiện nay như việc: giới hạn về đối tượng thụ hưởng, độ tuổi tham gia học nghề, số lần được đào tạo nghề... Kinh phí hỗ trợ theo nhóm đối tượng học nghề không phù hợp cho đào tạo nghề nông nghiệp. Chưa có hành lang pháp lý và chính sách khuyến khích cộng đồng doanh nghiệp tuyển dụng, sử dụng, trả tiền lương, tiền công theo kỹ năng và năng lực hành nghề của người lao động; Mạng lưới cơ sở đào tạo nghề nông nghiệp chưa gắn với nhu cầu phát triển kinh tế - xã hội ở một số vùng, địa phương và yêu cầu sử dụng lao động của doanh nghiệp, hợp tác xã.

Vì thế chất lượng lao động chuyển đổi chưa đáp ứng yêu cầu CNH, HĐH và phát triển nông nghiệp, nông thôn trong bối cảnh mới.

Nông nghiệp đang trở thành ngành kinh doanh hiện đại, thay vì chỉ dựa trên kinh nghiệm. Đây là lý do thứ 2 khiến chúng ta phải hỗ trợ để trang bị thêm kiến thức cho người nông dân.

Ngoài ra, dịch bệnh, biến đổi khí hậu, biến động thị trường, biến chuyển xu thế tiêu dùng là những yếu tố tác động không nhỏ đến người sản xuất nông nghiệp. Đây là những thách thức lớn đối với ngành nông nghiệp và đội ngũ nông dân. Trong bối cảnh đó, mỗi người dân, trong đó có những người sản xuất nông nghiệp phải cập nhật tri thức mới, kỹ năng mới, để làm giàu trí tuệ của mình, để nghĩ sâu hơn, nhìn xa hơn, trông rộng hơn.

Cuối cùng, không phải chỉ có Việt nam bây giờ mới quan tâm đến tri thức hóa nông dân mà nhiều nước trong khu vực và thế giới thông quan các chương trình, dự án với các tên gọi, cách làm khác nhau đều đang đào tạo, xây dựng một đội ngũ nông dân mới, người sản xuất có đủ năng lực, tri thức sản xuất kinh doanh nông nghiệp. Điển hình như Nhật Bản họ đã có Chương trình đào tạo nông nghiệp tự chọn ngay từ cấp 2, toàn thời gian ở cấp 3 và chuyên sâu hơn ở bậc cao đẳng, đại học. Hàn Quốc có Chương trình 100 nông dân xuất sắc, khuyến khích làn sóng thanh niên di cư ngược từ thành thị về nông thôn làm nông dân khởi nghiệp, khuyến khích nông dân tham gia phát triển trang trại thông minh. Trung Quốc triển khai Chương trình Đào tạo HTX nông dân chuyên nghiệp, dự án đưa giáo viên và học viên thạc sĩ nông nghiệp sống cùng nông dân trong thời gian học. Còn Thái Lan đưa ra Chương trình phát triển nông dân thông minh gồm dịch vụ hỗ trợ, tập huấn, khuyến khích thực hành nông nghiệp bền vững, trao giải cho nông dân sản xuất giỏi. Các nước EU xây dựng hệ thống kiến thức và đổi mới nông nghiệp (AKIS) gồm các kênh trao đổi kiến thức, dịch vụ tư vấn, chuyển đổi số trong nông nghiệp. Trường đào tạo nông dân theo sáng kiến của FAO tại Indonesia, Malawi, Bangladesh, v.v

Vì thế cần tri thức hóa người nông dân, nâng cao trình độ học vấn, trình độ chuyên môn, tay nghề, kỹ năng nghề nghiệp, quản lý sản xuất kinh doanh và hiểu biết của nông dân về các vấn đề xã hội, kinh tế nói chung và vấn đề liên quan đến ngành nông nghiệp nói riêng. Ngoài kỹ năng nghề nghiệp, nông dân cần nâng cao kiến thức, hiểu biết, nắm rõ, cập nhật thông tin về các vấn đề chính trị, xã hội, kinh tế chung trên thế giới và Việt Nam, bởi mỗi biến động ở những vấn đề trên đều có tác động đến sản xuất và thương mại nông sản, liên quan thiết thực đến quyết định sản xuất, kinh doanh của họ.

Tham luận tại diễn đàn, bà Dương Thị Bích Diệp, Chủ tịch Hội đồng quản lý Quỹ Khởi nghiệp Xanh Việt Nam cho biết, Quỹ Khởi nghiệp Xanh Việt Nam là quỹ xã hội phi lợi nhuận, thành lập theo Quyết định của Bộ Nội vụ với sứ mệnhKết nối các nguồn lực trong nước và quốc tế nhằm thúc đẩy phát triển kinh tế xanh, bền vững đặc biệt là các lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn – một trong các trụ đỡ kinh tế, lợi thế quốc gia của Việt Nam.

Hoạt động chính của Quỹ tập trung vào 03 mảng:

Hỗ trợ khởi nghiệp trong lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn. Nâng cao năng lực quản trị, tiếp cận công nghệ, tài chính, và xúc tiến - phát triển thị trường cho các nhà khởi nghiệp nông nghiệp.

Uơm tạo & Đồng hành các dự án khởi nghiệp trong lĩnh vực nông nghiệp, nông thôn, đặc biệt là các dự án nông nghiệp công nghệ cao và bảo vệ môi trường, ứng phó với tác động của biến đổi khí hậu.

Kết nối nguồn lực kiến thức, kinh nghiệm, dẫn dắt từ các chuyên gia và doanh nhân thành công trong nước và quốc tế, nhằm hỗ trợ khởi nghiệp nông nghiệp – nông thôn.

Thời gian qua, Quỹ đã triển khai thành công nhiều dự án hỗ trợ phát triển nông nghiệp bền vững như Dự án “Tiếp sức nông dân”, “Nông dân thịnh vượng”, “Growth your food”, đặc biệt là Dự án “50 ngàn doanh nông trẻ” sắp triển khai tới đâysẽ kết hợp với nhiều tổ chức nghiên cứu, khoa học công nghệ, tài chính, doanh nghiệp để vận động nguồn lực hỗ trợ cho mạng lưới các nông dân trẻ.

Nông dân Nguyễn Văn Linh, ở thôn Mỹ Lộc, xã Cao Đức, huyện Gia Bình, Bắc Ninh với mô hình liên kết trồng rau màu xuất khẩu sang Hàn Quốc, Nhật Bản có hỏi:

Hiện nay, tôi và nhiều nông dân khác đang tham gia vào mô hình liên kết trồng cà rốt xuất khẩu sang Nhật Bản, Hàn Quốc. Thực tế cho thấy, kể từ khi chuyển sang làm ăn có liên kết, nông dân chúng tôi trở lên chuyên nghiệp hẳn. Vấn đề tôi muốn chia sẻ ở đây, đó là: Nhà nước sẽ có những chính sách gì để thúc đẩy sự liên kết giữa nông dân với nhau và giữa nông dân với doanh nghiệp trong thời gian tới được nhiều mô hình và thực chất hơn?

Nữ nông dân Hoàng Thị Chắp, thôn Luổng Đơ, xã Cốc San, thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai, nông dân sản xuất cá giống, đã lai tạo thành công cá chép Trung Quốc với cá chép sông Hồng, thu nhập 1,2 – 1,8 tỷ đồng/năm thắc mắc:

Trong đợt bão giá thức ăn chăn nuôi vừa qua, nhiều hộ chăn nuôi đã thua lỗ nặng. Tuy nhiên, đối với những hộ chăn nuôi quy mô lớn, nếu có các hợp đồng, mối quan hệ làm ăn lâu dài với các doanh nghiệp, chi phí giảm được rất nhiều

Nhân đây, tôi xin hỏi, các doanh nghiệp sản xuất thức ăn chăn nuôi, vật tư đầu vào ngành nông nghiệp có các hình thức gì để bắt tay cùng chúng tôi để hai bên cùng có lợi và tiết giảm chi phí đầu vào?

Nông dân Ngô Đức Thắng, Chi Hội trưởng nghề nghiệp nuôi vịt, xã Phạm Ngũ Lão, Kim Động, Hưng Yên, với hơn 40 thành viên, doanh thu của Chi hội lên đến trên 100 tỷ đồng có hỏi:

Thành lập các Chi, tổ hội nghề nghiệp là một chủ trương đúng của Hội Nông dân Việt Nam. Từ chỗ nhà nào biết nhà ấy, mạnh ai nuôi vịt nhà đó, đến nay chúng tôi đã có Chi hội tới trên 40 thành viên, doanh thu 100 tỷ đồng/năm.

Thực tế cho thấy, những mô hình tổ hợp tác, hợp tác xã trong thời gian qua đã giúp nông dân sản xuất hiệu quả hơn, sinh hoạt với nhau vui hơn. Tôi xin được biết, chủ trương tới đây của Hội Nông dân Việt Nam về tổ chức các mô hình Chi, tổ hội nghề nghiệp ở nông thôn?

Tham dự tại Diễn đàn Nông dân Quốc gia lần thứ VII, ông Lê Văn Nghị- Phó Chủ tịch Liên minh Hợp tác xã Việt Nam:

 Trả lời câu hỏi của nông dân Nguyễn Văn Linh, ở thôn Mỹ Lộc, xã Cao Đức, huyện Gia Bình, Bắc Ninh, ông Lê Văn Nghị- Phó Chủ tịch Liên minh Hợp tác xã Việt Nam nếu 4 vấn đề:

Thứ nhất, để người nông dân sản xuất kinh doanh chuyên nghiệp, tôi cho rằng phải liên kết, hợp tác nhiều người nông dân với nhau. Nếu nhỏ lẻ, manh mún thì chắc chắn không hiệu quả. Nếu chúng ta có quy mô đủ lớn thì chúng ta mới đứng vững và có tiếng nói trên thị trường, đồng thời có thể quyết định cung cầu và giá cả của thị trường. Đây chính là quy luật tất yếu của nền kinh tế thị trường, là quy luật khách quan, không phải chúng ta muốn hay không muốn mà được. Sản xuất theo quy luật của thị trường chính là sản xuất chuyên nghiệp nhất.

Thứ hai, phải có khoa học công nghệ cao, phải có cơ giới hóa, tự động hóa, công nghệ số… để hạ giá thành đầu vào. Bài học của Israel đã minh chứng rõ nhất điều này. Công thức của họ là: Khoa học công nghệ cao + HTX = Thành công. Do đó, chúng ta phải áp dụng cơ giới hóa, áp dụng khoa học công nghệ mới mong hướng đến nền sản xuất chuyên nghiệp, tạo ra những nông dân chuyên nghiệp.

Thứ ba, thời đại hiện nay là thời đại của thương hiệu. Nếu có thương hiệu giá trị sản phẩm có thể tăng gấp 10, 20 lần. Mà muốn có thương hiệu lại quay về câu chuyện liên kết hợp tác để có chỉ dẫn địa lý, truy gốc nguồn gốc… Từ đó mới có một thương hiệu được xây dựng bài bản và có giá trị lâu dài.

Thứ tư, chúng ta nói rất nhiều đến các mối liên kết “3 nhà”, “4 nhà” rồi “6 nhà” nhưng chưa trả lời được câu hỏi tại sao liên kết các nhà đều không thành công?. Theo tôi mấu chốt của vấn đề này nằm ở 2 “nhà”: nông dân và doanh nghiệp. Họ đều đang thiêu chuyên nghiệp, không tôn trọng hợp đồng. Khi mất mùa được giá thì nông dân bẻ kèo, được mùa rớt giá thì dooanh nghiệp bẻ kèo. Do đó, 2 “nhà” này cần phải chuyên nghiệp hơn, phải biết tôn trọng hợp đồng và chịu trách nhiệm với cam kết của mình. Tôi cho rằng để hạn chế tình trạng “bẻ kèo” chính quyền cơ sở phải vào cuộc, làm trọng tài để quản lý mối liên kết này sao cho nghiêm túc, thực chất và chuyên nghiệp hơn.

Ông Ngô Tiến Dũng – Phó Giám đốc Công ty CP chuỗi thực phẩm Tập đoàn TH trả lời:

Trong thực tế, các doanh nghiệp như chúng tôi đều mong muốn là sản xuất sản phẩm bán ra thị trường được đón và xây dựng được vùng nguyên liệu.

Vấn đề là làm sao xây dựng được chuỗi liên kết bền vững giữa nông dân với doanh nghiệp. Hiện nay chúng tôi xây dựng được 2 chuỗi liên kết bền vững với nông dân.

Có một thực tế là, hiện nay nhiều nông dân đang bơ vơ không biết sản xuất cái gì để bán cho doanh nghiệp. Bên cạnh đó, phía doanh nghiệp cũng rất mong muốn xây dựng được một vùng nguyên liệu đảm bảo chất lượng và minh bạch.

Phía doanh nghiệp không thể kết nối với từng nông dân riêng lẻ. Chúng tôi kết nối với nông dân thông qua các HTX. Tuy nhiên, có một thực tế khi triển khai, nhiều nông dân còn e ngại và thiếu niềm khi tham gia các HTX. Vấn đề cốt lõi là làm sao xây dựng được HTX kiểu mới và ai là người tham gia. Khi nông dân tham HTX thì người nông dân được cái gì?

Khi tham gia chuỗi liên kết, HTX hoạt động như 1 doanh nghiệp.

Hiện nay, chúng tôi đang triển khai rất thành công mô hình liên kết này ở Lâm Đồng. Chúng tôi xây dựng những nông dân kiểu mẫu, hay nói cách khác là nông dân trình diễn để nhân rộng, thu hút các nông dân khác tham gia.

Ngoài ra chúng tôi có mô hình liên kết nữa là thu mua cây ngô sinh khối với 4.000 nông dân tham gia vào chuỗi này với 4.000ha. Mẫu số chung các nông dân đều tham gia vào HTX, và chúng tôi làm việc với nông dân thông qua các HTX.

Trả lời câu hỏi của Bà Hoàng Thị Chắp, thôn Luổng Đơ, xã Cốc San, thành phố Lào Cai, tỉnh Lào Cai; ông Hong Sun, Phó Chủ tịch Hiệp hội Doanh nghiệp Hàn Quốc tại Việt Nam chia sẻ:

Hiện Hàn Quốc cũng đang “thông minh hóa nền nông nghiệp”, quá trình này diễn ra rất nhanh, Chính phủ Hàn Quốc cũng hỗ trợ rất nhiều cho nông dân cũng như các doanh nghiệp trong lĩnh vực nông nghiệp. Tuy nhiên, thông minh hóa nền nông nghiệp không thể ngay lập tức, mà cần thời gian, quá trình và cần một số yếu tố sau:

Thứ nhất, phải đầu tư vốn lớn, rất 4-5 lần so với sản xuất nông nghiệp thông thường.

Thứ hai, thực tế ở Hàn Quốc cho thấy, một trong những rào cản khiến khó thực hiện thông minh hóa nền nông nghiệp là do nhiều người lớn tuổi không mặn mà với nông nghiệp thông minh do khó tiếp cận với các tiến hộ khoa học, công nghệ. Tôi nghĩ đây cũng chính là vấn đề mà nền nông nghiệp Việt Nam đang gặp phải. Do đó, chúng ta cần đầu tư thêm công tác đào tạo từ sớm, từ đầu và phải thật bài bản.

Thứ ba, chính sách về đất đai ở Việt Nam đang còn nhiều hạn chế, đặc biệt là những vấn đề ưu tiên cho doanh nghiệp nước ngoài đầu tư vào nông nghiệp. Rất nhiều bạn bè tôi là doanh nghiệp Hàn Quốc muốn đầu tư làm nông nghiệp ở Việt Nam nhưng họ không đàm phán được khi thuê đất do giá quá cao.

Do đó, tôi kiến nghị với Phó Chủ tịch nước, Bộ trưởng Bộ NNPTNT cũng như Chủ tịch Hội Nông dân Việt Nam đề xuất với Nhà nước, Chính phủ dành sự quan tâm nhiều hơn nữa tới lĩnh vực nông nghiệp, đặc biệt là nông nghiệp thông minh. Sớm hoàn chỉnh những hạn chế trong thể chế, chính sách để việc đầu tư vào nông nghiệp được thuận lợi hơn, khuyến khích các doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực này.

Ông Johan Van Den Ban - Tổng Giám đốc De Heus Việt Nam cho biết, đến nay De Heus đã có mặt ở Việt Nam được 12 năm, với 22 nhà máy thức ăn chăn nuôi phân bố ở các vùng chăn nuôi lớn trên khắp cả nước.

De Heus không trực tiếp chăn nuôi heo, không nuôi bò sữa, không nuôi cá, cũng không nuôi gà, nhưng chúng tôi luôn luôn hợp tác, đồng hành với người chăn nuôi Việt Nam.

Kinh nghiệm của De Heus ở khu vực châu Âu và thế giới là luôn luôn chia sẻ kinh nghiệm, chia sẻ kiến thức và kỹ thuật để góp phần giúp người chăn nuôi độc lập phát triển sản xuất tốt hơn, hiệu quả hơn nữa.

Tại Việt Nam, trong suốt thời kì đại dịch Covid 19 căng thẳng, nông dân Việt Nam gặp rất nhiều khó khăn, nhất là năm 2021. Trong đó người chăn nuôi bị thua lỗ rất nặng nề vì khó tiêu thụ, giá bán sản phẩm thấp.

Thời điểm đó, De Heus đang tham gia 1 chuỗi liên kết sản xuất chăn nuôi gà tại khu vực Đông Nam Bộ. Chúng tôi cung cấp con giống gà màu, gà công nghiệp cho bà con và thu mua gà lông để cung cấp cho các nhà máy giết mổ. Tuy nhiên lúc đó, giá gà lông tại thị trường chỉ được dưới 10.000 đồng/kg, trong khi giá kí cam kết thu mua của De Heus với người chăn nuôi là 29.000 đồng/kg.

Nếu thu mua gà cho bà con với giá như cam kết thì chúng tôi lỗ nặng. Nhưng De Heus vẫn thu mua gà lông cho bà con như với giá như cam kết.

Giá thị trường thấp hơn giá hợp đồng thì chúng tôi bán cho ai? Nhưng chúng tôi hiểu rằng, lòng tin là rất quan trọng trong chuỗi kiên kết hợp tác, đã nói là phải làm thôi.

De Heus cho rằng, khi tham gia chuỗi liên kết thì sự tin tưởng giữa các đối tác là rất quan trọng. Nhờ giữ lòng tin với nhau, mà ở châu Âu đã có rất nhiều HTX thành công, ví dụ như Tập đoàn Topigs Norsvin – doanh nghiệp hàng đầu cung cấp giống heo hậu bị của Hà Lan cũng là 1 ví dụ rất thành công trong phát triển HTX, xây dựng chuỗi liên kết. Hi vọng ở Việt Nam cũng sẽ có những chuỗi liên kết, HTX phát triển như vậy.

Để thúc đẩy chuỗi liên kết với người chăn nuôi Việt Nam, ngoài cung cấp các sản phẩm thức ăn chăn nuôi, De Heus còn có các giải pháp quan trọng như cung cấp gà giống, heo con, heo hậu bị cho nônng dân. Năm 2023, De Heus sẽ cung cấp giải pháp phát triển giống cá tra - mặt hàng quan trọng cho khu vực miền Tây.

Việt Nam có nhiều cơ hội xuất khẩu sản phẩm chăn nuôi chất lượng cao, nhưng nếu người nông dân không tập hợp, không liên kết sản xuất theo chuỗi thì sẽ khó làm ra sản phẩm đồng bộ, chất lượng cao, đạt tiêu chuẩn xuất khẩu được.

Nhiều chính sách hỗ trợ nông dân liên kết với doanh nghiệp

Hiện nay, liên kết là một trong hai thành tố quan trọng nhất. Có hai nội dung liên quan tới chính sách liên kết giữa các hộ nông dân với nhau, về mặt chính sách chúng ta đã có Luật Hợp tác xã (HTX) năm 2012, đến nay có 10 năm thực hiện. HTX giúp nông dân liên kết với doanh nghiệp, tuy còn nhiều khó khăn.

Thứ hai, đơn giản hơn là Tổ hợp tác theo Nghị định 77/2019/NĐ-CP về tổ hợp tác, hợp tác giữa nông dân với các doanh nghiệp.

Tham gia HTX, Tổ hợp tác, nông dân và các HTX được hỗ trợ đào tạo cán bộ, công nghệ, hỗ trợ đất đai… Tuy nhiên, trong 10 năm qua các HTX mới ra đời, còn rất nhiều thủ tục, trong đó hỗ trợ về vốn, thứ hai tiếp cận đất đai đối với HTX còn khó khăn.

Trong thời gian tới chúng ta đẩy mạnh tri thức hóa nông dân, vấn đề đạo tạo không chỉ dừng ở trong nhà trường mà có nhiều hình thức. Hiện nay, Viện Khoa học nông nghiệp Việt Nam đang mở rộng các mô hình đào tạo, trong đó có câu lạc bộ đào tạo, phục vụ nhiều bà con nông dân kết hợp hai hình thức online, offline. Thời điểm dịch Covid-19 xảy ra, bà con tích cực tham gia online.

Chúng tôi cũng phối hợp với HTX ở Cẩm Giàng (Hải Dương) xây dựng dây chuyền công nghệ sau thu hoạch của Hàn Quốc. Trước đây, chúng ta chỉ tập trung vào sản xuất, phụ thuộc các doanh nghiệp Trung Quốc để xuất khẩu. Bây giờ đầu tư công nghệ sau thu hoạch, chúng ta có thể xuất khẩu trực tiếp đi Hàn Quốc, Nhật Bản.

Một chính sách hỗ trợ HTX với doanh nghiệp nữa là Nghị định 98/2018/NĐ-CP về chính sách khuyến khích phát triển hợp tác, liên kết trong sản xuất và tiêu thụ sản phẩm nông sản.

Nông dân Lê Đình Trúc - thôn Hùng Sơn, xã Yên Thọ, huyện Như Thanh, tỉnh Thanh Hoá, hiện giám đốc HTX sản xuất nấm công nghệ cao với doanh thu 4 tỷ đồng/năm thắc mắc:

Hàng năm, nước ta có trên 40 triệu tấn rơm rạ, hàng chục triệu tấn mùn cưa, bã mía, thân lõi ngô... nếu sử dụng số nguyên liệu này để chuyển sang trồng nấm thì sẽ tạo ra hàng triệu tấn nấm thương phẩm phục vụ nội tiêu và xuất khẩu. Nhưng đến nay, sản lượng nấm trên thị trường trong nước chủ yếu là hàng Trung Quốc (chiếm đến 60 -65%).

Nhờ ứng dụng công nghệ cao vào sản xuất, hiện tôi đã sản xuất nấm công nghệ cao đã biến nhiều loại phụ phẩm nông nghiệp thành nguyên liệu trồng nấm, mang lại nguồn thu lớn và tôi cho rằng, đây chính là kinh tế tuần hoàn trong nông nghiệp. Vậy tới đây, Nhà nước sẽ có chính sách gì để khuyến khích và hỗ trợ chính sách về kinh tế tuần hoàn?

-  Thực tế sản xuất của chúng tôi cho thấy, vấn đề lớn nhất của người nông dân là phải biết nắm bắt cơ hội từ thực tế của thị trường như các sản phẩm