Tăng cường hiệu quả tổ chức bộ máy, nâng cao vai trò của Mặt trận

Thưa PGS.TS Đinh Trọng Thịnh, trong bối cảnh hiện nay, vì sao việc sửa đổi Hiến pháp lại trở nên cấp thiết, nhất là với những nội dung liên quan đến tổ chức bộ máy nhà nước và các tổ chức chính trị - xã hội?

Việc sửa đổi Hiến pháp là điều tất yếu khi đất nước bước vào giai đoạn phát triển mới với những yêu cầu cao hơn về hiệu quả quản lý nhà nước, bảo đảm dân chủ, quyền con người và khả năng thích ứng với bối cảnh hội nhập quốc tế sâu rộng. Hiến pháp năm 2013 đã phát huy vai trò trong gần 12 năm qua, tuy nhiên thực tiễn đã nảy sinh nhiều vấn đề mới, đòi hỏi sự điều chỉnh để đáp ứng yêu cầu khách quan.

Một trong những nội dung trọng tâm là tổ chức bộ máy nhà nước. Hiện nay, việc phân định chức năng, nhiệm vụ giữa các cấp chính quyền và tổ chức chính trị - xã hội đôi khi còn chồng chéo, thiếu linh hoạt. Chúng ta cần rà soát, sắp xếp lại để bảo đảm tinh gọn, hiệu lực, hiệu quả.

Đối với liên quan đến tổ chức và vai trò của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, ông có góp ý thế nào?

Hiện nay, Mặt trận Tổ quốc và các tổ chức chính trị - xã hội đang giữ vai trò rất quan trọng trong đời sống chính trị - xã hội, là cầu nối giữa nhân dân với Đảng và Nhà nước. Trong bối cảnh mới, cần tiếp tục khẳng định rõ hơn vai trò trung tâm trong khối đại đoàn kết toàn dân tộc của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trong Hiến pháp.

Bên cạnh đó, cơ cấu tổ chức và phương thức hoạt động của Mặt trận và các đoàn thể chính trị - xã hội cũng cần được sắp xếp, đổi mới để phù hợp với yêu cầu phát triển, nâng cao hiệu quả giám sát và phản biện xã hội. Việc sửa đổi Hiến pháp sẽ tạo cơ sở hiến định cho quá trình đổi mới này.

Sửa đổi để phát huy quyền dân chủ, hoàn thiện thiết chế địa phương

Để tăng cường tính dân chủ, Quốc hội lấy ý kiến sửa đổi, bổ sung quy định về quyền trình dự án luật, pháp lệnh của các tổ chức chính trị - xã hội (Điều 84). Quan điểm của ông về vấn đề này như thế nào?

Đây là nội dung rất quan trọng để tăng cường tính dân chủ và phát huy trí tuệ của toàn xã hội. Việc Hiến pháp trao quyền cho các tổ chức chính trị - xã hội trình dự án luật là một bước tiến lớn, thể hiện sự mở rộng không gian lập pháp.

Tuy nhiên, hiện cơ chế thực hiện còn khá hạn chế. Do đó, cần sửa đổi Hiến pháp theo hướng cụ thể hóa quyền này, kèm theo trách nhiệm và điều kiện thực hiện, bảo đảm tính khả thi. Đồng thời, cần thiết kế quy trình lập pháp rõ ràng, minh bạch để các tổ chức có thể thực hiện hiệu quả vai trò đại diện cho quyền lợi của đoàn viên, hội viên và nhân dân.

Một trong những vấn đề được đặc biệt quan tâm là sửa đổi quy định về tổ chức chính quyền địa phương, trong đó có Điều 110. Theo ông, những định hướng mới có giúp mô hình tổ chức chính quyền địa phương hiệu lực, hiệu quả hơn?

Hiến pháp cần quy định rõ chính quyền địa phương gồm Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân, nhằm thể hiện tính chính danh, chính thống của thiết chế dân cử và cơ quan hành chính. Trong thực tiễn, có địa phương không tổ chức HĐND ở một số cấp, dẫn đến việc người dân thiếu cơ chế giám sát, phản ánh ý kiến chính thức tại cấp cơ sở.

Ngoài ra, việc không tổ chức Tòa án nhân dân và Viện kiểm sát nhân dân cấp huyện cũng là nội dung cần được cân nhắc. Với xu hướng tinh gọn bộ máy, việc sáp nhập đơn vị hành chính, việc tổ chức mô hình Tòa án theo khu vực là hợp lý. Tuy nhiên, phải đảm bảo nguyên tắc người dân tiếp cận công lý một cách thuận tiện, không bị thiệt thòi quyền lợi.

Theo ông, làm thế nào để quá trình sửa đổi Hiến pháp thực sự đồng bộ, dân chủ và sát với thực tiễn cuộc sống?

Đây là một quá trình pháp lý - chính trị lớn, cần chuẩn bị kỹ lưỡng, công phu, có lộ trình và kế hoạch rõ ràng. Trước hết, phải tổng kết nghiêm túc việc thi hành Hiến pháp năm 2013, phân tích rõ những vướng mắc, bất cập. Sau đó, tổ chức lấy ý kiến nhân dân, giới chuyên gia, tổ chức chính trị - xã hội một cách thực chất, rộng rãi, không hình thức.

Điều quan trọng là phải đảm bảo nguyên tắc dân chủ, minh bạch, bám sát định hướng của Đảng và nguyện vọng của nhân dân. Hiến pháp sửa đổi phải thực sự là bản hợp đồng xã hội, thể hiện khát vọng phát triển và tinh thần đổi mới của toàn dân tộc.

Ông có kỳ vọng gì từ lần sửa đổi Hiến pháp này đối với hệ thống chính trị và sự phát triển của đất nước?

Tôi kỳ vọng lần sửa đổi Hiến pháp này sẽ góp phần tăng cường sự minh bạch, hiệu lực của bộ máy nhà nước; phát huy dân chủ; nâng cao năng lực đại diện và phản biện của các tổ chức chính trị - xã hội; đồng thời củng cố niềm tin của nhân dân vào thể chế.

Đây sẽ là tiền đề để thực hiện thắng lợi các mục tiêu chiến lược đã được xác định trong Văn kiện Đại hội XIII và hướng tới Đại hội XIV của Đảng. Một bản Hiến pháp sát thực tiễn, bám nhu cầu đổi mới sẽ là động lực cho toàn bộ hệ thống chính trị và kinh tế – xã hội chuyển mình mạnh mẽ.

Trân trọng cảm ơn ông!

PGS.TS Đinh Trọng Thịnh nhấn mạnh: “Việc sửa đổi Hiến pháp lần này cần tập trung vào những nội dung then chốt. Trước hết, phải sắp xếp lại bộ máy của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức chính trị – xã hội theo hướng tinh gọn, hoạt động hiệu quả hơn. Cần khẳng định rõ vai trò trung tâm của Mặt trận trong khối đại đoàn kết toàn dân tộc. Đồng thời, phải cụ thể hóa quyền trình dự án luật, pháp lệnh của các tổ chức này, như được quy định tại Điều 84, để phát huy dân chủ và tiếng nói phản biện trong lập pháp.

Về tổ chức chính quyền địa phương, Hiến pháp nên quy định rõ chính quyền gồm Hội đồng nhân dân và Ủy ban nhân dân, bảo đảm tính đại diện và điều hành nhất quán. Cùng với đó, việc tổ chức lại đơn vị hành chính cần đi liền với việc không tổ chức Tòa án, Viện kiểm sát nhân dân cấp huyện, phù hợp với quá trình sáp nhập nhưng vẫn phải đảm bảo quyền tiếp cận công lý của người dân.

Tôi cho rằng, trong bối cảnh mới, cũng nên xem xét việc để Thủ tướng Chính phủ chỉ định Chủ tịch UBND cấp tỉnh, thành phố sau khi sáp nhập các địa phương. Điều này sẽ nâng cao hiệu quả điều hành, đồng thời phải có cơ chế kiểm soát quyền lực chặt chẽ để tránh lạm quyền. Đây là những định hướng căn bản để bảo đảm rằng bản Hiến pháp sửa đổi thực sự đồng hành cùng sự phát triển đất nước”.

×