Ký ức Hà Nội: Chợ làng, chợ phố trong lòng Thủ đô

Sáng sớm và chiều muộn, tôi thường vội vã bán mua trong những ngôi chợ nép mình vào con phố. Hai ngàn hai lăm, mua đồ ở chợ chẳng cần cầm tiền mặt, chỉ việc quét điện thoại cái là thanh toán được ngay. Không dễ tìm thấy một thứ “đặc sản” tiền lẻ rơi dưới đường ở chợ mấy chục năm về trước.

Những đồng tiền chỉ một, hai trăm đồng được nhặt lên vội vã cùng ánh mắt thích thú của đứa trẻ là tôi, bởi nó không thể được trả lại cho người đánh rơi. Mấy bà xung quanh cũng cười mà bảo, thôi cháu cứ cầm đi vì chỉ là đồng lẻ, người đánh rơi có khi cũng chẳng biết. Tôi đến tìm người quản lý chợ, hỏi chiếc thùng quyên góp từ thiện, thấy trong hòm toàn là những đồng tiền lẻ như thế. Mừng quá!

Kẻ Chợ, cái tên xưa bỗng gợi lại nhiều kỷ niệm. Một vùng đất tập trung đông người thì cũng có nhiều chợ. Họ từ các nơi đổ về đây buôn bán, hình thành nhiều phường buôn, nhiều chợ nhỏ. Chợ trở thành nét văn hóa đặc trưng của người Hà Nội, bởi chợ Hà Nội có chất riêng không lẫn vào được.

Vì lịch sự và văn minh, vì mặc cả chứ không tranh cãi, vì xởi lởi và rất biết thông cảm cho nhau. Cả Hà Nội chính là một cái chợ rất lớn, là nơi mà hoạt động bán hàng chính là tên của cả con phố. Dù bây giờ phố hàng không còn bán mặt hàng mang tên đó nhưng ký ức thì vẫn được lưu giữ thật đậm sâu.

Những dịp lớn phải mua sắm như cận Tết, tôi lại đến mấy chợ với quy mô lớn nhỏ: Chợ đầu mối Đồng Xuân, chợ Nam Đồng và chợ làng Chính Kinh. Cùng là chợ mà không khí thật khác nhau, lộ rõ đặc trưng của cuộc sống dân cư các khu vực đó. Trong phố thì đông đúc vô cùng, ven sông thì tấp nập và buôn lớn còn chợ làng lại mang nét nhộn nhịp xen lẫn chất quê.

Đô thị phát triển rực rỡ cũng không làm mất đi những cái chợ, chỉ là thay đổi một phần các chợ thành phương thức buôn bán hiện đại hơn mà thôi. Ngay cả những chợ truyền thống, đâu đâu cũng áp dụng thanh toán không tiền mặt. Bản chất chợ vẫn là một phần trong cuộc sống con người.

Những cái chợ nép mình trên phố vẫn giữ ở đó nếp buôn bán cũ, chỉ là có thêm những từ ngữ mới như “ship hàng”, “quét mã” hay “quay video” mà thôi. Những cái chợ vẫn có âm thanh đặc trưng như trong ký ức của ông bà, vẫn lần dò từng đồng một đồng hai. Thế kỷ hai mốt với những thay đổi mạnh mẽ nhưng vẫn còn đó cổng làng kiêm cổng chợ.

Chợ trùm quanh cổng làng, mọi người bày hàng ra bán mua thật tự nhiên. Chợ không thể thiếu với cuộc sống người dân ở đây, đến nỗi họ sẵn sàng quên đi lệ làng, quên đi sự khó chịu mà âm thanh và trăm thứ mùi tác động đến cuộc sống. Những nhà bên chợ thì gần như toàn bộ đều buôn bán, và đó là điều kiện tất nhiên, nếu không thì họ đã dọn đi rồi. Ai cũng hiểu điều ấy.

Chợ trong phố mà đầy đủ hương vị của miền quê khiến chợ trông chẳng khác gì chợ quê. Ngày nay khi giao thông phát triển thì chợ trong phố ở Hả Nội có rất nhiều đặc sản đến từ các tỉnh miền Nam xa xôi. Du khách đến chợ chơi, nhiều khi cũng tưởng đây là một cái chợ quê nào đó, xem ra cũng thật thú vị. Bởi đó chính là thành tựu của sự phát triển, của mong muốn tiện lợi hơn trong cuộc sống con người.

Cuối tuần qua tôi có việc về làng ở ngoại thành Hà Nội, nghe được câu chép miệng: “Chợ quê giờ cũng có tác phong công nghiệp rồi”. Thấy trong câu nói đó có không hề mang sự chua chát mà ngược lại là niềm vui.

Vẫn là đi chợ đó thôi, nhưng bà tôi từ quê lên thành phố, ra chợ thấy như đang mua ở quê mình. Bà học cách dùng điện thoại để thanh toán cũng mất cả buổi, nhưng khi dùng được lại thấy hay. Những ngôi chợ “quê” ở ngoại thành vẫn có thể coi là nông thôn nhưng nếu nhìn ra con đường trung tâm và những ngôi nhà trong làng thì có thể thấy một không khí mang dáng dấp hiện đại.

Đường làng giờ cũng phủ bê tông gần kín. Đường đất làm gì còn nữa mà toàn là đường bê tông khang trang. Sự đổi thay có thể nhận thấy rất rõ ở chợ làng. Họ bán đủ thứ hiện đại, từ đồ điện tử cho đến quần áo đẹp. Các cô, các dì làm nông giờ cũng điện thoại thông minh, cũng lướt facebook như ai.

Họ kiếm ra tiền, họ có quyền chứ mà có khi còn “xịn’ hơn người ở nội thành là tôi. Vì các dì quay video nhoay nhoáy, chụp hình sản phẩm giới thiệu trên mạng. Người làng nông thôn mới cũng có cuộc sống hiện đại chẳng khác gì ở nội thành, với nhà cao cửa rộng, với nhiều ô tô. Có lần tôi nghe một cụ ở làng nói, dù không còn là làng như xưa, nhưng vẫn là… làng ngày nay đó thôi. Làng gần như phố, nhưng vẫn giữ phong tục tập quán xưa, vẫn giỗ chạp chung tay làm, vẫn tổ chức hội hè đình đám, mà cũng đều do các cụ chủ trì chứ ai dám bỏ đâu.

Làng ở nhiều nơi đã đổi mới nhưng phong tục vẫn còn đó. Văn hòa làng không dễ mai một, vì trong tâm thức người Việt vẫn luôn coi mình là người làng, dù lên làm việc ở thành phố. Trong một đất nước hội nhập mạnh mẽ, làng không những không mất đi mà còn có thêm nhiều công cụ và cơ hội để bảo tồn và phát huy truyền thống văn hóa của cha ông. Ngày nay người ta coi trọng văn hóa truyền thống, văn hóa tinh thần, coi đó là phần quan trọng để phát triển bền vững. Những giá trị xưa ngày càng dược đánh giá cao, trở thành động lực mạnh mẽ cho sự phát triển.

Những tiện ích hiện đại dù đi vào đời sống thì làng vẫn là làng và chợ vẫn là chợ. Nó giúp chia sẻ những hình ảnh đời thường, về cuộc sống ở làng để những người con xa xứ thêm yêu làng, muốn gắn bó với làng. Cha mẹ ở nhà, chia sẻ hình ảnh hội làng, các con làm trên thành phố lại muốn đưa con cái về làng chơi.

Thế là đủ để hình thành và lưu giữ văn hóa làng trong người dân, dù người đó có đi xa đến đâu. Văn hóa làng còn là truyền thống đoàn kết, từ từng nhà, từng ngõ cho đến những hành động sẻ chia hàng ngày ở ngôi chợ. Làng ở trong đất nước. Làng đoàn kết cùng đất nước, dù khó khăn đến đâu làng vẫn hiên ngang tồn tại.

Dù thời hiện đại, tình làng nghĩa xóm vẫn được đặt lên trên những lợi ích cá nhân. Thời đại mới, nhiều người bán đất, bán nhà ở làng để ra thành phố, nhưng họ hàng, tổ tiên vẫn còn đó, hàng năm họ vẫn về giỗ chạp, lễ tết. Có khó khăn gì ở làng, họ vẫn chung tay góp sức. Như có lần, tôi cứ rưng rưng khi bà con ở chợ làng chung tay nhau góp từng đồng để ủng hộ đồng bào miền Trung chịu thiệt hại do thiên tai.

Tác phẩm gửi dự thi về Báo NTNN/Điện tử Dân Việt cần ghi rõ họ tên tác giả, bút danh (nếu có), năm sinh, nghề nghiệp, giới tính, quê quán, địa chỉ liên hệ, email, số điện thoại.

Mỗi tác giả có thể gửi nhiều tác phẩm nhưng phải thống nhất một bút danh. Tác phẩm dự thi gửi về email của chương trình: cuocthikyuchanoi@gmail.com hoặc qua đường Bưu điện về Ban Bạn đọc, tầng 10 Tòa nhà Báo Nông thôn Ngày nay 68 Dương Đình Nghệ, Cầu Giấy, Hà Nội.

Cơ cấu giải thưởng của Cuộc thi viết Ký ức Hà Nội lần thứ IV năm 2025 bao gồm: 01 giải nhất trị giá 20.000.000 đồng; 02 giải nhì, mỗi giải trị giá 10.000.000 đồng; 03 giải ba, mỗi giải trị giá 5.000.000 đồng; 05 giải khuyến khích, mỗi giải trị giá 2.000.000 đồng.

×