Lương thấp: Lao động không dám lập gia đình, vay để chi tiêu

Lương thấp, nhiều công nhân chọn ở trong phòng trọ lụp xụp

Chiều 26/4, Viện Công nhân Công đoàn (Tổng liên đoàn Lao động) tổ chức Hội thảo khoa học Tăng lương và vấn đề phát triển ổn định thị trường lao động phát triển sản xuất, kinh doanh.

Báo cáo của Viện này cho thấy công nhân, lao động chỉ chiếm khoảng 15% dân số và khoảng 27% lực lượng lao động xã hội, nhưng đã đóng góp trên 75% ngân sách và trên 65% GDP của cả nước.

Những năm gần đây, đời sống, việc làm của công nhân lao động đã được quan tâm nhưng vẫn còn nhiều vấn đề gây bức xúc trong công nhân, lao động. Nhiều vấn đề cấp bách của công nhân còn kéo dài mà chưa được quan tâm, giải quyết thỏa đáng.

Đặc biệt, qua hơn 2 năm đại dịch diễn ra, những vấn đề đó tiếp tục bị “lật tung” lên và hiện ra rõ hơn, trầm trọng hơn: Tiền lương thấp và thiếu tích luỹ; việc làm, thu nhập bấp bênh; nhà ở và điều kiện sinh hoạt, giáo dục, y tế khó khăn; an sinh và phúc lợi xã hội thiếu bảo đảm.

Theo khảo sát của Viện Công nhân, công đoàn năm 2020 cho thấy: có tới 66% người lao động hiện đang phải thuê nhà trọ để ở, trong đó, gần 4% phải ở nhà thiếu kiên cố hoặc nhà đơn sơ, với điều kiện chật chội, ẩm thấp, thiếu ánh sáng, tiện nghi sinh hoạt; 23% công nhân đang phải dùng nguồn nước giếng đất, giếng khoan.

Khảo sát của Tổng liên đoàn Lao động Việt Nam về nhu cầu tăng lương tại doanh nghiệp được thực hiện trong tháng 3/2022 trên hơn 2.000 công nhân trong cả nước cho thấy: Nếu không làm thêm giờ, tiền lương cơ bản của công nhân, lao động chỉ ở mức trung bình 4,92 triệu đồng/tháng. Hầu hết những gia đình công nhân vẫn rơi vào khó khăn, túng quẫn ngay cả khi họ không làm thêm giờ.

Có một nghịch lý khá phổ biến, mặc dù công nhân, lao động đang phải làm việc với cường độ cao, thời gian kéo dài nhưng lương và thu nhập không cao. Người lao động ở một số ngành, lĩnh vực phải làm thêm giờ nhiều, có khi lên đến 60 – 70 giờ/tháng, như ngành dệt may, điện tử, da giày, chế biến thuỷ hải sản, sản xuất gỗ... Có lẽ vì vậy làm việc vất vả nhưng lương thấp, nên có tới 72% không muốn con mình sau này theo nghề nghiệp của mình.

Lương thấp, hơn 12% lao động thường xuyên đi vay để chi tiêu

Khảo sát trên của tổng liên đoàn Lao động Việt Nam cũng cho thấy những con số đáng báo động. Tiền lương thấp là nguyên nhân chính dẫn tới thiếu thốn chi tiêu sinh hoạt trong tháng.

Có hơn 55% công nhân, lao động cho biết tiền lương và thu nhập chỉ vừa đủ trang trải chi phí cơ bản cho cuộc sống. 23% cho biết họ phải chi tiêu tằn tiện, kham khổ mới đủ và có hơn 13% cho biết thu nhập hiện nay không đủ sống mức sống cơ bản tối thiểu.

12% công nhân lao động cho biết thường xuyên đi vay hàng tháng để chi tiêu, ổn định cuộc sống. 35% số được khảo sát nói thi thoảng phải đi vay, chỉ có hơn 17% nói không phải đi vay tiền để chi tiêu.

Do túng quẫn nên có tới hơn 1/5 số lao động được khảo sát cho biết họ từng đã rút BHXH 1 lần (chiếm hơn 20%), sau đó lại tiếp tục tham gia BHXH.

5,5% người được hỏi rất ít khi trong bữa cơm của họ có thịt, cá (chỉ 1 tuần/1 lần). 33% cho biết thi thoảng (1 tuần/3 lần) có mua thịt cá trong bữa ăn. Điều này dẫn tới tình trạng sức khỏe không đảm bảo.

Hơn 54% lao động cho biết lương thấp, không đủ sống là nguyên nhân khiến họ e ngại không muốn lập gia đình. 67% lao động có gia đình, có 2 con cho biết tiền lương không đủ đảm bảo chi phí học hành cho con cái.

Ngoài ra tiền lương thấp cũng khiến nhiều lao động e ngại khi tiếp cận với các chính sách chăm sóc sức khỏe. hơn 43% lao động cho biết họ không dám đi khám vì không có tiền. Khi ốm đau chỉ tự mua một số loại thuốc cơ bản. Có tới 57% lao động tự mua thuốc về chữa trị và chỉ đến cơ sở y tế khi bệnh trở nặng.

Để bù đắp thu nhập, hơn 44% lao động được khảo sát chọn giải pháp làm thêm để tăng thu nhập. Có 69% doanh nghiệp được khảo sát ủng hộ tăng lương tối thiểu từ 1/7.

Như vậy, có thể thấy tiền lương tác động trực tiếp tới đời sống của người lao động. Còn tăng lương thì có mối quan hệ mật thiết trong việc ổn định thị trường lao động, phát triển sản xuất kinh doanh.

Nhiều chuyên gia cho rằng, cần phải bảo đảm cuộc sống cho công nhân lao động – sống để làm việc, chứ không phải làm việc để sống và do đó họ cần được bảo đảm tiền lương để chi trả cuộc sống bản thân và gia đình họ.

Ông Ngọ Duy Hiểu - Phó chủ tịch Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam cho rằng, cần sớm tăng lương tối thiểu cho người lao động vì chúng ta đã "lỗi hẹn" tăng lương trong suốt 2 năm xảy ra dịch.

"Chỉ khi tiền lương được quan tâm và tương xứng với năng suất, sự cống hiến của họ thì mới động viên và yêu cầu họ làm việc với năng suất, chất lượng, hiệu quả và mang lại doanh thu và lợi nhuận lớn hơn cho DN, cho sự phát triển kinh tế - xã hội đất nước", ông Hiểu nói.