Bình luận
0
“Có nơi đâu bằng phong cảnh Cổ Bôn ta/ Trải bốn mùa đàn độc xướng ca/ Kể trong trấn Thanh Hoa là đệ nhất” - Câu ca xa xưa ấy như nhắc nhớ người nay về một ngôi làng từng nổi danh là đất chữ nghĩa.
Làng Cổ Bôn (tục gọi là Kẻ Bôn) hay còn gọi là Tứ Bôn do bốn làng gộp lại, gồm: Phúc Triền, Ngọc Tích, Kim Bôi, Quỳnh Bôi.
Di tích đền thờ Tiến sĩ Nguyễn Văn Nghi, làng Cổ Bôn, xã Đông Thanh, huyện Đông Sơn, tỉnh Thanh Hóa.
Làng Cổ Bôn nay thuộc xã Đông Thanh (huyện Đông Sơn, tỉnh Thanh Hóa) không chỉ là làng cổ hình thành từ thời văn hóa Đông Sơn với nhiều huyền tích lạ, mà còn là làng văn hiến với truyền thống khoa bảng đúng như câu ca dân gian lưu truyền: Em là con gái Kẻ Bôn/ Đi bán trầu miếng, nuôi chồng đi thi/ Ba năm chồng đỗ kinh kỳ/ Chàng đi ngựa tía, thiếp đi võng đào.
Theo sách “Danh sĩ Thanh Hóa và việc học thời xưa”, làng Cổ Bôn có tới 7 người đỗ đại khoa. Truyền thống khoa bảng của ngôi làng này được hun đúc từ nhiều gia đình, dòng họ và được kết tinh từ nhiều thế hệ.
Bởi vậy, việc học hành để đỗ đạt thành tài là mục đích mọi sĩ tử hướng tới, mọi gia đình tập trung nguồn lực. Tục ấy vẫn duy trì thông qua lễ “Triều quan và Khảo thí” diễn ra vào đầu năm mới.
Vào sáng mùng 2 Tết Nguyên đán là thời điểm diễn ra lễ “Triều quan”. Các thành viên trong hội Tư văn khăn đóng áo xếp tập trung ở nhà Thánh lễ Đức Khổng Tử và Thất thập nhị hiền. Sau đó, hội sẽ cử 12 người mặc áo thụng, đội mũ tế, đi giày tế đến gia đình các vị khoa bảng để làm lễ tưởng niệm.
Sau lễ “Triều quan”, vào ngày 16 tháng Giêng sẽ diễn ra lễ “Khảo thí”. Trước đó, vào buổi sáng Tết Nguyên tiêu (rằm tháng Giêng), các gia đình có con đang học tập sẽ làm lễ cúng gia tiên rồi cùng nhau góp tiền, gạo làm cỗ ở nhà thầy, gọi là “cỗ đồng môn”.
Sáng ngày 16, học trò chuẩn bị giấy bút cùng nhau đến nhà Thánh lễ. Các bậc cao niên có học vấn trực tiếp ra đề để học trò thử sức. Ban giám khảo là các vị trong hội Tư văn sẽ nhận bài, rọc phách, chấm điểm, bình xét, xếp giải.
Hệ thống di tích tại làng Cổ Bôn (xã Đông Thanh, huyện Đông Sơn, tỉnh Thanh Hóa) liên quan đến các vị đại khoa được đánh giá khá hoàn chỉnh.
Cổ Bôn có bốn làng, mỗi làng lại có vị Thành hoàng làng riêng. Thành hoàng làng Ngọc Tích là Đế Thích, hiệu Đức Thánh cả.
Thần phả cho biết, Đức Thánh cả khi xưa đã mộng báo giúp nhà Trần đánh thắng giặc Nguyên Mông. Về sau, cũng chính Đức Thánh cả đã phù trợ cho Lê Lợi đánh thắng giặc Minh.
Thành hoàng làng Phúc Triền là Phúc Khê Tướng công Nguyễn Văn Nghi - “Bậc danh nho đỗ cao, được ba vua tri ngộ, đức nghiệp và tiếng tăm hơn cả các nho thần đầu đời Trung hưng” (sử gia Phan Huy Chú). Trong khi là Thành hoàng làng Phúc Triền, thì người con của Nguyễn Văn Nghi là Đăng Quận công Nguyễn Khải lại được dân làng Kim Bôi suy tôn làm Thành hoàng.
Cuối cùng là làng Quỳnh Bôi nhận Hắc Bạch Đại vương làm Thành hoàng làng. Đây cũng là vị Thành hoàng làng có liên quan tới Đăng Quận công Nguyễn Khải. Tương truyền, khi Đăng Quận công Nguyễn Khải đem quân đi đánh nhà Mạc, khi nhìn lên ngọn núi đầu làng thấy có con cáo trắng đứng trên tảng đá, trên trời có tán mây trông như ô lọng đang che.
Cho rằng cáo trắng là vị thần hiển linh nên ông đã quỳ xuống khấn nguyện được phù trợ để phò Lê diệt Mạc, và hứa nếu thắng sẽ thờ phụng và tâu xin với triều đình sắc phong. Về sau, Nguyễn Khải thắng trận đã xây bệ thờ thần linh, sau đó triều đình sắc phong cáo trắng là Hắc Bạch Đại vương.
Bia Phúc Khê tướng công tại đền thờ Tiến sĩ Nguyễn Văn Nghi (dựng năm 1617 thời vua Lê Kính Tông) ở làng Cổ Bôn, xã Đông Thanh, huyện Đông Sơn, tỉnh Thanh Hóa.
Theo các nguồn tư liệu làng Cổ Bôn và nguồn sử đăng khoa, Hoàng giáp Lưu Ngạn Quang (đỗ khoa Tân Sửu 1481 dưới triều vua Lê Thánh Tông) là người mở đầu cho truyền thống khoa bảng của Cổ Bôn.
Khoảng đầu thế kỷ 14, cha của Lưu Ngạn Quang chuyển từ vùng đất Viên Khê về Cổ Bôn với hai bàn tay trắng nên phải đi ở cho các nhà giàu có trong vùng.
Tại đây, ông đã kết hôn với một cô gái làng Dà cũng mồ côi cha mẹ, và sinh ra Lưu Ngạn Quang. Chẳng may người cha mất sớm, trước khi bước vào tuổi trưởng thành Lưu Ngạn Quang phải đi ở hết nhà này tới nhà khác để trừ nợ và dành tiền nuôi mẹ.
Khi trừ nợ xong Ngạn Quang trở về làm thuê cùng mẹ. Nhìn cảnh làm thuê cuốc mướn chẳng ăn thua gì Ngạn Quang nảy ra ý định đi buôn, buôn nhỏ trở thành buôn lớn. Nhưng trớ trêu thay dưới sự đàn áp bóc lột của bọn tham quan ô lại kìm hãm dân lành đã làm ông mất hết vốn. Ngạn Quang quyết chí đi học khi ấy ông 21 tuổi.
Từ khi bọn tham quan cướp gà, Ngạn Quang trở về. Ban ngày đi làm thuê, ban đêm đi học. Khi thì trở về đi buôn tay quả khắp chợ này sang chợ khác, nơi này sang nơi khác. Nhưng vẫn không sao nhãng học hành, hơn nữa lại sáng dạ thông minh, thầy dạy thấy vậy thương tình không lấy tiền công, dân làng ai cũng mến phục. Ngạn Quang được người bán nước cảm thông gả con gái cho. Kể từ đấy vợ chồng yên ổn, ban ngày đi làm, ban đêm dùi mài kinh sử.
Học hết ba năm thì Lưu Ngạn Quang tròn 24 tuổi. Năm đó triều đình mở khoa thi Hương, Ngạn Quang từ biệt mẹ và vợ vác lều chõng đi thi, quả nhiên đỗ ngay Hương cống, sau đó ông tiếp tục lên kinh theo học. Đến kỳ thi Hội, Lưu Ngạn Quang vượt qua một cách dễ dàng để tiến vào thi Đình.
Khoa thi năm Tân Sửu (1481) đời vua Lê Thánh Tông niên hiệu Hồng Đức thứ 12 Lưu Ngạn Quang ứng thí và đỗ Đệ nhị giáp Tiến sĩ (Hoàng giáp).
Kể từ ấy sự nghiệp bần hàn của người học trò chấm dứt. Ông đem tài trí ra phò vua giúp nước cứu dân. Nhớ lại cảnh ngày xưa nghèo túng đói rét, giờ đây công thành danh toại, mẹ con, vợ chồng gặp nhau trong một tâm trạng mừng vui trong nước mắt.
Từ khi đỗ ra làm quan, Lưu Ngạn Quang rất mực thanh liêm chính trực, là người vốn xuất thân từ cảnh cơ hàn, lớn lên lại phải chịu bao sóng gió cuộc đời nên ông rất hiểu nỗi cơ cực của người dân thường. Ông suốt đời làm điều phúc đức cho dân, bởi vậy được triều đình trọng dụng và bổ ông giữ chức Giám sát Ngự sử, Lễ bộ Tả thị lang khi mới 25 tuổi.
Để tưởng nhớ công lao, sau khi ông mất đã được nhân dân lập đền thờ. Công lao của ông cũng được sử sách ghi lại trong “Đại Việt sử ký toàn thư” và được khắc tên tuổi trên bia đá Quốc Tử Giám để lưu danh muôn đời.
Một số tư liệu còn khẳng định, Lưu Ngạn Quang cùng với Phan Doãn Chí là những người khai phá làng Thanh Oai. Làng này có tên cũ là Thanh Đàm, sau được Lưu Ngạn Quang đổi tên làng thành Thanh Oai theo tên làng Tả Thanh Oai (huyện Thanh Trì, Hà Nội), là một làng có truyền thống hiếu học, nhiều người đỗ đạt.
Sự nghiệp của Hoàng giáp Lưu Ngạn Quang còn được ghi thành 2 câu thơ: Kim bảng thạch bi truyền bất hủ/ Thái Sơn, Bắc Đẩu ngưỡng duy cao (Bảng vàng bia đá truyền mãi mãi/ Công người như núi Thái Sơn, như sao Bắc Đẩu).
Từ trẻ mồ côi, Lưu Ngạn Quang đã thi đỗ Hoàng giáp – trở thành người khai khoa làng Cổ Bôn. Ảnh minh họa
Sau Hoàng giáp Lưu Ngạn Quang, vị đại khoa thứ hai nổi tiếng không kém chính là Tiến sĩ Nguyễn Văn Nghi.
Dưới thời vua Lê Trung Tông, vào năm 1554, ông thi đỗ nhất Giáp chế khoa. Theo sử liệu, ông là người đoan chính, trọng khuôn phép, được chúa Trịnh Kiểm tin cậy giao cho làm Hiệu lý Viện Hàn lâm.
Năm 1556, Lê Anh Tông lên ngôi, Nguyễn Văn Nghi được cử vào cung dạy học cho vua, được vua Lê trọng vọng. Sang năm 1557, ông được thăng chức Cấp sự hộ khoa kiêm quản lý tài chính. Sau đó, ông đổi sang làm Tả thị lang bộ Binh, Tổng ký lục chính dinh.
Năm 1580 thời vua Lê Thế Tông, ông làm Tả thị lang bộ Lại, vào hầu vua trong điện kinh diên, kiêm học sĩ Đông các.
Lê Thế Tông còn trẻ, lại được ông giảng dạy, trở thành hoàng đế nhà Lê đầu tiên trở lại nhập chủ Thăng Long sau 66 năm nhà Lê Sơ bị họ Mạc cướp ngôi (1527 - 1593) và hoàn thành công cuộc trung hưng vương triều.
Tiến sĩ Nguyễn Văn Nghi là thầy dạy của 2 vua Lê Anh Tông và Lê Thế Tông. Tiến sĩ Nguyễn Văn Nghi người làng Cổ Bôn, xã Đông Thanh, huyện Đông Sơn, tỉnh Thanh Hóa. Ảnh minh họa
Đến nay giới nghiên cứu lịch sử chưa rõ Nguyễn Văn Nghi mất năm nào (có nguồn ghi năm 1595). Sau khi mất ông được truy tặng là Thượng thư bộ Công, gia thăng Thái bảo. Tương truyền, trong một năm đại hạn, người ta cầu ở đền thờ ông được mưa nên vua Lê phong ông làm phúc thần.
Sử gia Phan Huy Chú nhận định về Nguyễn Văn Nghi như sau: “Ông là bậc danh nho đỗ cao, được 3 vua tri ngộ, sự nghiệp và tiếng tăm hơn cả các Nho thần đầu thời trung hưng”.
Con trai Nguyễn Văn Nghi là Nguyễn Khải - người thông minh, mưu lược, được phong đến Binh bộ Thượng thư và là bậc Quốc lão tham gia triều chính. Cháu nội Nguyễn Văn Nghi là Nguyễn Văn Lễ, đỗ Hoàng giáp khoa Nhâm Dần (1602), đời vua Lê Kính Tông, làm tới chức Hàn lâm viện hiệu lý.
Bên cạnh các vị đại khoa và dòng họ Nguyễn nổi danh, làng Cổ Bôn còn nhiều dòng họ, như họ Thiều, họ Cao, họ Lê Khả, họ Lưu, họ La... đóng góp những danh sĩ tài giỏi hay chữ, như Thiều Sỹ Lâm, Cao Cử, Lê Khả Trù, Lê Khả Trinh... Bởi vậy, ngoài 7 vị đại khoa được lưu danh, Cổ Bôn xưa còn có rất nhiều Hương cống, Cử nhân, Tú tài.
Hiện khách hàng Philippines đang liên hệ với doanh nghiệp xuất khẩu gạo của Việt Nam để đàm phán ký kết hợp đồng, nhận giao hàng từ tháng 1-2026. Từ ngày 1 đến 24-11-2025, có 15 tàu vào các cảng khu vực TPHCM và cảng Mỹ Thới (tỉnh An Giang) để xếp hàng gạo xuất khẩu giao cho đối tác với tổng khối lượng trên 131.000 tấn, trong đó, châu Phi, Malaysia và Philippines là ba thị trường nhập khẩu gạo chính.
Với con số may mắn hôm nay ngày 5/12, đa số các con giáp đều gặp thuận lợi, sự nghiệp suôn sẻ, tiền bạc kiếm đủ, tình cảm êm đẹp, riêng Hợi gặp vận rủi.
Chia sẻ
Trong hành trình xây dựng nông thôn mới, Hội Nông dân tỉnh An Giang đang trở thành chiếc cầu nối bền bỉ giữa ý Đảng, lòng dân và nguồn lực xã hội. Từ những công trình cầu dân sinh đến những mái nhà an lành cho hội viên nghèo, dấu ấn của Hội ngày càng rõ nét, khẳng định vai trò chủ lực của nông dân trong việc chung sức dựng xây quê hương.
Chia sẻ
Người trẻ có thể tự chữa lành chính mình, bắt đầu từ việc dừng giả vờ ổn.
Chia sẻ
Haknyeon khẳng định anh không qua đêm cùng diễn viên phim 18+ Kirara và cho rằng các thông tin mà truyền thông đăng tải là suy diễn, bịa đặt.
Chia sẻ
Trong lịch sử Trung Hoa từng ghi lại câu chuyện thú vị về việc kỹ nữ xông vào tận cung cấm đòi tiền “tình phí” của hoạn quan.
Chia sẻ
Chứng kiến Nguyễn Xuân Son lập hat-trick giúp Thép xanh Nam Định đại thắng Shan Utd với tỷ số 3-0, các fan hâm mộ Đông Nam Á đều bày tỏ sự ngưỡng mộ đối với tiền đạo gốc Brazil.
Chia sẻ
Dự Hội nghị Đảng ủy Công an Trung ương năm 2025, Tổng Bí thư Tô Lâm yêu cầu lực lượng Công an tập trung bảo đảm tuyệt đối an ninh, an toàn Đại hội XIV của Đảng, bầu cử Quốc hội và HĐND các cấp năm 2026, đồng thời đẩy mạnh xây dựng lực lượng cách mạng, chính quy, tinh nhuệ, hiện đại.
Chia sẻ
Ngày 2/12/2025, tại Hà Nội, Tập đoàn Mavin và Công ty Cổ phần Đồ hộp Hạ Long (Halong Canfoco) trao tặng 16.800 sản phẩm đồ hộp cứu trợ trị giá hơn 306 triệu đồng thông qua Báo Tiền Phong để hỗ trợ đồng bào vùng lũ miền Trung, Tây Nguyên.
Chia sẻ
Trước những thiệt hại do mưa lũ gây ra tại các tỉnh miền Trung và Tây Nguyên, Công ty TNHH Japfa Comfeed Việt Nam (Japfa Việt Nam) đã nhanh chóng triển khai chương trình hỗ trợ toàn diện dành cho người lao động, khách hàng và cộng đồng. Chuỗi hoạt động được triển khai kịp thời tại Đắk Lắk, Khánh Hòa và Gia Lai, góp phần hỗ trợ người dân địa phương sớm ổn định đời sống sau bão lũ.
Chia sẻ
Câu chuyện về Hoàng Phủ Tung không chỉ là lịch sử một danh tướng, mà còn là minh chứng cho điều khó tin nhất trong thời đại đao kiếm: có người đủ quyền lực để giành thiên hạ, nhưng chủ động từ bỏ vì lòng trung nghĩa với nhà Đông Hán.
Chia sẻ
Giữa lòng thành phố đảo Vinhomes Royal Island (Hải Phòng), khu biệt thự chuẩn Nhật The Komorebi mang đến một chốn sống đủ đầy và bền vững để trở thành di sản trao truyền qua nhiều thế hệ. Loạt ưu đãi chồng ưu đãi vừa được chủ đầu tư tung ra đang giúp khách hàng dễ dàng chạm tới chốn sống an yên hiếm có này.
Chia sẻ
Ngày 03/12/2025, Bệnh viện Đại học Y Dược Thành phố Hồ Chí Minh (BV ĐHYD) tổ chức Lễ phát động Cuộc thi “Giải pháp Marketing Trải nghiệm: Từ thấu hiểu đến phát triển dịch vụ y tế”, nhằm khuyến khích các sáng kiến cải tiến dịch vụ, nâng cao trải nghiệm người bệnh.
Chia sẻ
"Viết tiếp câu chuyện hòa bình" và "Địa đạo: Mặt trời trong bóng tối" bất ngờ được TP.HCM trao các giải thưởng với chủ đề “Học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách Hồ Chí Minh”.
Chia sẻ
Tổng thống Pháp Emmanuel Macron vừa lên tiếng cảnh báo rằng Mỹ có thể đang chuẩn bị “phản bội” Ukraine, theo một bản ghi âm bị rò rỉ liên quan tới cuộc điện đàm giữa các lãnh đạo châu Âu nhằm tìm cách bảo vệ lập trường của Kiev.
Chia sẻ
HLV Kim Sang-sik đã sai về Trần Đình Trọng?; Milan muốn chiêu mộ Jay Idzes; Saha khuyên Ronaldo không nên làm bạn với ông Trump; Hé lộ thời điểm bốc thăm chia bảng World Cup 2026; Crystal Palace sẵn sàng bán Mateta.
Chia sẻ
“Vua giải trẻ” Nguyễn Quốc Việt bật mí, HLV Kim Sang-sik đã giao nhiệm vụ phải cố gắng hết mình và tận dụng cơ hội, thế nhưng anh đã không thể làm điều đó một cách tốt nhất.
Chia sẻ
Khi châu Âu ngày càng chìm trong những cảnh báo chiến tranh do chính các lãnh đạo của họ khuếch đại, Điện Kremlin lại phát đi một tín hiệu trái ngược: Nga không muốn đối đầu với phương Tây nhưng đang tiến hành một cuộc chiến lẽ ra có thể tránh được và phải trả giá bằng tài sản quý nhất của mình để tránh một kịch bản tồi tệ hơn.
Chia sẻ
Trong cuộc chạm trán tại lượt trận thứ 2 bảng B ASEAN Club Championship 2025/26, tiền đạo Nguyễn Xuân Son toả sáng với hat-trick giúp Thép xanh Nam Định dễ dàng vượt qua đội chủ nhà Shan Utd bằng kết quả 3-0.
Chia sẻ
H'Hen Niê vui mừng chia sẻ khoảnh khắc Giáng sinh đầu tiên của con gái Harley. Bé được diện váy đỏ xinh xắn, cùng tạo dáng bên cây thông Noel với các anh chị em. Những biểu cảm đáng yêu của bé khiến người hâm mộ thích thú.
Chia sẻ
Hàng trăm công ty và hàng nghìn người lao động và doanh nghiệp ở miền Trung bị ảnh hưởng bởi lũ lụt đã được các cấp Công đoàn hỗ trợ.
Chia sẻ
Nga sẽ quét sạch quân đội Ukraine khỏi Donbass và giải phóng hoàn toàn khu vực này, dù bằng sức mạnh quân sự hay nỗ lực ngoại giao, Tổng thống Nga Vladimir Putin tuyên bố.
Chia sẻ
Việc bãi nhiệm, cho thôi làm Trưởng thôn, Tổ trưởng tổ dân phố năm 2025 có thể thực hiện trong trường hợp khi không còn được nhân dân tín nhiệm, không hoàn thành nhiệm vụ, vi phạm quyền làm chủ của nhân dân, tham nhũng, lãng phí...
Chia sẻ
Với 300 phần quà gồm gạo mỳ tôm, gia vị và tiền mặt đã được Hội Hỗ trợ gia đình Liệt sĩ Việt Nam trao tặng cho người dân nơi rốn lũ tỉnh Phú Yên và Bình Định cũ.
Chia sẻ
Tử vi ngày mai nhấn mạnh, 4 con giáp này tăng thu nhập của mình thông qua các công việc bán thời gian hoặc công việc phụ, khiến ví của họ ngày càng đầy.
Chia sẻ
Theo lời mời của bạn gái quen qua mạng, một thanh niên lặn lội từ tỉnh Tuyên Quang vào các tỉnh phía Nam để gặp mặt. Trên đường đi, thanh niên hết tiền, phải nhịn đói 2 ngày.
Chia sẻ
Bóng chuyền Việt Nam hướng tới SEA Games 33 với chỉ tiêu vừa sức để tránh tạo áp lực cho các VĐV. Theo ông Lê Trí Trường, Tổng thư ký Liên đoàn bóng chuyền Việt Nam (VFV), cả 2 đội nam và nữ đủ khả năng đạt thành tích tốt và thậm chí có thể “mơ vàng” nếu thi đấu thăng hoa đúng thời điểm.
Chia sẻ
Ngày 4/12, UBND xã Mường Hum, tỉnh Lào Cai đã phối hợp với Quỹ Thiện Tâm thuộc tập đoàn VinGroup tổ chức Lễ khởi công xây dựng nhà ký túc xá Trường THCS & THPT Bát Xát.
Chia sẻ
Là thành viên Ban Giám khảo Giải báo chí toàn quốc về nông nghiệp, nông dân, nông thôn năm 2025, ông Hồ Xuân Hùng, Chủ tịch Tổng hội Nông nghiệp và PTNT đã có những đánh giá cao về chất lượng bài dự thi. Giải báo chí do Trung ương Hội Nông dân Việt Nam chủ trì, Báo Nông thôn Ngày nay/Dân Việt phối hợp với Ngân hàng Nông nghiệp và PTNT Việt Nam (Agribank) tổ chức thực hiện.
Chia sẻ
Mô hình trồng chuối, trồng mía xuất khẩu ở xã biên giới Phong Thổ, tỉnh Lai Châu đang mang lại hiệu quả kinh tế tốt. Sản phẩm từ 2 cây trồng chủ lực này ở xã Phong Thổ đã làm tăng hiệu quả sản xuất nông nghiệp, tăng thu nhập cho nông dân.
Chia sẻ
Thời gian gần đây, người dân xã Ô Diên (Hà Nội) liên tục phản ánh tình trạng xe tải chở đất, cát hoạt động rầm rộ trên các tuyến tỉnh lộ 422, đường Tân Hội, Phan Xích, gây bụi mù mịt, tiếng ồn kéo dài và tiềm ẩn nhiều nguy cơ mất an toàn giao thông.
Chia sẻ
Tin tức 
Thế giới 
Nhà nông 
Hội và Cuộc sống 
Đại đoàn kết dân tộc 
Kinh tế 
Thể thao 
Văn hóa - Giải trí 
Xã hội 
Bạn đọc 
Nhà đất 
Media 
Chuyển động Sài Gòn 
Pháp luật 
Dân Việt trò chuyện 
Gia đình 
Đông Tây - Kim Cổ 
Hà Nội hôm nay 
Radio Nông dân 
Doanh nghiệp 
Đăng nhập
Trần Siêu 
