Một Phó Giám đốc trồng chè ngon Phổng Lái ở Sơn La là Nông dân Việt Nam suất sắc 2023

Cây chè Phổng Lái giúp người dân giảm nghèo, vươn lên khá giả

Những ngày cuối tháng 7, chúng tôi có dịp quay lại mảnh đất Phổng Lái (Thuận Châu, Sơn La). Nằm ngay dưới chân đèo Pha Đin huyền thoại, Phổng Lái có khí hậu khá mát mẻ, đất đai màu mỡ với những đồi chè xanh bát ngát. Từ cây chè, cuộc sống của người dân Phổng Lái có nhiều đổi thay, giúp xóa đói giảm nghèo và vươn lên làm giàu.

Về với Phổng Lái lần này, chúng tôi may mắn gặp được bà Nguyễn Thị Bình, Phó Giám đốc HTX sản xuất kinh doanh và dịch vụ tổng hợp Bình Thuận (xã Phổng Lái, huyện Thuận Châu, Sơn La), người xây dựng nên thương hiệu chè Phổng Lái, đưa chè Phổng Lái do đồng bào dân tộc nơi đây trồng và chăm sóc đến với thị trường nước ngoài.

Rót trà mời khách, bà Bình tâm sự: Gia đình tôi quê ở Thái Bình, những năm 1960, bố mẹ tôi từ Thái Bình lên vùng đất Phổng Lái để khai hoang, lập nghiệp.

Sinh ra và lớn lên ở vùng chè Phổng Lái, tuổi thơ của bà Bình gắn liền với những đồi chè xanh ngút ngàn, đắm chìm trong hương vị thơm ngát của những mẻ chè mẹ sao bên bếp lửa. Vị chát, ngọt của chè Phổng Lái đã đi vào bữa ăn, giấc ngủ của bà. 

Cũng vì thế, bà hiểu được những nỗi khó khăn, vất vả của người trồng chè ở Phổng Lái. Chất lượng chè Phổng Lái được đánh giá cao, thế nhưng dù có ngon đến mấy thì vẫn chưa vượt ra khỏi làng bản. Bà Bình mong muốn góp sức mình để chia sẻ khó khăn với người dân trong bản, đồng thời tăng thu nhập cho bà con.

Sau khi học xong, bà Bình không đi làm mà ở nhà gắn bó với cây chè. Những ngày đầu do chưa áp dụng tiến bộ kỹ thuật, việc sản xuất hoàn toàn bằng thủ công nên năng suất chè thấp. 

Cùng với đó, vào năm 2012, chè Phổng Lái rơi vào khủng hoảng, năng suất, chất lượng, giá thành... giảm sút, nhiều hộ dân đã nghĩ đến việc phá bỏ cây chè để trồng các loại cây trồng khác.

Với những khó khăn đó, bà Bình nghĩ không thể đánh mất chè Phổng Lái, cây trồng đã gắn bó với cuộc đời của bà. 

Nghĩ là làm, để cải thiện chất lượng chè Phổng Lái, bà Bình nhận thấy yếu tố quan trọng là phải thay đổi tư duy sản xuất, canh tác. Sau khi khảo sát, nắm bắt nhu cầu thị trường, năm 2013, bà cùng với một số hộ nông dân cùng ý tưởng xây dựng nên thương hiệu chè Phổng Lái, từ đó HTX sản xuất kinh doanh và dịch vụ tổng hợp Bình Thuận được thành lập. 

Mục tiêu của HTX là sản xuất và xây dựng thương hiệu chè Phổng Lái để cung cấp cho thị trường, góp phần nâng cao giá bán chè cho người dân địa phương. HTX Bình Thuận được thành lập, bà Bình được tín nhiệm bầu làm Phó Giám đốc HTX.

"Bắt tay vào làm thì mới thấy nhiều khó khăn, thị trường bây giờ đòi hỏi chất lượng khắt khe, chè phải đảm bảo về chất lượng, sạch, an toàn. Từ những đòi hỏi đó, buộc chúng tôi phải thay đổi tư duy sản xuất theo tiêu chuẩn VietGap, áp dụng quy trình kỹ thuật trồng, chăm sóc, thu hái, chế biến nghiêm ngặt, đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm và hiện đang hướng tới sản xuất theo quy trình hữu cơ", bà Bình nói.

Các sản phẩm chính của HTX Bình Thuận, gồm: Chè kim tuyên, shan tuyết, chè lai F1, F2, 100% chè sản xuất theo tiêu chuẩn an toàn. 

Dây chuyền sản xuất của HTX hiện đang có công suất 20 tấn chè búp tươi/ngày, tương đương với khoảng 5 tấn chè khô thành phẩm. Trung bình mỗi năm bao tiêu khoảng 2.500 tấn chè búp tươi cho bà con, sản xuất 500 tấn chè khô xuất ra thị trường. 

Cuối năm 2019, sản phẩm chè Phổng Lái, Thuận Châu của HTX đã được UBND tỉnh Sơn La chứng nhận là sản phẩm OCOP và đạt hạng sản phẩm 4 sao. Năm 2019, HTX được UBND tỉnh Sơn La cấp chứng nhận "Chè Trọng Nguyên – Phổng Lái Thuận Châu" là sản phẩm công nghiệp nông thôn tiêu biểu cấp tỉnh.

"Sản phẩm chè của HTX được người tiêu dùng đón nhận. Hiện tại, sản phẩm chè của HTX được xuất khẩu sang các thị trường quốc tế như Đài Loan và Thái Lan. Mỗi năm, tại thị trường trong nước tiêu thụ khoảng 30 - 40 tấn chè Trọng Nguyên. Đặc biệt, thị trường Đài Loan tiêu thụ khoảng 500 - 600 tấn chè búp khô, tương đương gần 3.000 tấn chè búp tươi", bà Bình nói.

Xây dựng thương hiệu chè Phổng Lái

Ngoài tạo việc làm, nâng cao thu nhập cho các thành viên, HTX Bình Thuận đã liên kết sản xuất với 500 hộ nông dân ở các xã như: Phổng Lái, Chiềng Pha, Mường É (huyện Thuận Châu), giải quyết việc làm cho hàng ngàn lao động địa phương với thu nhập bình quân gần 5 triệu đồng/người/ tháng.

Khi HTX mở rộng liên kết trồng chè đã giúp người dân sản xuất ổn định, giảm hẳn việc khai thác rừng trái phép; 100% các hộ dân được trang bị kiến thức về bảo vệ môi trường, kiến thức về sử dụng phân bón, sử dụng thuốc trừ sâu theo nguyên tắc IPM đặc biệt trong sản xuất bền vững không sử dụng thuốc diệt cỏ. Do vậy, ý thức bảo vệ môi trường của người trồng chè là một tiêu chí sản xuất chè bền vững khi tham gia liên kết với HTX Bình Thuận.

Anh Nguyễn Đức Quân, bản Tiến Hưng, xã Phổng Lái (Thuận Châu, Sơn La) chia sẻ: Gia đình tôi canh tác hơn 2 ha chè. Trước kia khi chưa liên kết với HTX Bình Thuận, gia đình tôi gặp nhiều khó khăn trong việc canh tác, cũng như tiêu thụ sản phẩm chè tươi. 

Từ khi liên kết với HTX, được hướng dẫn áp dụng các tiến bộ khoa học vào canh tác cây chè, nhờ vậy sản lượng chè của gia đình được nâng cao. Đặc biết là việc liên kết với HTX, gia đình tôi không phải lo về đầu ra cho sản phẩm nữa, làm được bao nhiêu, HTX sẽ thu mua toàn bộ, gia đình tôi chỉ yên tâm sản xuất chè sạch, an toàn.

Nói về sản phẩm chè Trọng Nguyên – Phổng Lái Thuận Châu, loại chè tạo nên thương hiệu, bà Bình cho biết: Sản phẩm chè Trọng Nguyên của HTX Bình Thuận được sản xuất theo tiêu chuẩn VietGap, áp dụng quy trình kỹ thuật trồng, chăm sóc, thu hái, chế biến nghiêm ngặt, đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm và hiện đang hướng tới sản xuất theo quy trình hữu cơ. 

Tháng 9/2020, sản phẩm Chè Trọng Nguyên - Phổng Lái Thuận Châu được Tổng hội Nông nghiệp và phát triển nông thôn Việt Nam Chứng nhận là sản phẩm đạt danh hiệu "Thương hiệu vàng nông nghiệp Việt Nam năm 2019".

Chè Trọng Nguyên chế biến từ những đọt chè non, xanh tươi mơn mởn. Chè được trồng ở độ cao 1.648m so với mực nước biển nên có nhiều khác biệt với chè tại các địa phương khác. Nước chè có màu xanh tự nhiên, hương thơm nhẹ và vị dịu, ngọt đặc trưng. 

Chè được chế biến qua công đoạn sao diệt men, sau đó được đưa vào máy vò thủ công, tiếp đến là công đoạn sấy chè, kết hợp sấy 1 lượt trên máy sấy băng tải, khi độ ẩm của chè còn khoảng 33-36% thì cho vào quả tôn quay để sao. Đây là quá trình sao khô, độ ẩm sản phẩm còn 3-5% là đẹp nhất, sẽ đảm bảo được trọn vẹn hương vị thiên nhiên trong từng ngụm chè.

Đặc biệt, để chè có chất lượng tốt, HTX thường thu hái chè vào buổi sáng sớm, khi những tia nắng mặt trời bắt đầu ló rạng, những búp chè còn đọng nguyên sương đêm trong lành, tinh khiết của đất trời tạo lên hương vị chè đậm đà, đặc trưng. 

Chè Trọng Nguyên thuộc tính mát, trước đắng sau ngọt, giúp đem đến sự tỉnh táo cho người dùng đồng thời giúp giải khát, làm mát cơ thể, hỗ trợ hệ tiêu hóa. Ngày nay việc uống chè đã đi vào tâm thức người Việt một cách tự nhiên, tĩnh lặng.

Trao đổi với phóng viên, bà Nguyễn Thúy Ngọc, Chủ tịch Hội Nông dân huyện Thuận Châu, tỉnh Sơn La cho biết: Đến nay, diện tích cây chè đã được mở rộng ra trồng ở nhiều xã trong huyện Thuận Châu như Phổng Lái, Chiềng Pha, Mường É, Phổng Lập với diện tích trên 1.000 ha. 

Với định hướng mang tính dài, huyện Thuận Châu sẽ đẩy mạnh công tác tuyên truyền, hướng dẫn để đồng bào các dân tộc trong huyện nói chung và người dân xã Phổng Lái nói riêng hiểu, xác định cây chè là cây chủ lực mang lại hiệu quả kinh tế cao hơn so với các loại cây trồng khác.

"Để cây xây dựng được thương hiệu chè Phổng Lái như ngày hôm nay, có đóng góp không hề nhỏ của bà Nguyễn Thị Bình, Phó Giám đốc HTX sản xuất kinh doanh và dịch vụ tổng hợp Bình Thuận. 

Bà là người đam mê với cây chè, tâm huyết với việc nâng cao chất lượng chè Phổng Lái, không chỉ nâng cao chất lượng chè Phổng Lái lên một tầm cao mới, đưa thương hiệu Chè Phòng lại đến mọi miền của đất nước, thâm chí còn được xuất khẩu sang các thị trường khó tính. 

Bà Bình cũng đã liên kết với hàng trăm hộ nông dân, qua đó cũng tạo việc làm, góp phần vào công tác xóa đói giảm nghèo cho bà con dân tộc thiểu số ở địa phương". Với những đóng góp quan trọng, bà Nguyễn Thị Bình đã vinh dự có tên trong danh sách "100 nông dân Việt Nam xuất sắc" năm 2023", bà Ngọc nói.