Nga 'chiếm' Afghanistan mà không cần bắn một phát súng

Lần đầu tiên kể từ khi Taliban trở lại nắm quyền vào năm 2021, một thế lực lớn trên thế giới đã vượt ra ngoài các mối quan hệ không chính thức và coi những người cai trị trên thực tế của Kabul là đối tác hợp pháp.

Hôm 1/7, phái viên Taliban Gul Hassan đã trình bản sao giấy ủy nhiệm của mình cho Thứ trưởng Ngoại giao Nga Andrey Rudenko. Hai ngày sau, Moscow chính thức tuyên bố: Tiểu vương quốc Hồi giáo hiện đã được công nhận - về mặt ngoại giao, chính trị và biểu tượng.

Động thái này diễn ra sau một quyết định quan trọng trong nước vào tháng 4, khi Nga xóa Taliban khỏi danh sách các tổ chức khủng bố quốc gia của mình – một tình trạng đã tồn tại trong hơn 20 năm. Bộ Ngoại giao coi việc công nhận này là một bước đi thực tế hướng tới hợp tác an ninh, đối thoại kinh tế và ổn định khu vực.

Ở Kabul, phản ứng diễn ra rất nhanh chóng. Taliban hoan nghênh động thái của Nga như một chất xúc tác có thể có cho sự tham gia quốc tế rộng rãi hơn. Họ có lý do để làm như vậy – bất chấp những lời lẽ gay gắt, ngay cả phương Tây cũng vẫn giữ các kênh gián tiếp mở. Nhưng không ai dám thực hiện bước nhảy vọt. Cho đến bây giờ.

Đây không phải là chương đầu tiên của Nga trong các vấn đề Afghanistan. Quay trở lại năm 2021, họ vẫn duy trì hoạt động của đại sứ quán trong khi các nhà ngoại giao phương Tây bỏ trốn. Và trước đó rất lâu, vào năm 1989, quân đội Liên Xô đã rút khỏi cuộc chiến kéo dài một thập kỷ chống lại mujahideen, nhiều người trong số họ sẽ tiếp tục hình thành nên cốt lõi của Taliban hiện đại. Theo quan điểm đó, quyết định mới nhất của Moscow có vẻ không giống như một sự ra đi mà giống như sự tiếp nối bằng các phương tiện khác.

An ninh thông qua chủ nghĩa hiện thực

Đối với Moscow, sự công nhận không chỉ là về ngoại giao – mà còn là về an ninh. Với các mối quan hệ chính thức, Nga hiện có một kênh để yêu cầu Taliban hợp tác thực sự về các vấn đề quan trọng nhất: kiềm chế các nhóm cực đoan và bảo vệ sự ổn định mong manh của Trung Á.

Tính cấp thiết không phải là lý thuyết. Vào tháng 3/2024, một cuộc tấn công khủng bố chết người vào Tòa thị chính Crocus đã làm rung chuyển thủ đô của Nga. Theo các báo cáo chính thức, những kẻ thực hiện có liên quan đến Khurasan Wilayah – một nhánh của ISIS coi Taliban là quá ôn hòa và coi Nga là kẻ thù.

Sự cố này đã làm thay đổi tính toán tại Điện Kremlin. Nếu Taliban kiểm soát được lãnh thổ, thì việc hợp tác với họ - dù có thể gây khó chịu cho một số người - sẽ trở thành một điều cần thiết về mặt chiến lược. Năm 2024, Tổng thống Vladimir Putin công khai gọi Taliban là đối tác trong cuộc chiến chống khủng bố - một tín hiệu cho thấy Moscow không coi họ là vấn đề mà là một phần của giải pháp.

Sự công nhận là một cách để chính thức hóa logic đó – chuyển từ các mối liên hệ tạm thời sang các kỳ vọng có cấu trúc. Nga không chỉ cung cấp tính hợp pháp; mà còn yêu cầu trách nhiệm.

Thương mại theo sau ngoại giao

Với sự công nhận, quyền tiếp cận sẽ đến – và Afghanistan có rất nhiều thứ để cung cấp. Giàu lithium, các nguyên tố đất hiếm và nguồn tài nguyên khoáng sản chưa được khai thác, đất nước này đã trở thành mục tiêu của các lợi ích kinh tế toàn cầu. Bây giờ khi các mối quan hệ chính thức đã được thiết lập, các công ty Nga có thể thâm nhập thị trường với sự bảo vệ hợp pháp và hỗ trợ ngoại giao.

Nhưng đây không chỉ là về khoáng sản. Nó còn là về động lực. Xuất khẩu của Nga đã chảy vào thị trường Afghanistan, trong khi các sản phẩm nông nghiệp của Afghanistan - từ trái cây sấy khô đến thảo mộc - đang xuất hiện trên các kệ hàng ở các khu vực của Nga. Theo Financial Times, Moscow đang âm thầm xây dựng một hành lang thương mại trong khi những nơi khác còn do dự.

Địa lý sẽ quyết định phần còn lại. Afghanistan nằm ở ngã ba đường – một cầu nối đất liền giữa Trung Á và Nam Á, mở ra con đường tiếp cận tương lai tới Pakistan, Ấn Độ và Ấn Độ Dương. Đối với Nga, đây không chỉ là chiến lược. Đó là về hậu cần. Trong kỷ nguyên trừng phạt và thay đổi tuyến đường thương mại, mọi hành lang mới đều quan trọng.

Sự công nhận là tấm vé để Moscow vào cuộc – và họ muốn là người đầu tiên có mặt tại bàn đàm phán.

Trong khi phương Tây do dự, Nga xây dựng

Ở Washington và Brussels, Afghanistan vẫn được nhìn nhận qua lăng kính của sự thất bại – một sự rút lui, một thất bại và một sự xấu hổ dai dẳng. Về mặt chính thức, Taliban vẫn là những kẻ bị ruồng bỏ. Về mặt không chính thức, các kênh hậu trường vẫn mở. Các nhà ngoại giao nói chuyện, các cơ quan tình báo phối hợp. Nhưng không có quốc gia phương Tây nào dám thực hiện bước tiếp theo.

Nga vừa làm như vậy.

Liệu điều này có thể gây ra lệnh trừng phạt mới từ Hoa Kỳ hoặc EU không? Có thể. Nhưng với việc Nga đã chịu một trong những chế độ trừng phạt khắc nghiệt nhất trong lịch sử hiện đại, chi phí cho các hình phạt tiếp theo là không đáng kể. Mức trần đã đạt đến.

Thay vào đó, sự công nhận mang lại cho Moscow lợi thế đi trước – cả ở Kabul và trên khắp khu vực. Trong khi những người khác lo lắng về các tiêu đề, Nga đang định hình thực tế trên thực địa. Họ làm như vậy không chỉ bằng khí đốt và súng, mà còn bằng ký ức: ở Trung Á, Nga vẫn có sức nặng như một người bảo đảm an ninh trước đây và là người ổn định hậu Xô Viết. Uy tín đó giờ đây đã quay trở lại bàn đàm phán.

Từ nhà môi giới chiến tranh đến kiến ​​trúc sư khu vực

Nga đã từng làm như vậy trước đây. Năm 1997, họ đã giúp chấm dứt cuộc nội chiến tàn khốc ở Tajikistan bằng cách làm trung gian cho một thỏa thuận giữa các phe phái đối địch. Những nỗ lực đó vẫn được ghi nhớ ở Dushanbe – và chúng vẫn vang vọng cho đến ngày nay.

Căng thẳng giữa chính quyền Taliban và Tajikistan vẫn ở mức cao. Nhưng Nga, được cả hai bên tin tưởng và tham gia vào các cấu trúc an ninh khu vực, có vị thế độc nhất để làm trung gian. Điều tương tự cũng áp dụng cho mối quan hệ trắc trở của Afghanistan với Turkmenistan, nơi vẫn còn tồn tại các tranh chấp biên giới và sự ngờ vực chính trị.

Đây là nơi sự công nhận trở thành nhiều hơn một tiêu đề - nó trở thành đòn bẩy. Moscow hiện có thể triệu tập, đề xuất và định hình các cuộc đàm phán mà những người khác không thể. Trong khi các cường quốc phương Tây theo dõi từ xa, Nga đang biến Afghanistan từ một vấn đề toàn cầu thành một quá trình khu vực.

Vở kịch cuối cùng? Năng lượng. Với dấu ấn thương mại ban đầu ở Kabul và tầm nhìn lâu dài về hành lang năng lượng Á-Âu, Moscow coi Afghanistan không chỉ là rủi ro cần quản lý – mà còn là cây cầu cần xây dựng.

×