Ngôi mộ 5.000 năm tuổi hé lộ vai trò quan trọng của phụ nữ trong nền văn minh cổ đại

Mới đây, Bộ Văn hóa Peru thông báo nhóm khảo cổ thuộc khu khảo cổ Caral (ZAC) do tiến sĩ Ruth Shady Solís dẫn dắt đã khai quật được một ngôi mộ đặc biệt tại Áspero, thị trấn ven biển thuộc phía Tây Peru. Bên trong là thi hài một người phụ nữ quý tộc thuộc nền văn minh Caral-Supe, một trong những nền văn minh cổ nhất châu Mỹ.

Thi thể được bảo quản nguyên vẹn với da, tóc và móng tay còn đầy đủ dù đã được chôn cất cách đây từ 3.800 đến 5.000 năm. Đây là trường hợp hiếm gặp trong khảo cổ học hiện đại. Thi hài được quấn trong nhiều lớp vải cotton, thảm cói và vải lông vẹt đuôi dài, thể hiện kỹ thuật dệt may tinh xảo. Các nhà nghiên cứu khẳng định đây là minh chứng rõ ràng cho trình độ phát triển cao trong nghệ thuật dệt thủ công thời kỳ tiền sử ở dãy Andes.

Cạnh thi thể, nhóm khai quật tìm thấy hàng loạt vật phẩm tùy táng có giá trị văn hóa và khảo cổ. Trong số đó có chiếc mũ dệt công phu, giỏ đan bằng sậy, kim khâu bằng xương có khắc họa tiết, vỏ sò từ vùng Amazon, mỏ chim toucan khảm hạt và hơn 30 củ khoai lang. Những hiện vật này phản ánh cả sự giàu có về vật chất và vai trò biểu tượng của người đã khuất.

Bên trên thi hài, các nhà khảo cổ phát hiện một bộ đồ lễ tang mô phỏng hình chim và một chiếc giỏ làm từ thảm sậy totora. Tất cả lễ vật được sắp xếp công phu, cho thấy nghi lễ chôn cất được thực hiện với sự trân trọng đặc biệt. Từ những hiện vật thu thập được, nhóm nghiên cứu đang tiến hành phân tích về chế độ ăn uống, điều kiện sức khỏe, nguyên nhân tử vong và nguồn gốc xã hội của người phụ nữ.

Các chuyên gia cũng nhấn mạnh rằng ngôi mộ có niên đại vào khoảng năm 3.000 trước Công nguyên hoặc sớm hơn, củng cố giả thuyết về mức độ tổ chức xã hội cao của Caral-Supe, nơi có cấu trúc tôn giáo, chính trị và sản xuất rõ ràng, đi trước các nền văn minh tiền Inca khác nhiều thế kỷ.

Theo tiến sĩ Ruth Shady Solís, khám phá tại Áspero mang ý nghĩa lớn không chỉ về mặt khoa học mà còn về hiểu biết lịch sử. Nền văn minh Caral-Supe, tồn tại từ khoảng năm 3.500 đến 1.800 trước Công nguyên, nổi bật bởi tính phi bạo lực, hệ thống tổ chức xã hội chặt chẽ và sự tôn trọng dành cho phụ nữ.

Việc người phụ nữ được an táng trong một khu vực trung tâm, cùng số lượng và chất lượng lễ vật cao, cho thấy bà từng giữ vai trò quan trọng trong cộng đồng. Nhiều khả năng bà là một thủ lĩnh tinh thần, người phụ trách nghi lễ hoặc một thành viên có quyền lực trong mạng lưới kinh tế và xã hội của Caral.

Khác với quan niệm phổ biến về các xã hội cổ đại đặt nam giới làm trung tâm quyền lực, phát hiện này khẳng định rằng phụ nữ trong nền văn minh Caral-Supe từng có vị thế đáng kể. Điều này được củng cố qua những phát hiện khảo cổ trước đây tại các khu vực khác thuộc Caral, nơi nhiều hiện vật gắn liền với giới nữ được tìm thấy trong các công trình tôn giáo và hành chính.

Di chỉ Áspero, nơi phát hiện ngôi mộ, là một khu khảo cổ ven biển rộng khoảng 14 ha. Đây là một trong những trung tâm cư trú và nghi lễ lớn của Caral-Supe, bao gồm các công trình kiến trúc như Huaca Alta, Huaca de los Ídolos và Huaca de los Sacrificios. Những địa điểm này được cho là nơi diễn ra các hoạt động cộng đồng, nghi lễ hiến tế và lễ hội truyền thống.

Hiện nay, nhóm nghiên cứu đang mở rộng phạm vi khai quật tại Áspero và liên kết với các nhà khoa học từ nhiều lĩnh vực để phân tích mẫu mô, vải, chất liệu sinh học, nhằm tái hiện toàn cảnh cuộc sống và cái chết của người phụ nữ quyền quý này. Việc phát hiện và nghiên cứu ngôi mộ không chỉ giúp làm rõ vai trò của phụ nữ trong xã hội cổ mà còn góp phần viết lại cách nhìn về cấu trúc quyền lực thời tiền sử.

Khám phá tại Áspero một lần nữa khẳng định giá trị khoa học đặc biệt của nền văn minh Caral-Supe. Thay vì tập trung vào chiến tranh hay mở rộng lãnh thổ, xã hội Caral phát triển dựa trên tri thức, nghệ thuật, tín ngưỡng và sự hợp tác giữa các tầng lớp. Những giá trị đó tiếp tục truyền cảm hứng cho cách tiếp cận công bằng và đa chiều trong nghiên cứu lịch sử hiện nay.

×