Những "người mẹ thứ hai” của trẻ em dân tộc Chứt tại bản Rào Tre, Hà Tĩnh

Hành trình gian nan đón trẻ đến trường

Giữa dãy núi Giăng Màn trùng điệp của xã Phúc Trạch (tỉnh Hà Tĩnh), bản Rào Tre là nơi cư trú của cộng đồng dân tộc Chứt với 46 hộ dân và 161 nhân khẩu đang trở thành biểu tượng của sự kiên trì trong hành trình giáo dục. Thuộc nhóm dân tộc Mã Liềng, bà con nơi đây vẫn đối mặt với muôn vàn khó khăn về kinh tế - xã hội, từ đường sá gập ghềnh đến nhận thức hạn chế về kiến thức xã hội.

Thế nhưng, nhờ sự tận tụy của những giáo viên như cô Phan Thị Hoài Mơ và cô Hoàng Thị Hương tại điểm lớp ghép bản Rào Tre (Trường Mầm non Hương Liên), thế hệ trẻ em dân tộc Chứt đang dần được "gieo chữ" một cách bền bỉ, giúp các em không bị bỏ lại phía sau trong dòng chảy của sự phát triển.

Năm học 2025-2026, điểm trường này đón nhận 19 học sinh từ 2 đến 5 tuổi, tất cả đều là con em dân tộc Chứt. Đây không chỉ là nơi truyền đạt kiến thức mà còn là "ngôi nhà thứ hai" nơi các cô giáo đóng vai trò như những người mẹ, chăm sóc từ bữa ăn đến việc học hành.

Trong bối cảnh điều kiện địa lý khắc nghiệt và phong tục tập quán khác biệt, câu chuyện của các giáo viên cắm bản đã trở thành nguồn cảm hứng, minh chứng cho sức mạnh của tình yêu nghề và lòng nhân ái.

Cô Phan Thị Hoài Mơ, một giáo viên cách điểm trường hơn 26km, chia sẻ về những thử thách hàng ngày: "Đường vào trường khó khăn cả mùa nắng lẫn mùa mưa. Tôi tự nguyện vào đây để dạy các em dân tộc Chứt, niềm vui lớn nhất là thấy các em tiến bộ, nhưng khó khăn thì không ít. 100% bà con là dân tộc Chứt, phương tiện đi lại hạn chế, nhận thức về giáo dục còn thấp. Giáo viên phải phối hợp với trạm biên phòng để vận động, tuyên truyền phụ huynh đưa con đến trường. Mỗi buổi sáng, chúng tôi đi tận từng giường gọi dậy, chăm sóc trẻ như con ruột".

Không dừng lại ở dạy học, các cô còn đảm nhận vai trò chăm sóc toàn diện. "Một ngày, chúng tôi cho trẻ ăn ba bữa: sáng, trưa và chiều. Chiều muộn, khoảng 16h15, phải đưa trẻ về tận nhà vì phụ huynh không đón. Việc tổ chức dạy học muộn hơn các trường khác, thường bắt đầu lúc 8h, nhưng chúng tôi vẫn kiên trì để trẻ phát triển toàn diện, hòa nhập với bạn bè vùng xuôi", cô Mơ bổ sung.

Những câu chuyện như đón trẻ giữa mưa bão, thay đồ ướt sũng hay vận động phụ huynh từng nhà đã trở thành phần không thể thiếu trong cuộc sống của các giáo viên cắm bản.

Dù khó khăn chồng chất, các giáo viên tại bản Rào Tre không cô đơn trong sứ mệnh của mình. Cô Mơ nhấn mạnh: "Chúng tôi nhận được sự quan tâm lớn từ ban giám hiệu nhà trường và lãnh đạo địa phương. Họ đồng hành trên những con đường đến trường, giúp cải thiện đường sá. Những năm gần đây, đường không còn khó khăn như trước. Nhờ phương pháp học mới, coi cô như bạn bè, các em mạnh dạn hơn, tiếp thu kiến thức tốt hơn, không còn ngại ngùng, rụt rè".

Thanh xuân 24 năm bám bản “trồng người”

Mỗi buổi sáng, công việc của các cô giáo tại bản Rào Tre bắt đầu từ rất sớm, khi mặt trời còn chưa ló dạng. Cô Hoàng Thị Hương, sinh năm 1975, với gần 30 năm kinh nghiệm trong ngành giáo dục và 24 năm gắn bó tại điểm trường này, kể lại: "Tôi dậy từ 5h sáng để vệ sinh lớp học, sau đó bắt đầu hành trình đến từng nhà dân đón trẻ. Có cháu cách trường đến 3km, đường đồi núi quanh co, lầy lội, đặc biệt vào mùa mưa bão. Phụ huynh bận đi rẫy, đông con, nên ít có thời gian quan tâm. Chúng tôi phải gọi dậy, thay quần áo, vệ sinh cá nhân cho các em, thậm chí mang áo mưa đón trẻ tận nhà để đảm bảo các em đến lớp an toàn".

Đặc thù của lớp ghép khiến việc giảng dạy thêm phần phức tạp. Trẻ từ 2 đến 5 tuổi có nhận thức không đồng đều, khả năng tiếp thu chậm hơn trẻ Kinh, cộng thêm rào cản ngôn ngữ các em quen dùng tiếng dân tộc ở nhà.

Cô Hương cho biết: "Trẻ 4-5 tuổi dần quen tiếng Việt, nhưng trẻ 2 tuổi mới đến trường thì gặp nhiều khó khăn. Chúng tôi phải dạy tiếng Việt qua hình ảnh trực quan, sau giờ nghỉ trưa hoặc trong sinh hoạt ngoài trời. Hệ lụy từ hôn nhân cận huyết thống nhiều đời khiến phần lớn trẻ không nhanh nhẹn, đòi hỏi sự kiên trì cao. Trước đây, trường chưa khang trang, trẻ hay bỏ về nhà vì không có cổng che chắn. Giờ thì khác, chúng tôi tổ chức dạy học linh hoạt: nhóm riêng cho trẻ 3-4 tuổi tô màu, chuẩn bị chữ cái cho trẻ 5 tuổi để hòa nhập lớp 1".

Sự hỗ trợ của Đảng, Nhà nước, các cấp ngành đã mang lại những thay đổi tích cực. Bà con dân tộc Chứt dần biết sản xuất nông nghiệp, cuộc sống ổn định hơn. Tại điểm trường, trẻ em được vui chơi, hòa nhập như vùng xuôi.

Cô Hương bày tỏ: "Chúng tôi hạnh phúc khi thấy các em phát triển toàn diện. Dù cuộc sống giáo viên khó khăn, nhưng hành trình đến trường của trẻ em dân tộc Chứt chưa bao giờ đứt đoạn. Nó cheo leo như dãy núi Giăng Màn, nhưng đầy hy vọng".

Trao đổi với PV Dân Việt, ông Dương Ngọc Hoàng-Chủ tịch UBND xã Phúc Trạch cho biết: "Dạy học cho trẻ vùng cao vốn đã cực khổ, với dân tộc Chứt còn khó khăn hơn trong việc gieo con chữ. Đầu năm học, chúng tôi vận động xã hội hóa, hỗ trợ kịp thời theo chính sách trung ương và tỉnh. Gần đây, huy động hơn 3,8 tấn gạo tặng bà con, xây dựng 7 ngôi nhà kiên cố, tổ chức chương trình "Vui tết Lấp lỗ" cùng đồng bào.

Đảng, Nhà nước, các cấp ngành, Mặt trận Tổ quốc, Đồn Biên phòng Bản Giàng và Tổ công tác bản Rào Tre luôn quan tâm, giúp bà con có nhà ở kiên cố, điện lưới quốc gia, nước sạch, nhận thức về hệ lụy hôn nhân cận huyết. 100% trẻ em trong độ tuổi đến trường đầy đủ, theo từng cấp học".

Người Chứt ở bản Rào Tre, thuộc xã Phúc Trạch (tỉnh Hà Tĩnh) có nguồn gốc từ nhóm Mã Liềng, sinh sống giữa dãy núi Kà Đay và sông Ngàn Sâu. Trước đây, họ là một dân tộc ít người, sống biệt lập trong hang đá, chủ yếu dựa vào săn bắt và hái lượm.
Năm 1991, cộng đồng người Chứt được phát hiện trong rừng sâu, tách biệt hoàn toàn với thế giới bên ngoài. Sau đó, họ được chính quyền hỗ trợ định cư tại bản Rào Tre, sống trong những ngôi nhà kiên cố, học tiếng Kinh, và được hướng dẫn kỹ thuật trồng trọt, chăn nuôi, từng bước thay đổi các tập quán lạc hậu.
Hiện nay, bản Rào Tre đã phát triển với 45 hộ dân và 156 nhân khẩu, hòa nhập tốt hơn nhờ các chính sách hỗ trợ về giáo dục, y tế và kinh tế.

×