Phát hiện loài gừng quý lần đầu tiên được ghi nhận chính thức, phân bố tại Vườn Quốc gia Bù Gia Mập, Đồng Nai

Trong các Vườn quốc gia ở Việt Nam, Vườn quốc gia Bù Gia Mập nằm ở vị trí chiến lược, bảo vệ nhiều loài động, thực vật, quý hiếm, đặc hữu và cũng là vị trí chiến lược trong bảo vệ môi trường, an ninh biên giới quốc gia.

Trong tháng 9 năm 2025 – TS. Đinh Quang Diệp và cán bộ Phòng Khoa học và Hợp tác quốc tế VQG Bù Gia Mập vừa công bố một phát hiện đáng chú ý, lần đầu một loài thực vật họ gừng (Zingiberaceae) có tên khoa học là Zingiber thorelii Gagnep tại khu vực này.

Phát hiện này không chỉ mở rộng vùng phân bố của loài gừng quý trên bản đồ Việt Nam mà còn khẳng định thêm giá trị đa dạng sinh học phong phú của hệ sinh thái rừng VQG Bù Gia Mập, tỉnh Đồng Nai và Đông Nam Bộ.

Zingiber thorelii, hay còn gọi là gừng Thorel, đây là một loài thực vật thân thảo độc đáo, cao từ 50 đến 100 cm, với thân rễ mập, phân nhánh và mọc ngang.

Phát hiện loài gừng quý Zingiber thorelii lần đầu tiên được ghi nhận chính thức phân bố tại Vườn Quốc gia (VQG) Bù Gia Mập, tỉnh Đồng Nai (trước sáp nhập là địa bàn tỉnh Bình Phước).

Loài cây này nổi bật với những bông hoa màu đỏ cam rực rỡ và quả nang chuyển màu từ xanh lục sang đỏ sẫm khi chín. Cụm hoa thường mọc từ thân rễ, với cán hoa ngắn và các lá bắc lớn, xếp chồng lên nhau, trông rất đẹp.

Theo ghi chép của các nhà khoa học, gừng Thorel được nhà thực vật học người Pháp François Gagnepain mô tả lần đầu tiên vào năm 1907. Mẫu vật định danh của loài này được thu thập bởi Clovis Thorel trong chuyến thám hiểm sông Mê Kông vào năm 1866-1868 tại khu vực Champasak, Lào và hiện đang được lưu giữ tại Bảo tàng Lịch sử tự nhiên quốc gia Pháp.

Loài cây này có phạm vi phân bố rộng nhưng rải rác ở nhiều quốc gia, bao gồm Campuchia, Lào, Myanmar, Thái Lan, Trung Quốc và Việt Nam. Việc tìm thấy chúng tại Bù Gia Mập đã mở rộng thêm vùng phân bố đã biết của loài này tại Việt Nam.

Phát hiện này đặc biệt có ý nghĩa trong bối cảnh lịch sử phân loại phức tạp của loài. Một số nghiên cứu trước đây đã từng xem Zingiber xishuangbannaense – một loài gừng được mô tả ở Vân Nam, Trung Quốc – là một loài riêng biệt.

Tuy nhiên, các cơ sở dữ liệu thực vật học uy tín như World Checklist of Selected Plant Families (WCSP) và Plants of the World Online (POWO) hiện tại đều coi Zingiber xishuangbannaense là tên đồng nghĩa của Zingiber thorelii, nhấn mạnh sự giống nhau đáng kể về mặt phân loại giữa hai loài...

Việc phát hiện loài gừng Thorel tại VQG Bù Gia Mập không chỉ là một dấu mốc quan trọng về mặt nghiên cứu khoa học, mà còn là minh chứng cho sự phong phú và đặc sắc của hệ sinh thái rừng tại đây.

VQG Bù Gia Mập nằm ở vị trí chiến lược, bảo vệ nhiều loài động thực vật, động vật quý hiếm, đặc hữu và vị trí chiến lược trong bảo vệ môi trường, an ninh biên giới quốc gia. Sự hiện diện của gừng Thorel càng củng cố vai trò của VQG Bù Gia Mập như một điểm nóng đa dạng sinh học cần được bảo tồn và nghiên cứu.

Việc tìm thấy loài gừng này là kết quả của những nỗ lực khảo sát, điều tra hệ thực vật một cách chuyên sâu và nghiêm túc.

Trong thời gian tới, hướng đến nghiên cứu tiếp theo sẽ được thực hiện nghiên cứu đánh giá quần thể, môi trường sống và các đặc điểm sinh thái chi tiết của gừng Thorel tại khu vực này, từ đó đưa ra các biện pháp bảo tồn phù hợp nhằm bảo vệ và phát triển loài thực vật quý giá này khỏi nguy cơ bị đe dọa.

Gừng Thorel là một loài thực vật có tiềm năng ứng dụng cao trong y học, theo kết quả nghiên cứu của nhà khoa học như Okwuosa và các cộng sự (2017): "Plants of the Genus Zingiber as a Source of Bioactive Phytochemicals: From Tradition to Pharmacy" trên tạp chí MDP; nghiên cứu của Vũ Thái An và các cộng sự (2020): trên tạp chí Chemical compositions of essential oil from the leaves of Z. thorelii…, kết quả nghiên cứu sơ bộ chỉ ra rằng thân, rễ và lá của Gừng thorel chứa nhiều hợp chất hoạt tính sinh học như gingerol, shogaol và các flavonoid, đây là những hợp chất có đặc tính chống viêm, chống oxy hóa và kháng khuẩn mạnh mẽ.

Tuy đến nay chưa có sản phẩm thương mại cụ thể nào từ loài gừng này, nhưng tiềm năng của nó trong việc nghiên cứu phát triển các loại thuốc hỗ trợ điều trị các bệnh liên quan đến viêm nhiễm, stress, chống oxy hóa hoặc làm nguyên liệu cho ngành công nghiệp thực phẩm chức năng là rất lớn, mở ra hướng nghiên cứu mới để khai thác và ứng dụng vào cuộc sống.

Sự kiện này một lần nữa khẳng định tầm quan trọng của việc bảo tồn các khu rừng tự nhiên, đặc biệt là các Vườn Quốc gia, trong việc giữ gìn và phát huy giá trị của nguồn gen thực vật quý hiếm cho tương lai.

Tiến sỹ Đinh Quang Diệp (chuyên gia thực vật học – Đại học Nông Lâm TPHCM), cho biết, gừng Thorel trước đây được ông tìm thấy ở một cánh rừng tại Kon Tum và chưa được ghi nhận lại ở những khu vực khác.

Việc phát hiện tại VQG Bù Gia Mập đã mở ra nhiều triển vọng mới. Bên cạnh giá trị khoa học và bảo tồn, loài gừng này có tiềm năng lớn về mặt kinh tế và thẩm mỹ.

Với hình thái đẹp, gừng Thoreli có thể được nhân giống, gây trồng tạo cảnh quan, đặc biệt là ứng dụng trong y học.

Phát hiện này là cơ hội để VQG Bù Gia Mập hợp tác với các nhà khoa học, nghiên cứu ứng dụng gừng Thorel làm một loại cây trồng mới.

Một số loài sinh vật (thực vật) ghi nhận trong đợt điều tra tại VQG Bù Gia Mập, tỉnh Đồng Nai (sau sáp nhập tỉnh Bình Phước). (ảnh: Khương Hữu Thắng).

Việc trồng xen gừng Thoreli dưới tán cây điều và cao su ở vùng đệm của VQG Bù Gia Mập sẽ góp phần nâng cao hiệu quả sản xuất vườn rẫy của người dân địa phương.

Điều này không chỉ giúp nâng cao hiệu quả kinh tế mà còn góp phần vào việc bảo tồn đa dạng sinh học và bảo vệ môi trường, tạo nên một mô hình phát triển kinh tế bền vững cho khu vực.

Đợt điều tra vừa rồi, dù có thời gian ngắn, phạm vi khảo sát hẹp (do nguồn kinh phí tự túc- eo hẹp), ngoài việc ghi nhận loài gừng Thorel, chúng tôi còn ghi nhận nhiều loài thực vật quý hiếm khác như Ngũ gia bì, Sâm xuyên đá, Lan một lá, nấm linh chi…

Điều này cho thấy VQG Bù Gia Mập thực sự là một kho tàng đa dạng sinh học. Nếu có nguồn lực đầu tư bài bản, khu vực này hứa hẹn sẽ mang đến nhiều khám phá thú vị và quý giá hơn nữa trong tương lai.

×