Phát triển dịch vụ viễn thông: Thu hẹp khoảng cách thông tin giữa miền núi và đô thị

Trong kỷ nguyên số, thông tin là hạ tầng mềm quyết định năng suất và cơ hội tiếp cận dịch vụ thiết yếu. Ở các đô thị, 4G/5G, cáp quang nâng cao chất lượng sống từng ngày; trong khi đó, nhiều bản làng vùng đồng bào dân tộc thiểu số vẫn đối mặt vùng lõm sóng, thiếu thiết bị và kỹ năng số. Thu hẹp “khoảng cách thông tin” vì vậy là yêu cầu chiến lược, gắn với mục tiêu phát triển bền vững và công bằng xã hội.

Viettel hỗ trợ, tạo điều kiện tối đa, khuyến khích người dân sử dụng các dịch vụ viễn thông. Ảnh: Viettel.

Hiện nay, các dịch vụ viễn thông cơ bản như Internet, truyền hình cáp, điện thoại thông minh… đã trở thành nhu cầu thiết yếu, góp phần quan trọng thúc đẩy phát triển kinh tế – xã hội. Trong Chương trình Mục tiêu quốc gia giảm nghèo bền vững giai đoạn 2021 – 2025, Tiểu dự án “Giảm nghèo thông tin” (thuộc Dự án 6) xác định việc mở rộng khả năng tiếp cận thông tin cho cộng đồng vùng đồng bào dân tộc thiểu số và miền núi là nhiệm vụ then chốt.

Mục tiêu đặt ra là bảo đảm 100% xã có điều kiện kinh tế – xã hội đặc biệt khó khăn đều có điểm cung cấp thông tin công cộng, giúp người dân sử dụng các dịch vụ thông tin thiết yếu, qua đó tạo động lực phát triển KT-XH tại các khu vực này.

Phát triển dịch vụ viễn thông: Xoá xong vùng "lõm sóng" vào cuối năm 2025

Tháng 7/2025, Thứ trưởng Bộ KH&CN Phạm Đức Long cho biết Bộ đã yêu cầu các doanh nghiệp viễn thông xử lý triệt để các vùng lõm sóng tại thôn, bản có điện lưới quốc gia. Hiện cả nước còn 238 thôn, bản thuộc diện này, dự kiến hoàn thành hạ tầng trước 31/8 và phát sóng trong tuần thứ 2 tháng 9/2025.

"Với 117 thôn, bản chưa có điện, Bộ KH&CN phối hợp Bộ Công Thương, EVN xây dựng phương án cấp điện và yêu cầu triển khai hạ tầng viễn thông đồng bộ, hoàn tất trước 30/11/2025. Các chi phí sẽ được hỗ trợ từ Quỹ Dịch vụ viễn thông công ích", Thứ trưởng Phạm Đức Long chia sẻ.

Thứ trưởng Bộ KH&CN Phạm Đức Long.

Trước đó, cuối năm 2024, cả nước còn 761 thôn, bản lõm sóng, trong đó 543 thuộc vùng đặc biệt khó khăn. Chính phủ đã đặt mục tiêu đến tháng 6/2025 phải xử lý dứt điểm tình trạng này. Tuy nhiên, việc triển khai gặp khó khăn do nhiều nơi địa hình phức tạp, chi phí kéo điện, cáp quang và xây dựng trạm BTS rất lớn trong khi doanh thu không đủ bù chi phí.

Để giải quyết, Bộ KH&CN tính đến phương án dịch vụ vệ tinh quỹ đạo tầm thấp (LEO) nhằm phủ sóng vùng sâu, vùng xa, hải đảo – nơi cáp quang khó vươn tới. Theo kế hoạch, ngay sau khi doanh nghiệp hoàn tất thủ tục đầu tư và lập pháp nhân tại Việt Nam, dịch vụ LEO sẽ được cấp phép thí điểm, có thể chính thức triển khai từ Quý IV/2025.

Doanh nghiệp viễn thông chung tay thu hẹp khoảng cách thông tin giữa miền núi và đô thị

Để thu hẹp khoảng cách, cần chính sách hỗ trợ doanh nghiệp viễn thông, đặc biệt về chi phí cung cấp dịch vụ di động, Internet băng rộng ở thôn bản có điện nhưng không bảo đảm hiệu quả kinh doanh. Song song, cần bồi dưỡng năng lực cho cán bộ phụ trách ở vùng sâu, vùng xa; xây dựng cụm thông tin điện tử công cộng, điểm truy cập tại biên giới để phục vụ tuyên truyền, kết nối cộng đồng.

Nhiều doanh nghiệp đã có sáng kiến đồng hành. Viettel cung cấp dịch vụ dành riêng cho đồng bào DTTS, mở tổng đài chăm sóc khách hàng bằng 7 ngôn ngữ dân tộc, với điện thoại viên chính là người bản địa. VNPT phối hợp Ủy ban Dân tộc triển khai Đề án “Ứng dụng CNTT hỗ trợ đồng bào DTTS phát triển KT-XH”, cung cấp giải pháp công nghệ và hạ tầng số nhằm phục vụ thiết thực công tác dân tộc.

Ông Lường Văn Thắng, nông dân ở Mường Ảng (Điện Biên), chia sẻ: “Trước kia muốn bán nông sản, tôi phải chở xuống chợ huyện mất cả ngày đường. Nay có sóng 4G, con trai tôi đăng bán chè, mật ong lên mạng, khách ở Hà Nội cũng đặt mua. Thu nhập gia đình nhờ vậy tăng rõ rệt.”

Tại Lào Cai, chị Hoàng Thị Mai, giáo viên tiểu học, cho biết: “Có Internet, các cháu học sinh ở xã vùng cao được học trực tuyến, tiếp cận kho tài liệu phong phú hơn. Giáo viên cũng có điều kiện trao đổi chuyên môn, cập nhật phương pháp dạy mới.”

Các cán bộ VNPT lắp đặt trạm phát sóng VinaPhone tại khu tái định cư của bà con làng Nủ.

Nhìn tổng thể, Viettel đã đầu tư hàng chục nghìn tỷ đồng để dựng trạm phát sóng ở những nơi địa hình hiểm trở, đưa Internet đến các bản làng xa xôi. Nhờ đó, tỷ lệ hộ đồng bào dân tộc thiểu số sử dụng Internet tăng từ mức dưới 10% năm 2015 lên khoảng 65% năm 2023.

VNPT cũng đẩy mạnh chương trình “Internet về làng”, lắp đặt hàng trăm trạm phát WiFi công cộng tại các điểm trường, nhà văn hóa xã. MobiFone triển khai gói cước giá rẻ cho học sinh, sinh viên và hộ nghèo, giúp hàng triệu người có cơ hội tiếp cận thông tin, học tập và kinh doanh trực tuyến.

Không chỉ cung cấp hạ tầng, doanh nghiệp viễn thông còn phát triển nhiều ứng dụng thiết thực. Ví dụ, nền tảng Sổ sức khỏe điện tử của Viettel đã giúp người dân vùng sâu có thể đặt lịch khám, theo dõi thông tin y tế từ xa. VNPT với Cổng dịch vụ công trực tuyến góp phần giúp bà con làm thủ tục hành chính mà không cần đi hàng chục km đến trụ sở huyện.

Đặc biệt, trong giai đoạn dịch COVID-19, các nhà mạng đã miễn phí data cho hàng triệu học sinh học trực tuyến. Đây là minh chứng rõ nét cho vai trò xã hội của doanh nghiệp viễn thông trong việc giảm nghèo thông tin.

Ông Vũ Hoàng Liên, Chủ tịch Hiệp hội Internet Việt Nam chia sẻ: "Nhiều doanh nghiệp công nghệ đã hỗ trợ miễn phí hoặc cung cấp dịch vụ giá rẻ để bà con tiếp cận. Đây là sự hỗ trợ mang tính cộng đồng, trách nhiệm xã hội rất đáng trân trọng.”

Nhờ đó, nhiều sản phẩm nông nghiệp địa phương đã tìm được đầu ra ổn định, góp phần nâng cao thương hiệu và thu nhập cho nông dân.

Một vấn đề then chốt trong giao thương trực tuyến là hạ tầng kết nối. Theo ông Liên, mô hình kết hợp 5G – vệ tinh quỹ đạo thấp – cáp quang được coi là giải pháp tối ưu cho vùng sâu, vùng xa.

Ông Liên đánh giá cao nỗ lực của các nhà mạng trong việc đầu tư mở rộng vùng phủ sóng, đồng thời tin tưởng rằng những “vùng lõm” sẽ sớm được xóa bỏ nhờ sự đồng hành giữa Nhà nước và doanh nghiệp.

Khi triển khai hạ tầng mạng, phủ sóng di động hay mở rộng internet đến vùng sâu vùng xa, có nhiều khó khăn lớn như địa hình, chi phí đầu tư, khả năng sinh lời. Về vấn đề này, ông Ngô Anh cho rằng: "Như chúng ta đã biết, đặc thù của vùng sâu vùng xa là địa hình phức tạp như núi cao, rừng sâu, sông suối, điều này chia cắt việc vận chuyển thiết bị, xây dựng trạm phát sóng, kéo cáp quang rất khó khăn. Với địa hình như thế khi gặp thời tiết khắc nghiệt như mưa lũ, sạt lở, gió lớn rất dễ gây hư hỏng hạ tầng, gián đoạn dịch vụ

Tất nhiên với vùng sâu vùng xa còn thấy thực tế là mật độ dân cư thấp, khi đó số lượng thuê bao ít, mức tiêu dùng dịch vụ thấp. Như tôi đã chia sẻ, có nơi đã đầu tư trạm phát sóng nhưng không có điện lưới, khi ấy hạ tầng không khai thác đúng tiềm năng".

Ở vùng sâu vùng xa, chi phí đầu tư hạ tầng cao trong khi mật độ dân cư thấp, mức chi tiêu của người dân còn hạn chế. Nếu nói được câu chuyện lợi nhuận thì doanh nghiệp sẽ “né”. Tuy nhiên trong quá trình chuyển đổi số, người dân không thể bị bỏ lại phía sau.

Người dân ở vùng sâu vùng xa cần được tiếp cận tri thức, học tập và y tế từ xa, thông qua các thiết bị thông minh. Từ đó giúp người dân tham gia hành chính công, giảm chi phí đi lại ngoài ra còn có thể buôn bán nông sản online, tăng thu nhập cải thiện đời sống.

×