Tổng Bí thư Tô Lâm vừa thay mặt Ban Chấp hành Trung ương Đảng ký ban hành Quy định số 294-QĐ/TW ngày 26/5/2025 về thi hành Điều lệ Đảng (Quy định 294), có hiệu lực thi hành từ 1/7, đánh dấu bước tiến quan trọng trong việc hoàn thiện cơ chế thi hành Điều lệ Đảng.

So với Quy định số 232-QĐ/TW ngày 20/1/2025 (Quy định 232), Quy định 294 có nhiều điểm mới, trong đó đáng chú ý là việc "Thí điểm tổ chức đại hội chi bộ 5 năm một lần", thay vì 5 năm hai lần như trước đây.

Trao đổi với PV Dân Việt về nội dung này, PGS.TS Lê Quốc Lý - nguyên Phó Giám đốc Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh cho rằng, việc thí điểm tổ chức đại hội chi bộ 5 năm một lần là bước tiến chiến lược trong hoàn thiện cơ chế thi hành Điều lệ Đảng, mở ra nhiều kỳ vọng trong công tác tổ chức, điều hành hoạt động của các tổ chức Đảng ở cơ sở.

Tiết kiệm thời gian, giảm chi phí, giảm tải hành chính

PGS.TS Lê Quốc Lý phân tích, theo Quy định 232 trước đây, các chi bộ trực thuộc Đảng ủy cơ sở tổ chức Đại hội mỗi nhiệm kỳ 2,5 năm, đồng nghĩa với việc trong vòng 5 năm, mỗi chi bộ phải tổ chức đến hai lần đại hội.

Mặc dù cơ chế này sinh ra nhằm gia tăng tính năng động, bám sát tình hình thực tiễn ở từng nhiệm kỳ ngắn, tuy nhiên trong thực tế, khoảng thời gian này được nhiều cán bộ, đảng viên phản ánh là quá ngắn để triển khai hiệu quả một chương trình hành động hay nghị quyết mang tính trung hạn.

Bên cạnh đó, qua theo dõi thực tế ở các địa phương, với nhiệm kỳ 2,5 năm, các kế hoạch thường phải “gối đầu”, thiếu sự liên kết mạch lạc. Một số chi bộ ở khu vực nông thôn phản ánh: “Năm đầu triển khai nghị quyết, năm thứ hai đã phải lo nhân sự nhiệm kỳ mới, rất khó để làm việc gì lâu dài”.

"Mỗi kỳ đại hội chi bộ là một quá trình chuẩn bị công phu, từ xây dựng văn kiện, đề án nhân sự, xin ý kiến cấp trên, đến tổ chức hội nghị, bỏ phiếu, báo cáo kết quả… Việc tổ chức đại hội 2 lần trong 5 năm tạo ra một khối lượng công việc hành chính khổng lồ. Đặc biệt, việc này cũng kéo theo một nguồn kinh phí lớn để tổ chức, có tỉnh thống kê chi phí tổ chức đại hội chi bộ toàn tỉnh lên tới nhiều chục tỷ đồng", PGS.TS Lê Quốc Lý cho hay.

Do vậy, nguyên Phó Giám đốc Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh cho rằng, việc giảm tần suất đại hội còn giúp giảm áp lực cho cán bộ cơ sở, nhất là ở các chi bộ kiêm nhiệm, nơi cán bộ vừa phải lo công tác Đảng, vừa đảm trách chuyên môn... Đây là yếu tố then chốt giúp chi bộ hoạt động thực chất hơn, không bị hành chính hóa, hình thức hóa sinh hoạt Đảng.

Một lợi ích quan trọng khác của việc kéo dài nhiệm kỳ chi bộ là tạo sự trùng khớp với nhiệm kỳ của cấp ủy Đảng bộ cấp trên, nhằm tạo điều kiện cho chi bộ xây dựng và triển khai chương trình hành động đồng bộ dài hạn, đồng thời giảm tần suất tổ chức đại hội, tiết kiệm thời gian và nguồn lực. Từ đó thúc đẩy sự thống nhất về mục tiêu, chỉ tiêu và kế hoạch phát triển trung hạn 5 năm.

"Khi nhiệm kỳ được kéo dài đủ 5 năm, các chi bộ đảm bảo được tính liên tục và ổn định trong lãnh đạo, tránh gián đoạn trong chuyển giao công việc, nhất là với các chi bộ có tính đặc thù (nông thôn, doanh nghiệp tư nhân, trường học…). Các chương trình, kế hoạch công tác có đủ thời gian triển khai, theo dõi và đánh giá đầy đủ", ông nói và nhấn mạnh một nhiệm kỳ dài 5 năm giúp chi ủy có đủ thời gian để triển khai các chủ trương, kế hoạch công tác một cách bài bản, tránh tình trạng "mới triển khai đã hết nhiệm kỳ".

"Việc tổ chức Đại hội chi bộ 5 năm một lần còn giảm chi phí, giảm tải hành chính, giúp tiết kiệm thời gian, nguồn lực và kinh phí đáng kể. Thực tế, với việc tổ chức đại hội chi bộ trên toàn tỉnh, thành phố với hàng nghìn chi bộ/tỉnh, thành phố thì mỗi địa phương phải bỏ ra tổng chi phí lên đến hàng chục tỷ đồng. Và khi tổ chức đại hội 5 năm một lần thì nguồn lực này nếu được chuyển sang thực hiện nghị quyết, hỗ trợ, đảm bảo an sinh... sẽ thiết thực hơn nhiều”, PGS.TS Lê Quốc Lý nói và nhìn nhận, mới đây, trong bài viết có tựa đề “Thực hành tiết kiệm”, Tổng Bí thư Tô Lâm nêu rõ văn hóa Việt Nam luôn đề cao lối sống tiết kiệm, giản dị và việc thực hành tiết kiệm của người Việt đã được đúc kết thành ca dao, tục ngữ, truyền miệng từ đời này sang đời khác... Theo đó, việc thí điểm tổ chức đại hội chi bộ 5 năm hoàn toàn có thể được xem là cụ thể hóa, hiện thực hóa “lời kêu gọi” của Tổng Bí thư Tô Lâm về “hành động tiết kiệm thực chất, tránh hình thức”.

Phân tích thêm về ý này, PGS.TS Lê Quốc Lý nhận định, việc tiết kiệm này không đồng nghĩa với cắt giảm trách nhiệm chính trị. Thí điểm tổ chức đại hội 5 năm một lần vẫn đảm bảo nguyên tắc lãnh đạo của Đảng, vì: Việc đánh giá, kiểm điểm tổ chức Đảng và đảng viên vẫn được thực hiện thường xuyên hằng năm. Cấp ủy, bí thư chi bộ vẫn chịu sự giám sát, kiểm tra định kỳ từ cấp trên. Những nơi có yêu cầu đặc biệt hoặc phát sinh tình huống bất thường vẫn có thể tổ chức đại hội bất thường theo quy định...

Nâng cao hiệu lực, hiệu quả, đáp ứng yêu cầu đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng trong thời kỳ mới

Trao đổi tiếp, nguyên Phó Giám đốc Học viện Chính trị Hành chính Quốc gia Hồ Chí Minh nhấn mạnh, việc tổ chức đại hội chi bộ 5 năm một lần cũng góp phần cụ thể hóa Nghị quyết Trung ương 6 (khóa XII) về sắp xếp, tinh gọn bộ máy, nâng cao hiệu lực, hiệu quả hoạt động của tổ chức cơ sở Đảng. Trong đó, giảm áp lực hành chính lên đội ngũ cán bộ cơ sở vốn đang kiêm nhiệm nhiều việc; gắn kết việc thực hiện nhiệm vụ chính trị với quản trị nội bộ chi bộ hiệu quả hơn.

Bên cạnh đó, cũng sẽ hạn chế xáo trộn nhân sự và mất đoàn kết nội bộ. Bởi, mỗi lần đại hội đều là một lần xây dựng và kiểm điểm nhân sự. Việc tổ chức đại hội 2 lần trong 5 năm dễ làm phát sinh cạnh tranh nội bộ, mất đoàn kết hoặc thiếu tập trung vào nhiệm vụ chính.

Tại một số chi bộ doanh nghiệp tư nhân hoặc hợp tác xã phản ánh: “Cứ 2 năm rưỡi lại tổ chức đại hội, nội bộ lại bàn bạc nhân sự, dễ phát sinh nghi ngờ, chia rẽ”. Nhiều trường hợp xô xát do "chạy chức", "bè phái" chống đối nhau dẫn đến đấu tranh nội bộ.

Do vậy, khi tổ chức nhiệm kỳ 5 năm sẽ giúp tăng tính tự giác và trách nhiệm dài hạn của cấp ủy, giảm nguy cơ xáo trộn không cần thiết. Việc ổn định nhân sự còn giúp tránh hiện tượng "chạy chức", xây dựng uy tín lãnh đạo bằng năng lực thực tế.

Việc này cũng phù hợp với xu hướng tinh gọn tổ chức Đảng và quản trị hiện đại khi hiện nay chúng ta đang tiến hành sáp nhập thôn, tổ dân phố, xã phường làm tăng quy mô chi bộ, từng chi bộ đáp ứng yêu cầu về nhiệm vụ lãnh đạo rộng hơn, số lượng đảng viên nhiều hơn.

"Nhiệm kỳ 5 năm được đánh giá là hợp lý với quy mô tổ chức mới", PGS.TS Lê Quốc Lý nói và dẫn chứng, đơn cử như vừa qua, sau khi sáp nhập thôn, nhiều chi bộ tăng gấp đôi số đảng viên, quy mô dân cư tăng 1,5–2 lần. Nếu vẫn giữ nhiệm kỳ ngắn sẽ khiến chi bộ không kịp thích ứng, dễ dẫn đến hình thức hóa sinh hoạt, nhất là ở địa bàn rộng, giao thông khó khăn.

Mặt khác, việc đồng bộ hoá nhiệm kỳ 5 năm với chu kỳ kế hoạch trung hạn của Đảng bộ các cấp góp phần chuyên nghiệp hóa, chuẩn hóa công tác lãnh đạo, gắn với trách nhiệm và đánh giá kết quả thực chất.

Hiện nay trên thế giới một số chính đảng cầm quyền như Đảng Cộng sản Trung Quốc, Đảng Cộng sản Cuba… đang duy trì cơ chế đại hội tổ chức cơ sở Đảng theo chu kỳ 5 năm, song song với hệ thống đánh giá giữa kỳ – tạo sự kết nối giữa nhiệm kỳ tổ chức và định hướng chính trị quốc gia.

"Việc thí điểm tổ chức đại hội chi bộ 5 năm một lần không chỉ là bước kỹ thuật trong tổ chức, mà là biểu hiện của tư duy đổi mới, sự linh hoạt trong công tác tổ chức xây dựng Đảng. Đây là bước cải tiến đầy tính chiến lược trong công tác tổ chức Đảng ở cơ sở. Nó giúp tạo tính ổn định, hiệu quả, tiết kiệm và thực chất cho hoạt động của tổ chức cơ sở Đảng, đáp ứng yêu cầu đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng trong thời kỳ mới", PGS.TS Lê Quốc Lý nói.

Lưu ý thêm, nguyên Giám đốc Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh nói, việc kéo dài nhiệm kỳ đại hội chi bộ cũng đặt ra yêu cầu cao hơn về năng lực lãnh đạo, điều hành của chi ủy, bí thư, phó bí thư chi bộ, cũng như sự giám sát, kiểm tra của cấp ủy cấp trên để đảm bảo chi bộ hoạt động đúng hướng, hiệu quả. Do đó, cần có lộ trình đánh giá kỹ lưỡng trong giai đoạn thí điểm, đặc biệt với các chi bộ vùng sâu, vùng xa, vùng dân tộc thiểu số – nơi điều kiện thực hiện nghị quyết còn khó khăn. Mọi điều chỉnh, đổi mới trong tổ chức đều phải đặt trên nền tảng: Đảng viên đồng thuận, nhân dân hưởng ứng, tổ chức Đảng hoạt động hiệu quả.

Tính đến thời điểm năm 2024, Việt Nam có hơn 540.000 chi bộ trực thuộc Đảng Cộng sản Việt Nam. Cụ thể, theo báo cáo của Ban Tổ chức Trung ương, tại Đại hội XIII của Đảng và các hội nghị Trung ương sau đó: Cả nước có khoảng 54.000 tổ chức cơ sở Đảng (gồm Đảng bộ cơ sở và chi bộ cơ sở). Trong đó, tổng số chi bộ trực thuộc Đảng ủy cơ sở (gọi chung là chi bộ) lên tới hơn 540.000 chi bộ, sinh hoạt tại các thôn, bản, tổ dân phố, cơ quan, đơn vị, doanh nghiệp, trường học, bệnh viện, lực lượng vũ trang, v.v...

Tổng số đảng viên toàn quốc đến cuối tháng 11/2024 là trên 5,6 triệu đảng viên. Tùy từng địa phương, tỉnh thành có thể có từ vài nghìn đến hàng chục nghìn chi bộ, ví dụ: Tỉnh Bắc Giang có khoảng 10.000 chi bộ; TP.Hà Nội có hơn 25.000 chi bộ; TP.HCM có khoảng 17.000 chi bộ…

Với con số lớn như vậy, việc tổ chức đại hội chi bộ định kỳ 2,5 năm/lần đòi hỏi nguồn lực rất lớn. Vì thế, chủ trương thí điểm tổ chức 5 năm/lần (theo Quy định 294) sẽ góp phần giảm hàng trăm tỷ đồng chi phí mỗi nhiệm kỳ nếu nhân rộng, đồng thời giúp tinh gọn quy trình sinh hoạt Đảng từ cơ sở.

×