Siết thuế người nổi tiếng livestream bán hàng: Có cần "cơ chế đặc biệt"?

Mới đây, đại diện Tổng cục Thuế cho biết, theo quy định, tổ chức, cá nhân không phân biệt nổi tiếng hay không, phải tự kê khai, nộp thuế nếu có nguồn thu từ kinh doanh. Người nổi tiếng là KOL, KOC tham gia livestream bán hàng, tiếp thị liên kết đều có nghĩa vụ thuế như công dân bình thường.

Quản kiểm thuế người nổi tiếng bán hàng: Cần "lạt mềm, buộc chặt"

Theo dữ liệu của ngành thuế, đơn vị này đã truy soát và "lọc" danh sách người nổi tiếng có phát sinh doanh thu lớn từ livestream bán hàng, để đưa vào diện phân loại rủi ro, thanh kiểm tra. Số cá nhân kinh doanh trên nền tảng thương mại điện tử trong diện rà soát khoảng 76.428 người, cơ quan thuế đã xử lý vi phạm 30.029 cá nhân, truy thu và xử phạt 1.223 tỷ đồng.

Đáng chú ý, hai địa phương là Hà Nội và TP HCM đầu tàu kinh tế, nơi có hoạt động kinh doanh, thương mại lớn, pháttriển mạnh về dịch vụ, giải trí và nhiều người nổi tiếng kinh doanh trên nền tảng số, thương mại điện tử.

Cục thuế TP HCM lập tổ khai thác danh sách cá nhân là người nổi tiếng, sáng tạo nội dung bán hàng, livestream trên nền tảng xã hội để đưa vào diện kiểm tra thuế năm nay. Trong đợt rà soát đầu tiên, cơ quan thuế xác định 35 nghệ sĩ, người nổi tiếng kinh doanh trên các nền tảng số, sàn thương mại điện tử thuộc diện phải kê khai, nộp thuế.

Hiện cả nước có gần 725.000 tổ chức, cá nhân kinh doanh trên sàn thương mại điện tử, tổng giá trị giao dịch hơn 75.000 tỷ đồng, theo dữ liệu từ 439 sàn cung cấp cho cơ quan thuế. Thu thuế từ lĩnh vực này liên tục tăng trong 3 năm qua. Cụ thể, số thu năm 2024 khoảng 116.000 tỷ đồng, tăng đáng kể so với mức 83.000 - 97.000 tỷ đồng ghi nhận trong hai năm trước đó. Cơ quan thuế cần trích xuất dữ liệu về người nộp thuế từ các sàn Sendo, Lazada, Shopee, TikTok Shop để rà soát kê khai, đối chiếu và xử lý vi phạm.

Thực tế theo chuyên gia tầm ảnh hưởng của những người nổi tiếng là KOL, KOC, diễn viên điện ảnh, danh hài, cầu thủ nổi tiếng… đối với xã hội là rất lớn, đặc biệt nhiều khi người đó là thần tượng của nhiều người trong xã hội, người có bệnh đang cần được điều trị, người có nhu cầu cao (khát khao) sở hữu sản phẩm như thần tượng của mình. Chính vì vậy, việc người nổi tiếng tham gia vào lĩnh vực kinh doanh sẽ kéo theo trào lưu bán sản phẩm tốt hơn, nhanh hơn và lợi nhuận cao hơn.

Có cần cơ chế đặc biệt về thuế với người nổi tiếng livestream bán hàng?

Thực tế, người nổi tiếng livestream bán hàng có nhiều loại hình khác nhau và tính chất, nghĩa vụ với thuế là hoàn toàn khác nhau. Đơn cử, có trường hợp người nổi tiếng chỉ nhận hợp đồng làm quảng cáo hoặc làm đại sứ thương hiệu, tham gia một số buổi livestream bán hàng cho doanh nghiệp, sản phẩm và hưởng số tiền nhất định, số tiền đó sẽ phải chịu thuế.

Một số khác là người nổi tiếng tham gia lập doanh nghiệp, người tham gia vào quá trình sản xuất, kinh doanh, bán sản phẩm mới trên thị trường, thì bắt buộc phải thực hiện các nghĩa vụ thuế như thuế thu nhập doanh nghiệp, thuế thu nhập cá nhân.

Một phương thức khác là, nhà sản xuất livestream bán rất nhiều loại hàng hoá khác nhau cho fan của người nổi tiếng đó, và người nổi tiếng chỉ tham gia vào khâu, công đoạn quảng bá sản phẩm ra thị trường. Ví dụ show diễn, show giới thiệu sản phẩm cho fan ruột nghệ sĩ, cầu thủ, kèm với bán sản phẩm tri ân, có chữ ký…. Sẽ được quản lý ra sao?

Với đa dạng phương thức kinh doanh và sự tham gia vào kinh doanh của người nổi tiếng kể trên, hiện xuất hiện luồng ý kiến cho rằng với sự ảnh hưởng lớn của xã hội và tác động mạnh mẽ đối với kinh doanh trên nền tảng số, ngành thuế cần có cơ chế đặc biệt đối với người nổi tiếng khi đối tượng kinh doanh, livestream bán hàng trên mạng.

Trao đổi với PV Dân Việt, PGS, TS Đinh Trọng Thịnh, nguyên Giảng viên Học viện Tài chính cho rằng: Ai cũng phải tuân thủ đúng quy định của pháp luật, bất kể người đó có thương hiệu cá nhân hoặc có tầm ảnh hưởng lớn đến xã hội.

Ông Thịnh cho rằng, hỗ trợ cơ quan thuế chỉ có thể đến mức nào thôi, không thể có cơ chế đặc biệt, khu biệt với các đối tượng thì không làm. Hơn nữa, nguyên tắc của công dân là làm gì pháp luật không cấm và phải theo lằn ranh pháp luật, khuôn khổ chung.

"Người kinh doanh cho dù họ là ai, điều đầu tiên là phải làm đúng pháp luật, đúng quy định quyền và lợi ích, trách nhiệm. Hiện nay theo tôi các công cụ của ngành thuế đã tối giản, thuận lợi và các app về thuế đã có đủ bộ câu hỏi, người dân hỏi gì có đó, rất đơn giản, dễ hiểu", ông Thịnh nói.

Cũng trao đổi với PV Dân Việt về vấn đề này, Ts Vũ Đình Ánh, chuyên gia Tài chính - Ngân hàng, cho rằng: "Chúng ta không nên phân biệt người nổi tiếng hay không nổi tiếng trong nghĩa vụ thuế và từ đó có cách hỗ trợ và khu biệt. Đã có phát sinh về thu nhập, nguyên tắc là phải nộp thuế. Chúng ta có các công cụ về thuế để ràng buộc ai cũng phải nộp thuế nếu có phát sinh và có nghĩa vụ thuế", ông Ánh nói.

Theo TS Ánh, ngành thuế có các công cụ để tách bạch nghĩa vụ thuế khá rõ, truy suất các nguồn gốc để có thu nhập nên câu chuyện thuế đối với người kinh doanh bình thường hay cá nhân người nổi tiếng kinh doanh chỉ là câu chuyện nộp thuế đúng, đủ.

"Trường hợp họ trực tiếp kinh doanh, nộp thuế là chuyện đương nhiên. Nhưng khi họ chỉ tham gia vào quảng cáo sản phẩm, lập tức chúng ta phải xét họ có thu nhập, và thu nhập đó chịu thuế thu nhập cá nhân", TS Ánh nói.

Theo các chuyên gia về thuế, cần làm rõ vai trò của người nổi tiếng ở những phiên livestream có doanh thu chục tỷ đồng, thậm chí trăm tỷ đồng, từ đó tường minh nghĩa vụ nộp thuế của họ. Nếu họ - người nổi tiếng đứng ở tư cách trực tiếp sản xuất, lưu thông, phân phối sản phẩm, dòng tiền về tài khoản họ, chúng ta nói đến trách nhiệm thuế toàn diện với họ. Còn họ chỉ tham gia vào khâu quảng bá, được hưởng % hoa hồng, thì họ chỉ đóng thuế thu nhập phần tiền đó thôi.

"Ngành thuế không thể ép người nổi tiếng phải nộp thuế phiên giao dịch bán hàng tiền tỷ, chục tỷ, trong khi họ chỉ được trả hoa hồng vài chục triệu đồng. Nguyên tắc đều là thu thuế từ gốc, truy xé hoá đơn, chứng từ, còn luồng tiền, dòng tiền về ai, người đó phải có trách nhiệm và nghĩa vụ thuế. Nếu chúng ta làm không đúng, vô hình chung chúng ta hạn chế quyền tự do kinh doanh, hạn chế việc quảng bá sản phẩm theo một phương thức mới", vị chuyên về thuế cho hay.

Ngoài vấn đề ý thức tự kê khai thuế, theo giới chuyên gia, hiện nay ngành thuế đang áp dụng hoá đơn điện tử vào mọi giao dịch, thanh toán qua ngân hàng hoặc bên thứ 3 như momo, Viettel, VNpay, ví điện tử, thẻ tín dụng… các nguồn tiền đều được truy xuất. Tuy nhiên, giao dịch tiền mặt không kê khai chứng từ hoá đơn sẽ khó hơn, đòi hỏi các sàn như Shopee, TikTok Shop hay nhà phân phối… phải tuân thủ đúng các quy định về thuế.

Về giải pháp thu thuế, nhiều chuyên gia thuế cho rằng, mặc dù chính sách thuế là không khác biệt, không ưu ái và không đặt hạn chế bất kỳ ai, miễn là họ làm đúng quy định pháp luật. Tuy nhiên, đối với người nổi tiếng, cần có cách ứng xử khác để hỗ trợ họ, đồng thời giám sát để họ thực hiện đúng quyền, trách nhiệm, nghĩa vụ của người nộp thuế.

Ông Nguyễn Văn Phụng, nguyên Vụ trưởng Vụ Thuế doanh nghiệp lớn, Tổng cục Thuế

Hiện, ngành thuế quản lý thuế thu nhập cá nhân bằng hai công cụ. Người dân tự khai báo về tiền lương, tiền công, tiền thưởng và tự nộp hoặc nhờ nộp hộ bởi công ty, doanh nghiệp quản lý. Thứ 2 là thuế thu nhập cá nhân được quản lý thuế từ gốc – phát sinh chứng tư, hoá đơn của doanh nghiệp vào hệ thống hoá đơn, chứng từ cơ quan thuế. Nói cách khác là quản lý dòng tiền, luồng lưu chuyển tiền tệ.

Cả hai kênh quản lý đều được áp dụng đồng thời, nhất là khi chúng ta thực hiện hoá đơn điện tử. Doanh nghiệp chi trả cho ai đều phải có chứng từ, kiểm tra, đối chiếu và không thể trốn thuế được, chỉ có trường hợp họ kê khai thiếu, chưa đủ, cơ quan thuế thông báo truy thu, yêu cầu họp nộp đủ.

Còn có hiện tượng ngoại trừ, đó trường hợp cá nhân, doanh nghiệp, nhà phân phối sản phẩm không kê khai dòng tiền chi trả cho cá nhân, trả tiền mặt cho người nổi tiếng thì không thể thu thuế được.

Tuy nhiên, "người nổi tiếng họ cũng có nguyên tắc, ý thức và làm ăn tử tế nên theo tôi không thể võ đoán cho rằng họ sai phạm, trốn thuế bởi chỉ một vụ sai phạm sẽ làm hoen ố than danh của họ", ông Phụng nói.