Bình luận
0
Trong bài “Ngôi vị Tể tướng trong diễn trình lịch sử Đại Việt thế kỷ XI-XVIII: nguồn gốc tên gọi và bản chất”, in trong sách Nghiên cứu Hán Nôm năm 2017 (Kỷ yếu Hội thảo khoa học quốc gia có phản biện), tác giả Phan Ngọc Huyền đã chỉ ra bản chất của ngôi vị này và trả lời câu hỏi Tể tướng là ai? Ai là tể tướng?
Từ việc tìm hiểu từ nguyên, tác giả cho rằng Tể tướng là một vị trưởng quan có quyền hành nhất, đứng đầu hàng ngũ quan lại thời phong kiến, là “trợ thủ cao cấp” giúp vua giải quyết các công việc quốc gia đại sự.
Trong lịch sử chế độ quân chủ Đại Việt, Tể tướng không phải là một chức quan cụ thể trong quan chế. Ở mỗi thời kỳ, ngôi vị này lại có tên gọi (định danh) khác nhau như: Thái úy (Phụ quốc Thái úy), Thống quốc Thái sư, Tư đồ phụ chính hoặc Đại tư đồ, Tả hoặc Hữu Tướng quốc, Bình chương quân quốc trọng sự, Tham tụng...
Tranh vẽ thái sư Trần Thủ Độ. Ảnh: Edu.
Theo Lịch triều hiến chương loại chí của Phan Huy Chú, chức vị mang trọng trách như Tể tướng bắt đầu xuất hiện từ thời Tiền Lê. Phần “Quan chức chí”, mục “Tể tướng” có đoạn: “Chức Tể tướng, đời Đinh về trước không khảo rõ được. Lê Đại Hành đặt quan, mới có chức Tổng quản coi việc hưng dân (năm Hưng Thống thứ 7 [995] cho Từ mục làm chức ấy), tóm giữ việc nước, tức là công việc của Tể tướng”.
Đầu thời Lý ngôi vị Tể tướng là Tướng công, gắn với việc vua Lý Thái Tổ bổ nhiệm Trần Cảo. Từ thời Lý Thái Tông (1028-1054) trở đi, ngôi vị Tể tướng gắn với việc xuất hiện chức quan Phụ quốc Thái úy. Đến đời Nhân Tông lại thêm mấy chữ Kiểm hiệu Bình chương quốc công sự. Đại Việt sử ký toàn thư cho biết, năm Thái Ninh 3 (1074) Lý Nhân Tông đã phục chức cho Lý Đạo Thành mời ông về triều, thăng từ Tả gián nghị đại phu trông coi châu Nghệ An lên làm Thái phó Bình chương quân quốc trọng sư. Mùa Thu năm sau (1075) vua lại cho Lý Thường Kiệt làm Thái úy.
Dưới thời Lý, ngôi Tể tướng thường gắn với các chức như: Thái phó Bình chương quân quốc trọng sự (Lý Đạo Thành, Tô Hiến Thành), Thái úy (Lý Thường Kiệt, Lưu Khánh Đàm…), Thái úy phụ chính hoặc Phụ quốc Thái úy (Trần Thừa…)…
Sang thời Trần, người được coi là Tể tướng đầu tiên của nhà Trần là Trần Thủ Độ được nhắc đến với hàm Thái sư. Năm 1225, Trần Cảnh lên ngôi đã cho Trần Thủ Độ là Quốc thượng phụ, sau lại tấn phong làm Thái sư thống đốc hành quân vụ chinh thảo sư, nắm giữ mọi việc cai trị trong nước.
Sau Trần Thủ Độ, những người ở ngôi Tể tướng đa phần giữ chức Tướng quốc Thái úy, sau đổi là Tả hoặc Hữu Tướng quốc, kiêm Kiểm hiệu đặc tiến khai phủ nghi đồng tam ty Bình chương sự.
Các chức quan được coi như ngôi vị Tể tướng dưới thời Trần gồm: Thái sư (Trần Nhật Duật), Tướng quốc Thái úy (Trần Nhật Hiệu, Trần Quang Khải), Tả hoặc Hữu tướng quốc (Cung Định vương phủ, Nguyên Trác), Tư đồ phụ chính (Trần Nguyên Đán), Thái sư Bình chương quân quốc trọng sự, Quốc tổ chương hoàng (Hồ Quý Ly)…
Tranh vẽ chân dung Hồ Quý Ly.
Đầu thời Lê sơ, triều đình vẫn theo chế độ cũ nhà Trần, đặc chức Tướng quốc, gia phong Bình chương quân quốc trọng sự. Các chức danh gắn với ngôi vị Tể tướng đầu thời Lê sơ có Tư đồ, Hữu tướng quốc (Hoàng tử Tư Tề), Tư đồ, Tả tướng quốc (Trần Nguyên Hãn), Đại tư đồ (Lê Sát), Thái úy (Trịnh Khả, Lê Thụ)...
Đến Hồng Đức (1470-1479), Lê Thánh Tông với cải cách quan chế đã bãi bỏ chức ấy, nên ngôi Tể tướng tạm thời bị xóa bỏ trong các đời vua Lê Thánh Tông, Lê Hiến Tông, Lê Túc Tông và Lê Uy Mục. Đến đời Hồng Thuận (1509-1516), Lê Tương Dực đã cho đặt chức Bình chương phụ quốc, lại có tên gọi là Thừa tướng, Thượng tế… Nhân vật cuối cùng nắm quyền Tể tướng thời Lê sơ chính là Mạc Đăng Dung với sự kiện năm Thống Nguyên thứ 3 (1524), vua Lê Cung Hoàng buộc phải tiến phong Mạc Đăng Dung làm Bình chương quốc quân trọng sự Thái phó Nhân quốc công. Sau sự kiện này, nhà Lê sơ cũng sụp đổ với việc lên ngôi của vương triều nhà Mạc.
Thời Nam - Bắc triều, nổi lên tên tuổi của vị Tể tướng đồng thời cũng là quyền thần dưới thời Mạc Phúc Nguyên là Lê Bá Ly. Trước khi bỏ nhà Mạc theo về với nhà Lê, 1549, Lê Bá Ly làm Thái tể Phụng quốc công. Về phía nhà Lê Trung hưng, ngôi vị Tể tướng có nhiều dấu ấn trong thời kỳ đầu trước hết phải kể đến Trịnh Kiểm. Với công lao to lớn trong sự nghiệp trung hưng nhà Lê, Lượng quốc công Trịnh Kiểm được vua Lê tấn phong là Thượng tướng Bình chương quân quốc trọng sự. Sau Trịnh Kiểm, Trịnh Tùng nắm quyền được phong chức Tả tướng Thái úy, đều là công việc của Tể tướng và có thực quyền rất lớn.
Tranh vẽ chân dung Trịnh Kiểm.
Sau khi đánh đuổi nhà Mạc ra khỏi Thăng Long, phủ chúa được thiết lập ngay cạnh cung vua, họ Trịnh khẳng định thực quyền của mình bằng việc từng bước thiết lập một hệ thống quan chức ở phủ chúa tương đương với chính quyền bên cung vua. Năm 1600, chúa Trịnh Tạc bãi bỏ chức Tả, Hữu tướng và Bình chương của thời trước, đặt ra chức Tham tụng đảm đương công việc của Tể tướng. Năm 1601 đặt thêm chức Bồi tụng cũng là chức vụ quan trọng làm trong phủ chúa. Nhiệm vụ của tham tụng, bồi tụng là trực tiếp làm trong phủ chúa.
Gắn với chức quan Tham tụng, thời Lê trung hưng có nhiều cái tên nổi tiếng như Vũ Duy Chí, Nguyễn Quý Đức, Nguyễn Công Trứ.
Đến cuối đời Lê Trung hưng, vua Lê Chiêu Thống sau khi lên ngôi (1786) muốn điều chỉnh tên gọi, đổi Tham tụng làm Bình chương sự, Bồi tụng làm Tham tri chính sự giống như thời Trần và thời Lê sơ để nhằm thu lấy quyền họ Trịnh. Về sau do có sự can thiệp của triều thần nên đành chấp nhận sửa định tên quan theo phương án giữ lại một ít danh hiệu cũ và đặt chức Bình chương kiêm Tham tụng và Tham tri kiêm Bồi tụng. Sau khi Trịnh Bồng bị Nguyễn Hữu Chỉnh dẹp, tháng 12 năm 1786, Lê Chiêu Thống phong Chỉnh làm Đại tư đồ, tước Bằng trung công. Đầu năm 1787, phong Phan Lê Phiên (cùng vây cánh Chỉnh) làm Bình chương sự. Đây là chức quan giữ ngôi vị Tể tướng cuối cùng thời Lê trung hưng.
Giảm gần 30kg, tập xiếc nhiều tháng và tự thực hiện nhiều cảnh mạo hiểm, Kiều Minh Tuấn dấn thân hết mình để vào vai nam chính phim "Con kể ba nghe".
Chia sẻ
Bộ GDĐT đăng tải trên Cổng Thông tin điện tử Bộ GDĐT để ý kiến về dự thảo Thông tư quy định chế độ làm việc đối với giáo viên mầm non. Đây là dự thảo của Thông tư sẽ thay thế Thông tư số 48/2011/TT-BGDĐT (Thông tư số 48) hiện hành.
Chia sẻ
Cảnh sát Kinh tế Công an tỉnh Quảng Trị vừa phát hiện, bắt giữ vụ vận chuyển trái phép 676 con rắn hổ mang, tổng trọng lượng gần 1 tấn.
Chia sẻ
Các bác sĩ tại Bệnh viện Đà Nẵng vừa nội soi phế quản gắp thành công hai răng giả bị hít vào đường thở và tồn tại trong phổi một người đàn ông suốt hơn 20 năm, là nguyên nhân khiến bệnh nhân bị viêm phổi tái diễn nhiều năm liền.
Chia sẻ
Hàng loạt trạm dừng nghỉ trên cao tốc Bắc - Nam phía Đông sắp được đưa vào khai thác cuối năm 2025, các chuyên gia
Chia sẻ
Cơ quan An ninh Ukraine (SSU) cho biết họ đã đánh trúng một máy bay trinh sát hàng hải Il-38N Sea Dragon đã được hiện đại hóa tại căn cứ không quân Yeysk của Nga, trong khuôn khổ công tác chuẩn bị cho cuộc tấn công nhằm vào một tàu ngầm Nga tại thành phố Novorossiysk.
Chia sẻ
Chiều 24/12, tại Hội trường Thành ủy TP.HCM, Đại hội Công đoàn thành phố lần thứ I (nhiệm kỳ 2025 – 2030) đã khai mạc phiên làm việc đầu tiên, đánh dấu bước ngoặt về mô hình tổ chức nhằm đáp ứng yêu cầu của giai đoạn mới.
Chia sẻ
Xã Tủa Chùa, tỉnh Điện Biên, nằm trên vùng cao nguyên đá với địa hình đa dạng, xen kẽ giữa các sườn núi dốc cao và những thung lũng nhỏ. Điều kiện tự nhiên đặc thù này đã tạo ra lợi thế rõ rệt cho phát triển các loại cây trồng, vật nuôi đặc sản.
Chia sẻ
Tín dụng trên địa bàn TP.HCM đến ngày cuối năm 2025 ước sẽ đạt quy mô 5.085.100 tỷ đồng, ghi nhận mức tăng 13,5% so với cuối năm trước.
Chia sẻ
Trong tiến trình chuyển đổi mô hình tăng trưởng của ngành nông nghiệp theo hướng xanh, hiện đại và bền vững, các khu nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao được xác định là động lực quan trọng thúc đẩy khởi nghiệp đổi mới sáng tạo tại địa phương. Tuy nhiên, thực tế cho thấy việc hình thành và vận hành các khu nông nghiệp công nghệ cao tại Việt Nam vẫn còn nhiều rào cản, đòi hỏi sự vào cuộc đồng bộ của Nhà nước, hiệp hội ngành nghề và cộng đồng doanh nghiệp.
Chia sẻ
Dòng tiền hôm nay ghi nhận sự vận động thận trọng trong phiên sáng trước khi gia tăng rõ rệt về cuối phiên, qua đó giúp thị trường chứng khoán khép lại ngày giao dịch với sắc xanh chiếm ưu thế trên sàn HoSE.
Chia sẻ
Kết phiên 24/12, thị trường chứng khoán tiếp tục khởi sắc khi VN-Index tăng hơn 10 điểm, tiến sát mốc 1.800 điểm. Trong bối cảnh đó, nhóm bất động sản tăng điểm nhưng phân hóa mạnh, với VHM là động lực chính kéo chỉ số.
Chia sẻ
Nguyên Bí thư Đảng ủy xã Sơn Mỹ phát hiện chiếc vali chứa hơn 2,7kg ma túy nên báo công an và được xác định đây là tang vật của một vụ án mua bán, tàng trữ trái phép chất ma túy.
Chia sẻ
Thông qua việc nhận chuyển nhượng loạt pháp nhân trung gian, Kinh Bắc đã gián tiếp nắm lại dự án 1A Láng Hạ - tòa nhà cao tầng từng bỏ hoang nhiều năm trên khu đất vàng nội đô, sau hơn một thập kỷ liên tục mua bán, đổi chủ.
Chia sẻ
Từ nghề nuôi ong cha truyền con nối, chị Phạm Hồng Oanh đã áp dụng kỹ thuật chăn nuôi khoa học, kiểm soát đàn ong hiệu quả, từng bước xây dựng mô hình sản xuất hàng hóa, mang lại thu nhập ổn định cho gia đình và lan tỏa giá trị kinh tế nông nghiệp bền vững tại Thái Nguyên.
Chia sẻ
Nguyễn Đình Bắc khẳng định bàn thắng trên chấm 11m trong trận chung kết với U22 Thái Lan là dấu mốc quan trọng nhất của anh tại SEA Games 33. Từ khoảnh khắc đó, U22 Việt Nam bừng tỉnh, lấy lại tự tin và tạo nên cuộc lội ngược dòng ấn tượng.
Chia sẻ
Sau khi chạm đáy 5 năm, mỗi kg lợn hơi tăng lên 70.000 đồng, đắt thêm 15.000-20.000 đồng, trong bối cảnh nhu cầu tiêu thụ thịt lợn của người dân cuối năm tăng.
Chia sẻ
Tức giận việc bị đòi tiền nợ, Nhị liền lấy cây dao tự chế đến chém chủ nợ nhiều nhát gây trọng thương rồi đến Cơ quan Công an đầu thú sau đó.
Chia sẻ
Tại cuộc họp về tình hình các dự án và phương án xử lý các dự án chậm tiến độ trên địa bàn tỉnh Quảng Trị ngày 24/12, ông Lê Hồng Vinh – Chủ tịch UBND tỉnh này yêu cầu các sở, ngành, địa phương nâng cao trách nhiệm trong thẩm định, chấp thuận và điều chỉnh chủ trương đầu tư, đặc biệt là trách nhiệm của người đứng đầu, nhằm bảo đảm hiệu quả sử dụng đất và nguồn lực đầu tư.
Chia sẻ
Trục đại lộ cảnh quan sông Hồng chính thức được khởi công không chỉ đánh dấu sự khởi động của một dự án hạ tầng – đô thị quy mô đặc biệt lớn, mà còn đặt ra bài toán cốt lõi của phát triển dài hạn: làm thế nào để những công trình mang tầm nhìn nhiều thập kỷ có thể được triển khai bền bỉ, vượt qua các chu kỳ kinh tế và thay đổi chính sách – nơi vai trò của khu vực tư nhân trở thành yếu tố quyết định khả năng đi đến cùng.
Chia sẻ
Được đầu tư hàng tỷ USD để hoàn thiện cơ sở hạ tầng đón đầu APEC 2027, Phú Quốc đang đứng trước cơ hội trở thành điểm đến hấp dẫn bậc nhất về du lịch nghỉ dưỡng. Và giới BĐS đang nhìn thấy cơ hội ngàn năm có một từ điều này.
Chia sẻ
Năng suất chất lượng của doanh nghiệp nước ta luôn bị xem là kém hơn nhiều nước trong khu vực. Tháo gỡ nút thắt này, chuyên gia đặt ra các trọng tâm cần giải quyết kịp thời trong thời gian tới.
Chia sẻ
Thành phố dự kiến huy động nguồn vốn ngoài ngân sách để thu hút chuyên gia quốc tế và cấp học bổng đào tạo nhân tài trong các ngành công nghệ chiến lược.
Chia sẻ
Trong ngày 24/12 xảy ra 2 sự cố trên biển ở tỉnh Quảng Trị, trong đó có một ngư dân bị thương, 9 thuyền viên mắc kẹt trên tàu hàng 2.651 tấn bị mắc cạn.
Chia sẻ
Ngày 24/12, tại Hội nghị tổng kết công tác Đảng, chính quyền năm 2025 và triển khai nhiệm vụ trọng tâm năm 2026, Thứ trưởng Bộ Xây dựng Lê Anh Tuấn yêu cầu Cục Hàng không khẩn trương hoàn thành các thủ tục để bổ sung Cảng hàng không Măng Đen, Vân Phong, Ninh Bình vào quy hoạch.
Chia sẻ
Nhiều người đã vô cùng sửng sốt trước thông tin VĐV Ironman hàng đầu Việt Nam – Tuân Võ đột ngột qua đời. Trước vấn đề này bác sĩ cảnh báo, động quá mức, vượt xa ngưỡng cho phép thì nguy cơ quá tải và ngừng tim là rất lớn.
Chia sẻ
Tuần này, Mỹ đã điều động một số lượng lớn máy bay tác chiến đặc biệt và một số máy bay vận tải chở binh lính và thiết bị quân sự đến vùng biển Caribbean - báo Mỹ The Wall Street Journal trích dẫn các nguồn tin riêng cho biết.
Chia sẻ
Sáng 24/12, tại trụ sở LĐBĐVN, báo Tuổi Trẻ và Công ty cổ phần Vàng bạc đá quý Phú Nhuận (PNJ) đã trao tặng HLV Kim Sang-sik món quà giá trị và ý nghĩa là tấm huy chương được làm bằng 33 chỉ vàng 24K.
Chia sẻ
Dòng tiền nội địa đột ngột bùng nổ, tập trung mạnh vào các cổ phiếu ngân hàng có trụ sở tại TP.HCM, đã giúp VN-Index tiếp tục đà tăng mạnh mẽ, chấm dứt chuỗi giằng co trước đó. Kết thúc phiên sáng, chỉ số chính của sàn HoSE tăng vọt 2.74%, chốt ở mức 1.751,03 điểm, với sự lan tỏa tích cực từ nhóm ngân hàng và các trụ cột khác. Thanh khoản bùng nổ, đạt gần 980 triệu đơn vị cổ phiếu khớp lệnh, giá trị giao dịch lên tới hơn 30.626 tỷ đồng, cho thấy sự tham gia rộng rãi và quyết liệt của nhà đầu tư.
Chia sẻ
Trong Thiên Long Bát Bộ, có một nhân vật khi xuất hiện đã đẩy Kiều Phong vào bi kịch không lối thoát.
Chia sẻ
Tin tức 
Thế giới 
Nhà nông 
Hội và Cuộc sống 
Đại đoàn kết dân tộc 
Kinh tế 
Thể thao 
Văn hóa - Giải trí 
Xã hội 
Bạn đọc 
Nhà đất 
Media 
Chuyển động Sài Gòn 
Pháp luật 
Dân Việt trò chuyện 
Gia đình 
Đông Tây - Kim Cổ 
Hà Nội hôm nay 
Radio Nông dân 
Doanh nghiệp 
Đăng nhập
Minh Châu
