Tỉnh Kon Tum và một phần tỉnh Quảng Ngãi từng được hợp thành một phân khu, sau Quảng Ngãi từng sáp nhập với Bình Định

Kon Tum: Từ một làng nhỏ của người Bana đến phân khu rộng lớn có cả địa bàn Quảng Nam, Quảng Ngãi

 Theo thông tin trên Cổng thông tin điện tử tỉnh Kon Tum, từ một làng nhỏ của người Bana cạnh dòng sông Đăk Bla, đồng bào các dân tộc Xơ Đăng, Bana, Gia Rai, Jẻ - Triêng, Brâu, Rơ Măm,... đến tụ cư, sinh sống, mảnh đất Kon Tum đã trải qua biết bao biến động và thăng trầm với nhiều lần thay đổi tên gọi và địa giới hành chính. 

Theo tiếng Kinh, Kon Tum có nghĩa là Làng Hồ (Kon là làng, Tum là hồ, ao, bàu nước,...). Đây cũng là vùng địa lý hành chính được hình thành sớm nhất ở Tây Nguyên.

Năm 1867, Pháp bắt đầu tấn công xâm lược Kon Tum - Tây Nguyên, năm 1892, Pháp đặt tại Kon Tum một tòa đại lý hành chính đầu tiên do một cố đạo người Pháp là Vialleton, còn gọi là cha truyền cai quản.

Ngày 9/2/1913, tỉnh Kon Tum chính thức được thành lập, bao gồm đại lý hành chính Kon Tum tách ra từ Bình Định, đại lý hành chính Cheo Reo tách ra từ Phú Yên, đại lý hành chính Buôn Ma Thuột - Đắk Lắk (Buôn Ma Thuột trước đó là một tỉnh riêng, nhưng đến năm 1913 giảm từ tỉnh xuống thành đại lý hành chính, sáp nhập vào tỉnh Kon Tum).

 Ngày 2/7/1923, đại lý Buôn Ma Thuột được tách khỏi tỉnh Kon Tum để thành lập tỉnh Đắk Lắk. 

Ngày 3/2/1929, theo nghị định của Khâm sứ Trung Kỳ, tổng Tân Hương được lập thành thị trấn Kon Tum, từ đó thị trấn Kon Tum trở thành trung tâm chính trị - kinh tế - xã hội của tỉnh Kon Tum. 

Tháng 8/1945, cùng với cả nước, nhân dân Kon Tum đã nổi dậy giành chính quyền. Chính quyền cách mạng lâm thời tỉnh Kon Tum được thành lập đóng trụ sở tại thành phố Kon Tum để lãnh đạo nhân dân bắt tay vào xây dựng cuộc sống mới.

Tháng 1/1947, Phân khu 15 được thành lập, trong đó nòng cốt là tỉnh Kon Tum và các huyện miền Tây của hai tỉnh Quảng Nam và Quảng Ngãi. Tháng 10/1951, theo quyết định của Liên Khu uỷ V, tỉnh Kon Tum và các huyện phía tây Quảng Ngãi hợp nhất thành Mặt trận miền Tây. Tháng 2/1954, Kon Tum là tỉnh đầu tiên và duy nhất ở Tây Nguyên được hoàn toàn giải phóng. 

Giai đoạn trước năm 1975, quận Chương Nghĩa bao gồm phần đất phía đông sông Đăk Nghé, giáp với Ba Tơ (Quảng Ngãi) được cắt về tỉnh Quảng Ngãi. Tỉnh Kon Tum còn lại 4 đơn vị hành chính cấp quận: Kon Tum, Đăk Tô, Đăk Sút, Toumơrông.

Tháng 10/1975, tỉnh Kon Tum sáp nhập với tỉnh Gia Lai thành tỉnh Gia Lai - Kon Tum. Đến tháng 10/1991, tỉnh Kon Tum được tái lập trên cơ sở chia tách tỉnh Gia Lai - Kon Tum. 

Kon Tum hôm nay là một tỉnh liên tục tạo ra sự đột phá, trong 5 năm (2020 - 2024) giữ được tốc độ tăng trưởng cao nhất, nhì khu vực Tây Nguyên. 

Cụ thể, năm 2020, tỉnh dẫn đầu khu vực Tây Nguyên về tốc độ tăng trưởng kinh tế với 6,95%, xếp thứ 7 của cả nước. Đến năm 2021, tốc độ tăng trưởng đạt 6,47%, xếp thứ 2 của khu vực Tây Nguyên sau Gia Lai. 

Năm 2022, Kon Tum bứt phá với tốc độ tăng trưởng 9,5%, xếp thứ 2 khu vực Tây Nguyên sau Lâm Đồng. Năm 2023 và 2024, Kon Tum có tốc độ tăng trưởng lần lượt là 7,32% và 8,2%, dẫn đầu khu vực Tây Nguyên trong hai năm liên tiếp.

Chỉ trong vòng 10 năm, cơ cấu kinh tế của tỉnh đã có sự chuyển dịch đáng ghi nhận. Năm 2021, khu vực nông, lâm nghiệp và thuỷ sản giảm xuống còn 21-22%; khu vực công nghiệp và xây dựng 28-29%; khu vực dịch vụ 43-44%. 

Đến năm 2024, khu vực nông, lâm nghiệp và thủy sản giảm xuống còn 19-20%; tăng khu vực công nghiệp và xây dựng lên 31-32%; khu vực dịch vụ 41-42%.

Hiện, Kon Tum nổi lên như một địa chỉ mới trên bản đồ du lịch Việt Nam. Tổng doanh thu từ hoạt động du lịch tăng nhanh qua các năm, năm 2024 ước đạt khoảng 690 tỷ đồng, tăng gấp 5,75 lần so với năm 2020.

Quảng Ngãi, vùng đất của nền văn hóa Sa Huỳnh và dấu chân mở cõi

Thông tin trên Cổng thông tin điện tử tỉnh Quảng Ngãi cho thấy, Quảng Ngãi là vùng đất chứa đựng nhiều giá trị văn hóa lịch sử, gắn với nền văn hóa Sa Huỳnh.

Năm 1402 đánh dấu một bước ngoặt quan trọng trong lịch sử vùng đất Quảng Ngãi nói riêng và vùng đất Quảng Nam, Ðà Nẵng, Quảng Ngãi ngày nay nói chung. 

Trước đó 2 năm, năm 1400, nhà Hồ thay nhà Trần ngồi trên ngai vàng Ðại Việt (lúc này được gọi là Đại Ngu) và thể hiện rõ quyết tâm ổn định phương Nam, điều mà nhà Trần trong buổi suy vong đã không thể thực hiện được. 

Thực hiện mệnh lệnh của người cha là Thái thượng hoàng Hồ Quý Ly, vua nhà Hồ là Hồ Hán Thương cùng anh trai và là Tả tướng quốc Hồ Nguyên Trừng, đã đốc sức quân dân mở đường Thiên Lý vào Nam, đặt nhiều dịch quán, đưa quân thủy bộ áp sát biên giới, buộc vua Chămpa là Ba Đích Lại giao quyền cai quản Chiêm động (nay là phần lớn Quảng Nam và Ðà Nẵng) và Cổ Lũy động (còn gọi là Chiêm Lũy động, nay là phần lớn tỉnh Quảng Ngãi). 

Năm 1602, danh xưng Quảng Nghĩa (Ngãi) bắt đầu xuất hiện khi triều đại phong kiến khi đó tiến hành cải tổ các đơn vị hành chính – lãnh thổ ở 2 trấn Thuận – Quảng; theo đó trấn Quảng Nam đổi thành dinh Quảng Nam, phủ Tư Nghĩa (thuộc dinh Quảng Nam) đổi thành phủ Quảng Nghĩa.

Sau ngày giải phóng miền Nam, thống nhất đất nước, theo Nghị quyết số 245/NQ-TW của Ban Chấp hành Trung ương đảng ngày 20/9/1975 về việc bãi bỏ cấp khu, hợp nhất các tỉnh, hai tỉnh Quảng Ngãi, Bình Định được hợp nhất thành tỉnh Nghĩa Bình.

Đến ngày 30/6/1989, Quốc hội ra Nghị quyết chia tỉnh Nghĩa Bình thành hai tỉnh Bình Định và Quảng Ngãi.

Quảng Ngãi hôm nay là một tỉnh phát triển năng động, chủ yếu tập trung vào ngành công nghiệp nặng, đặc biệt là công nghiệp chế biến, chế tạo, với trọng tâm là lọc hóa dầu.

Theo thống kê của Sở Kế hoạch và Đầu tư tỉnh Quảng Ngãi, tốc độ tăng trưởng tổng sản phẩm trên địa bàn (GRDP theo giá so sánh năm 2010) bình quân giai đoạn 2021-2025 ước tính tăng 6,64%/năm. 

Quy mô nền kinh tế (GRDP theo giá hiện hành) có sự tăng trưởng qua từng năm và đang dần trở thành một trong những tỉnh có quy mô nền kinh tế lớn nhất trong khu vực, dự kiến đến năm 2025 đạt 149.302 tỷ đồng, tăng 12% so với năm 2024, bình quân giai đoạn 2021-2025 tăng 11,74%/năm (dự báo xếp thứ 2/5 tỉnh của tiểu vùng Trung Trung Bộ, xếp thứ 5/14 tỉnh khu vực Bắc Trung Bộ và duyên hải Trung Bộ, xếp thứ 24/63 tỉnh, thành phố cả nước). 

GRDP bình quân đầu người (theo giá hiện hành) năm 2024 ước đạt 4.460USD/người; năm 2025 dự kiến đạt 4.751USD/người (dự báo xếp thứ 2/5 tỉnh của tiểu vùng Trung Trung Bộ, xếp thứ 3/14 tỉnh khu vực Bắc Trung Bộ và duyên hải Trung Bộ, xếp thứ 16/63 tỉnh, thành phố cả nước).

×