Tọa đàm: Phát triển vùng nguyên liệu nông sản - nền tảng cho nông nghiệp hiện đại và bền vững

Báo cáo của Bộ Nông nghiệp và Môi trường cho thấy, mặc dù Việt Nam đang được xếp vào nhóm cường quốc xuất khẩu nông sản trên thế giới, với một số mặt hàng đứng top 1, 2, 3 thế giới như cà phê, hồ tiêu, lúa gạo, tuy nhiên thi thoảng vẫn có những lô hàng bị các nước nhập khẩu cảnh báo về chất lượng/dư lượng thuốc bảo vệ thực vật (BVTV); chủ yếu bán ở dạng thô; thị trường tiêu thụ còn bấp bênh, mạnh ai nấy bán do thiếu một “nhạc trưởng” gắn kết người nông dân – HTX – nhà thu mua, doanh nghiệp tiêu thụ…

Trong khi đó, người tiêu dùng đòi hỏi ngày càng khắt khe về các tiêu chuẩn chất lượng, an toàn thực phẩm và truy xuất nguồn gốc (đặc biệt là các thị trường xuất khẩu lớn như EU, Mỹ, Nhật Bản...).

Để tiến tới một nền nông nghiệp hiện đại, giá trị cao và đặc biệt là đáp ứng được các tiêu chuẩn khắt khe của thị trường trong nước cũng như quốc tế, chúng ta không thể cứ mãi sản xuất nhỏ lẻ, manh mún. Do đó, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã ban hành Đề án thí điểm xây dựng vùng nguyên liệu nông, lâm sản đạt chuẩn phục vụ chế biến và tiêu thụ giai đoạn 2022 – 2025, theo Quyết định số 1088/QĐ-BNN-KTHT.

Thực hiện các nhiệm vụ truyền thông với Bộ Nông nghiệp và Môi trường, hôm nay, Báo Nông thôn Ngày nay/Dân Việt tổ chức tọa đàm trực tuyến, với chủ đề: "Phát triển vùng nguyên liệu nông sản - nền tảng cho nông nghiệp hiện đại và bền vững".

Tọa đàm nhằm đánh giá những kết quả bước đầu sau 3 năm thực hiện Đề án thí điểm xây dựng vùng nguyên liệu nông, lâm sản đạt chuẩn phục vụ chế biến và tiêu thụ giai đoạn 2022 – 2025; đề xuất các giải pháp để nhân rộng đề án ra toàn quốc.

Các khách mời tham gia tọa đàm:

- Ông Nguyễn Quang Hiếu – Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật (Bộ Nông nghiệp và Môi trường).

- Ông Hoàng Văn Hồng – Phó Giám đốc Trung tâm Khuyến nông Quốc gia (Bộ Nông nghiệp và Môi trường).

- Ông Nguyễn Tiến Định – Trưởng phòng Kinh tế Hợp tác và Trang trại (Cục Kinh tế hợp tác và PTNT, Bộ Nông nghiệp và Môi trường);

- Ông Phạm Thắng – Phó Chủ tịch Hiệp hội Cà phê – Ca cao Việt Nam, Giám đốc Công ty TNHH Sản xuất và Thương mại Cát Quế.

- Ông Hà Văn Tú, Giám đốc Công ty TNHH Thương mại dịch vụ Biển Xanh.

14:24

Vùng nguyên liệu đã trở thành hạt nhân kết nối chuỗi giá trị

Trả lời câu hỏi: "Đâu là những tiêu chí cốt lõi để một vùng sản xuất được công nhận là "vùng nguyên liệu hiện đại"? Những vùng nguyên liệu như thế nào mới đủ tiêu chuẩn cấp mã số vùng trồng, đi kèm với đó là cơ sở đóng gói?", ông Nguyễn Quang Hiếu, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt và BVTV nhấn mạnh:

Tôi cho rằng, khi nói khái niệm nông nghiệp hiện đại chúng ta không chỉ bàn về quy mô, diện tích, sản lượng của nông sản đó mà còn phải nói đến chất lượng của khâu tổ chức sản xuất, mức độ tuân thủ các quy định, minh bạch trong liên kết sản xuất. Ta xây dựng quy mô sản xuất phù hợp với từng cây trồng, phải đáp ứng đầy đủ các tiêu chí về đồng bộ, đồng thời, tạo cơ hội cho việc đưa vào các ứng dụng khoa học, cơ giới hóa vào sản xuất nữa. Ngày nay có một tiêu chí chúng ta còn phải để ý nữa là vấn đề chuyển đổi số, ứng dụng khoa học kỹ thuật. Người nông dân phải làm quen với việc ghi chép nhật ký sản xuất, tuân thủ quy định truy xuất nguồn gốc, nâng cao tính minh bạch uy tín của sản phẩm.

Tôi cho rằng, thời điểm hiện nay chúng ta hoàn toàn có thể đáp ứng được các yêu cầu về tiếp cận số hóa, không có quá nhiều khó khăn như trước, và ngay các nước nhập khẩu cũng dễ dàng chấp nhận, phê duyệt các mã số vùng trông đó.

Chính vì thế, nhiều vùng nguyên liệu từ chỗ sản xuất đơn lẻ đã thành “vùng hạt nhân kết nối chuỗi giá trị”. Lợi ích không còn phải nghi ngờ gì nữa.

14:28

Các vùng nguyên liệu nông, lâm sản đạt chuẩn cơ bản đã hình thành

Đánh giá sơ bộ về kết quả của Đề án thí điểm xây dựng vùng nguyên liệu nông, lâm sản đạt chuẩn phục vụ chế biến và tiêu thụ giai đoạn 2022 – 2025, ông Nguyễn Tiến Định – Trưởng phòng Kinh tế hợp tác và Trang trại (Cục Kinh tế hợp tác và PTNT, Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho biết:

Cách đây gần 4 năm, Bộ đã ban hành Quyết định 1088/QĐ-BNN-KTHT năm 2022 phê duyệt Đề án Thí điểm xây dựng vùng nguyên liệu nông, lâm sản đạt chuẩn phục vụ tiêu thụ trong nước và xuất khẩu giai đoạn 2022 – 2025; xây dựng 5 vùng nguyên liệu đạt chuẩn, quy mô tập trung.

Vào ngày 19/12 vừa qua, Bộ đã chủ trì tổng kết Đề án này, kết quả sau 5 năm thực hiện rất thành công, các địa phương đánh giá rất cao, đặc biệt đã đạt được 5 kết quả nổi bật: Thứ nhất, sau gần 4 năm thí điểm, các vùng nguyên liệu nông, lâm sản đạt chuẩn cơ bản đã hình thành, đáp ứng các tiêu chí cơ sở hạ tầng vùng nguyên liệu phục vụ sản xuất, bảo quản, chế biến và thương mại sản phẩm, thủy lợi… cho nông dân, các HTX, doanh nghiệp liên kết tiêu thụ, các dịch vụ công được đầu tư đồng bộ, cơ bản đáp ứng các yêu cầu.

Thứ hai, Đề án không chỉ hình thành vùng nguyên liệu mà công năng, chức năng của các vùng cũng được thay đổi rất rõ nét. Trước kia các vùng nếu chỉ đơn lẻ, tập trung thì nay đã hình thành hạt nhân để có thể kết nối các chuỗi giá trị với nông dân, HTX. HTX hiện nay không chỉ sản xuất mà còn hợp tác để liên kết ra thị trường.

Thứ ba, thông qua đầu tư hạ tầng, đề án đã cho kết quả, hiệu quả rõ nét, giúp giảm chi phí vận chuyển ở những vùng nguyên liệu. Như vùng trồng cây ăn quả ở Sơn La, nhờ đầu tư hạ tầng nên thời gian vận chuyển đã giảm nhiều… Đầu tư hạ tầng cũng giúp tăng năng suất, hiệu quả, giúp tăng tỷ lệ liên kết tiêu thụ nông sản rất nhanh, từ 35% đến 65% ở trong các vùng nguyên liệu.

Thứ tư, sau gần 4 năm, kết quả thực hiện Đề án đã chứng minh hợp tác công tư trong hình thành, phát triển vùng nguyên liệu. Không chỉ Nhà nước, bộ ngành tham gia mà Đề án còn huy động được nhiều nguồn từ doanh nghiệp, người dân, HTX, áp dụng phương châm “Nhà nước và Nhân dân cùng làm”.

Thứ năm, thông qua triển khai đề án đã làm rõ hơn cơ chế phối hợp giữa Trung ương – địa phương, Nhà nước – tư nhân, hình thành cơ chế liên ngành giữa các sở ban ngành, doanh nghiệp, HTX, nông dân, góp phần xây dựng vùng nguyên liệu nông sản đạt chuẩn.

14:33

Các hoạt động khuyến nông tập trung vào việc nâng cao năng lực cho người sản xuất

Tham gia vào nhiệm vụ hỗ trợ nông dân áp dụng các tiến bộ kỹ thuật, quy trình hiện đại vào sản xuất, tạo chuyển biến rõ nét trong tổ chức lại sản xuất nông, lâm nghiệp theo hướng hàng hóa, gắn với thị trường và phát triển bền vững ở những vùng nguyên liệu nông sản chủ lực, thời gian qua, Trung tâm Khuyến nông quốc gia đã triển khai nhiều hoạt động để thực hiện đề án.

Ông Hoàng Văn Hồng, Phó Giám đốc Trung tâm Khuyến nông quốc gia cho biết, phát triển đề án vùng nguyên liệu đạt chuẩn của Bộ Nông nghiệp Phát triển nông thôn trước đây và nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường là một định hướng lớn của Bộ, của ngành. Để giúp bà con nông dân phát triển sản xuất hiệu quả, từ khi đề án được phê duyệt, Bộ đã giao cho Trung tâm Khuyến nông quốc gia tổ chức các hoạt động khuyến nông và phục vụ phát triển vùng nguyên liệu của Đề án; tổ chức tập huấn nâng cao năng lực cho cán bộ, tại cơ sở tập huấn cho bà con nông dân và các hợp tác xã để có thể có đủ trình độ quản trị hợp tác xã để tổ chức sản xuất.

Bộ cũng giao cho Trung tâm Khuyến nông quốc gia xây dựng các dự án khuyến nông để đưa tiến bộ kỹ thuật vào giúp bà con nông dân sản xuất có hiệu quả. Trong quy mô các mô hình của vùng nguyên liệu, Trung tâm Khuyến nông quốc gia đã hướng dẫn hệ thống khuyến nông cơ sở kết nối với các hợp tác xã và bà con nông dân để tổ chức các vùng nguyên liệu, trong đó đưa các tiến bộ kỹ thuật mới vào giúp bà con nông dân tổ chức sản xuất.

Thứ hai là kết nối với các doanh nghiệp tham gia vào chuỗi giá trị để giúp cho bà con nông dân có thể có được nguồn vật tư đầu vào cũng như là các giống đạt chuẩn để bà con tổ chức sản xuất thông qua các mô hình liên kết chuỗi giá trị với các doanh nghiệp thì bà con cùng mua cùng bán chung sẽ có các giống chuẩn, có vật tư chính hãng và mua với số lượng lớn thì sẽ giảm được chi phí đầu vào.

Đồng thời, cán bộ cơ sở cũng đã hướng dẫn hợp tác xã cũng như bà con nông dân, tổ chức sản xuất theo quy trình kỹ thuật được cấp mã số vùng trồng được chứng nhận chất lượng để sản phẩm đầu ra đáp ứng tiêu chí của các doanh nghiệp thu mua phục vụ xuất khẩu.

Và khi việc tiêu thụ sản phẩm được thuận lợi, bà con cũng rất phấn khởi vì được nâng cao thu nhập và ổn định đời sống.

14:40

Doanh nghiệp là "mắt xích" hạt nhân trong chuỗi liên kết cà phê bền vững

Ông Phạm Thắng, Phó Chủ tịch Hiệp hội Cà phê – Ca cao Việt Nam, Giám đốc Công ty TNHH Sản xuất và Thương mại Cát Quế cho rằng: Trong bối cảnh ngành nông nghiệp đang chuyển mình mạnh mẽ theo hướng chuẩn hóa, vai trò của doanh nghiệp tại các vùng nguyên liệu trở nên quan trọng hơn bao giờ hết.

Thực tế cho thấy, việc xây dựng các chuỗi liên kết sản xuất không chỉ là thực hiện theo chủ trương, chỉ đạo của Đảng và Chính phủ từ nhiều năm qua, mà còn là yêu cầu tự thân của doanh nghiệp để đáp ứng những đòi hỏi ngày càng khắt khe từ thị trường quốc tế. Hiện nay, các đối tác nước ngoài khi tìm đến sản phẩm cà phê Việt Nam đều đặt ra những tiêu chuẩn rất chặt chẽ về chứng nhận bền vững. Các chương trình như RA (Rainforest Alliance), 4C hay VietGAP đã trở nên phổ biến và gần như là điều kiện bắt buộc.

Để nông dân có thể tiếp cận và tuân thủ các quy định quốc tế này, doanh nghiệp phải đóng vai trò dẫn dắt, hướng dẫn bà con thực hiện đúng quy trình canh tác sạch, đảm bảo chất lượng từ gốc.

Đặc biệt, trong khoảng ba năm trở lại đây, vấn đề "nông sản sạch" đã được nâng lên một tầm cao mới với quy định chống phá rừng của Liên minh Châu Âu (EUDR). Điều này đòi hỏi sản phẩm cà phê không chỉ đạt chất lượng về vị giác mà phải được sản xuất trên diện tích đất sạch, không gây tổn hại đến rừng. Mặc dù phía Liên minh Châu Âu đã có những điều chỉnh về lộ trình thực thi đến cuối năm 2026 và 2027, nhưng đa phần các doanh nghiệp cà phê Việt Nam, trong đó có đơn vị chúng tôi, vẫn chủ động tuân thủ nghiêm ngặt đặt ra từ EUDR ngay từ bây giờ để giữ vững uy tín trên thị trường toàn cầu.

Để hiện thực hóa điều này, sự phối hợp giữa doanh nghiệp, chính quyền địa phương và các cơ quan chuyên môn như Cục Trồng trọt là yếu tố then chốt. Chúng tôi đang tích cực hỗ trợ bà con nông dân trong việc thiết lập mã số vùng trồng, hoàn thiện các thủ tục pháp lý về quyền sử dụng đất theo quy định của nhà nước. Việc minh bạch hóa hồ sơ vùng trồng chính là "giấy thông hành" để cà phê Việt Nam tiến sâu vào các thị trường cao cấp.

Có thể nói, ngành cà phê đã có nền tảng tiếp cận các chứng chỉ bền vững từ trước năm 2010, nhưng những năm gần đây, tiến trình này được đẩy mạnh với sự chặt chẽ và chuyên nghiệp hơn hẳn.

Chính nhờ vào việc thiết lập được các chuỗi liên kết chặt chẽ giữa doanh nghiệp và người trồng, nông sản Việt Nam nói chung và cà phê nói riêng đã và đang được thị trường quốc tế đón nhận, khẳng định vị thế và giá trị của thương hiệu Việt trên bản đồ nông sản thế giới.

14:43

Phải xây dựng vùng nguyên liệu theo hướng bài bản, kiểm soát chặt chẽ toàn bộ quy trình

Dưới góc độ là doanh nghiệp đang xây dựng vùng nguyên liệu chuối đạt tiêu chuẩn xuất khẩu, đồng thời liên kết với nhiều hộ nông dân tại Phú Thọ và Hà Nội để tiêu thụ trong nước và xuất khẩu, ông Hà Văn Tú – Giám đốc Công ty TNHH Thương mại Dịch vụ Biển Xanh cho biết:

Đối với mỗi sản phẩm và mỗi thị trường xuất khẩu khác nhau, đều có những quy chuẩn riêng rất cụ thể. Vì vậy, khi xác định xuất khẩu sang thị trường nào, chúng tôi tổ chức sản xuất theo đúng các quy định của thị trường đó, từ khâu trồng trọt, sử dụng phân bón, thuốc bảo vệ thực vật cho đến các biện pháp kỹ thuật nhằm đảm bảo không tồn dư những chất mà nước nhập khẩu không cho phép.

Chính vì vậy, ngay từ đầu, doanh nghiệp xác định xây dựng vùng nguyên liệu theo hướng bài bản, kiểm soát chặt chẽ toàn bộ quy trình sản xuất, đồng thời liên kết chặt với nông dân để thống nhất kỹ thuật canh tác và tiêu chuẩn chất lượng.

Hiện nay, vùng trồng chuối của Công ty Biển Xanh có quy mô hơn 100 ha, tập trung chủ yếu tại Phú Thọ. Lợi thế của Phú Thọ nói riêng và khu vực miền Bắc nói chung là chuối tây được trồng nhiều ở vùng ven sông Hồng, nơi đất đai màu mỡ, rất phù hợp với sinh trưởng của cây chuối. Tuy nhiên, do đặc thù vùng ven sông nên hằng năm cũng chịu ảnh hưởng của thiên tai, ngập lụt, gây không ít khó khăn cho sản xuất. Bù lại, một thuận lợi lớn là khoảng cách địa lý từ khu vực này đến cửa khẩu xuất khẩu sang Trung Quốc bằng đường bộ khá gần, giúp giảm chi phí vận chuyển và rút ngắn thời gian lưu thông hàng hóa.

Thông qua mô hình liên kết, doanh nghiệp và nông dân cùng chia sẻ lợi ích, đồng thời cùng tuân thủ các tiêu chuẩn sản xuất an toàn, đáp ứng yêu cầu của thị trường trong nước và xuất khẩu.

14:46

Mã số vùng trồng không chỉ là “tấm vé” cho xuất khẩu mà còn gắn với uy tín, trách nhiệm của cả ngành hàng

"Mã số vùng trồng" đang là tấm vé thông hành bắt buộc để nông sản xuất khẩu, kết nối thuận lợi với thị trường lớn. Nói về việc xây dựng, quản lý mã số vùng trồng, ông Nguyễn Quang Hiếu, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt và BVTV cho biết:

Về mã số vùng trồng, hiện Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã thực hiện phân cấp, giao quyền quản lý nội dung này cho các địa phương. Tuy nhiên, để xây dựng vùng nguyên liệu đạt chuẩn phục vụ xuất khẩu, việc cấp mã số mới chỉ là điều kiện cần, còn phải đáp ứng đồng bộ nhiều tiêu chí khắt khe khác. Mã số vùng trồng không chỉ là “tấm vé” cho xuất khẩu mà còn gắn với uy tín, trách nhiệm của cả ngành hàng và toàn bộ chuỗi sản xuất.

Thời gian qua, Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật đã triển khai nhiều giải pháp nhằm hỗ trợ địa phương, đồng thời siết chặt công tác quản lý, sử dụng mã số vùng trồng. Quy trình cấp mã số hiện nay không quá phức tạp, các yêu cầu đã được công khai, minh bạch. Vấn đề then chốt là làm sao duy trì việc tuân thủ một cách bền vững trong suốt quá trình sản xuất.

Trên cơ sở đó, Cục Trồng trọt và BVTV đã tham mưu xây dựng khung pháp lý, hệ thống tài liệu kỹ thuật, tạo điều kiện để địa phương dễ tiếp cận, tìm hiểu và triển khai. Trong bối cảnh thị trường quốc tế ngày càng nâng cao tiêu chuẩn, các quy định thường xuyên được cập nhật, Cục đã tổ chức nhiều khóa tập huấn, tuyên truyền nhằm đưa kiến thức, yêu cầu mới đến tận cơ sở. Đặc biệt, trọng tâm là nâng cao trách nhiệm của người sản xuất, giúp họ hiểu rõ lợi ích của việc tuân thủ quy định, tránh tình trạng chỉ một cá nhân hoặc tổ chức vi phạm nhưng gây ảnh hưởng tới cả ngành hàng.

Song song với đó, Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật tiếp tục đẩy mạnh chuyển đổi số, xây dựng cơ sở dữ liệu phục vụ ghi chép, lưu trữ, báo cáo và thống kê cho các đơn vị tại địa phương. Đối với các trường hợp vi phạm, Cục yêu cầu địa phương kiên quyết tạm dừng hoặc thu hồi mã số vùng trồng, qua đó giảm thiểu rủi ro trong chuỗi xuất khẩu và bảo đảm sự phát triển bền vững của ngành hàng.

14:51

Để hình thành vùng nguyên liệu đạt chuẩn, phải tổ chức lại sản xuất

Về khả năng nhân rộng Đề án vùng nguyên liệu đạt chuẩn trong giai đoạn tới, ông Nguyễn Tiến Định – Trưởng phòng Kinh tế Hợp tác và Trang trại cho biết:

Trước hết, tôi cho rằng việc xây dựng các vùng nguyên liệu nông, lâm, thủy sản đạt chuẩn để phục vụ chế biến và xuất khẩu là một quá trình không hề đơn giản. Trên thực tế, cả nước hiện có rất nhiều vùng sản xuất hàng hóa tập trung, chuyên canh, tuy nhiên không phải tất cả đều là vùng nguyên liệu đạt chuẩn. Nhiều vùng vẫn gặp tình trạng không đáp ứng được các yêu cầu về tiêu chuẩn, dẫn đến sản phẩm bị cảnh báo hoặc trả lại khi xuất khẩu.

Điều này cho thấy, để hình thành được một vùng nguyên liệu đạt chuẩn, không chỉ dừng lại ở đầu tư hạ tầng mà quan trọng hơn là phải tổ chức lại sản xuất. Trong đó, vai trò của nông dân, hợp tác xã và các hình thức tổ chức kinh tế tập thể là hết sức quan trọng nhằm thúc đẩy liên kết chuỗi giá trị từ sản xuất đến chế biến, tiêu thụ. Đồng thời, các dịch vụ hỗ trợ như cấp mã vùng trồng, mã vùng nuôi, truy xuất nguồn gốc cần được triển khai đồng bộ. Đây là những yếu tố then chốt để chứng minh được nguồn gốc, chất lượng nguyên liệu và đáp ứng yêu cầu ngày càng cao của thị trường.

Từ kết quả triển khai các đề án thí điểm vùng nguyên liệu thời gian qua, tôi cho rằng chúng ta hoàn toàn có đủ cơ sở dữ liệu, kinh nghiệm thực tiễn và tiềm năng để mở rộng, phát triển các vùng nguyên liệu trên phạm vi cả nước. Có 3 lý do chính để làm được điều điều này.

Thứ nhất, kết quả của Đề án thí điểm triển khai theo Quyết định số 1088 đã cho thấy hiệu quả, cơ chế, cách làm và được các địa phương, doanh nghiệp, HTX, nông dân ủng hộ. Đây là minh chứng hoàn toàn thuyết phục từ thực tế của 5 mô hình thí điểm.

Thứ hai, trong quá trình triển khai chúng tôi cũng tham gia vào quá trình xây dựng, vận động để hình thành chích sách – tức là thể chế hóa cơ chế thí điểm này. Nếu như trước đây giai đoạn đến năm 2025 mới chỉ dừng ở thí điểm, thì hiện nay mô hình phát triển vùng nguyên liệu đã được đưa vào các văn bản quy phạm pháp luật. Cụ thể, Luật Hợp tác xã năm 2023 đã dành riêng Khoản 1 Điều 26, quy định khuyến khích phát triển hạ tầng vùng nguyên liệu gắn với hỗ trợ hợp tác xã. Tiếp đó, Nghị định số 113 của Chính phủ, cụ thể tại Điều 13, đã quy định rõ cơ chế, chính sách hỗ trợ hạ tầng và nguồn nguyên liệu nhằm thúc đẩy phát triển hợp tác xã trong các vùng nguyên liệu. Việc thể chế hóa này tạo ra nền tảng pháp lý vững chắc, mang tính căn cơ để mở rộng vùng nguyên liệu một cách bền vững.

Thứ ba, từ thực tiễn thí điểm và hành lang pháp lý đã được hoàn thiện, chúng ta có rất nhiều vùng sản xuất nông sản hàng hóa tập trung có tiềm năng để phát triển thành vùng nguyên liệu đạt chuẩn. Nếu như trước đây, các mô hình thí điểm chủ yếu tập trung ở một số địa phương miền Bắc như Sơn La, Hòa Bình với vùng nguyên liệu trái cây. Trong khi đó, cả nước còn rất nhiều vùng có lợi thế lớn, như vùng vải thiều Thanh Hà (Hải Phòng), vải thiều Bắc Ninh và nhiều vùng sản xuất khác. Nếu được tổ chức bài bản theo đúng cơ chế, cách làm đã được kiểm chứng từ các mô hình thí điểm, những vùng này hoàn toàn có thể phát triển thành vùng nguyên liệu đạt chuẩn, đáp ứng yêu cầu chế biến và xuất khẩu.

Để tiếp tục mở rộng vùng nguyên liệu trong thời gian tới, vừa qua, Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã tiến hành tổng kết các mô hình thí điểm. Trên cơ sở đó, lãnh đạo Bộ đã chỉ đạo, giao Cục Kinh tế hợp tác và Phát triển nông thôn làm cơ quan đầu mối, phối hợp với các đơn vị thuộc Bộ, các bộ, ngành Trung ương và địa phương xây dựng Đề án mở rộng vùng nguyên liệu nông sản trên phạm vi cả nước.

Định hướng mở rộng sẽ tập trung vào hai nội dung chính. Thứ nhất, tiếp tục mở rộng quy mô tại năm vùng nguyên liệu thí điểm hiện có. Nếu như giai đoạn đầu quy mô mới đạt khoảng 200.000 ha, thì trong giai đoạn 2026–2030, diện tích vùng nguyên liệu tại các khu vực này dự kiến sẽ được mở rộng gấp 3–4 lần.

Thứ hai, song song với việc mở rộng tại các vùng thí điểm, đề án sẽ được triển khai tại nhiều vùng nguyên liệu khác trên cả nước, gắn với các sản phẩm có tiềm năng, lợi thế, đặc biệt là các sản phẩm chủ lực quốc gia và sản phẩm chủ lực của từng địa phương.

Qua đó, có thể khẳng định rằng, việc phát triển và mở rộng các vùng nguyên liệu đạt chuẩn không chỉ góp phần nâng cao chất lượng nông sản, đáp ứng yêu cầu thị trường trong nước và xuất khẩu, mà còn tạo nền tảng quan trọng cho phát triển nông nghiệp bền vững trong giai đoạn tới.

14:54

Khuyến nông cộng đồng với vai trò kết nối người nông dân

Để hình thành vùng nguyên liệu lớn, vai trò của các tổ hợp tác, HTX là rất quan trọng. Trung tâm Khuyến nông Quốc gia đã có những mô hình "Khuyến nông cộng đồng" hay các chương trình đào tạo cụ thể nào để giúp nông dân thay đổi tư duy từ "sản xuất nông nghiệp" sang "kinh tế nông nghiệp", bỏ tư duy làm ăn riêng lẻ để tham gia vào các THT, HTX tại các vùng nguyên liệu chủ lực?

Trả lời câu hỏi này, ông Hoàng Văn Hồng, Phó Giám đốc Trung tâm Khuyến nông Quốc gia cho biết: Trong thời gian vừa qua, cùng với các chương trình khuyến nông và Đề án phát triển vùng nguyên liệu nông lâm sản đạt chuẩn của Bộ Nông nghiệp và Môi trường, các hộ nông dân trong vùng nguyên liệu đã tích cực tham gia chuỗi sản xuất, được hệ thống khuyến nông hướng dẫn về kỹ thuật sản xuất, tổ chức sản xuất có hiệu quả, kết nối với các nhà khoa học, các doanh nghiệp để có được những vật tư đầu vào đạt chuẩn phục vụ sản xuất. Bà con sản xuất đã có hiệu quả, từ đó rất tin tưởng hệ thống khuyến nông.

Song hành với đó, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn trước đây nay là Bộ Nông nghiệp và Môi trường cũng đã phê duyệt đề án thí điểm tổ khuyến nông cộng đồng, thực hiện ở 13 tỉnh với 26 tổ thí điểm. Các tổ khuyến nông cộng đồng này đã có vai trò xúc tác rất mạnh cho các hợp tác xã trong việc tổ chức nông dân sản xuất nông nghiệp nói chung, trong đó, vai trò của cán bộ khuyến nông là giới thiệu cho cán bộ hợp tác xã, giới thiệu cho bà con nông dân các mô hình hay, các tiến bộ kỹ thuật mới để có thể áp dụng vào sản xuất nông nghiệp.

Đồng thời, với vùng nguyên liệu, cán bộ khuyến nông là người trực tiếp tham gia vào chuỗi đó và gắn kết doanh nghiệp với hợp tác xã và bà con nông dân. Từ những mô hình có hiệu quả, bà con nông dân thấy được vai trò của cán bộ khuyến nông và tổ khuyến nông cộng đồng.

Trung tâm Khuyến nông Quốc gia có một mô hình tổ khuyến nông cộng đồng rất đặc thù ở Kon Tum, đã kết nối với doanh nghiệp sản xuất cà phê và giúp doanh nghiệp tổ chức sản xuất ban đầu là 200 ha nguyên liệu đạt chuẩn, đạt chất lượng. Người dân được doanh nghiệp thu mua 100% với giá cao hơn so với sản xuất thông thường. Bên cạnh đó, cán bộ khuyến nông cũng được doanh nghiệp hỗ trợ kinh phí để tổ chức sản xuất. Từ đó, bà con rất tin tưởng vào mô hình này.

Từ đó, Trung tâm Khuyến nông Quốc gia cũng tuyên truyền cho các tổ khuyến nông cộng đồng khác, hoặc thực hiện các chương trình truyền thông để các địa phương khác có thể nhân rộng kết quả hoạt động của mô hình tổ khuyến nông cộng đồng.

Hơn nữa, thông qua hiệu quả của hoạt động kết nối đó, bà con nông dân khi biết được mô hình hay thì cũng sẵn sàng, tự nguyện tham gia vào các chuỗi sản xuất; thậm chí bà con còn gặp cán bộ khuyến nông, gặp cán bộ hợp tác xã để xin được tham gia vào các chuỗi sản xuất vùng nguyên liệu. Vì vậy, chúng tôi cho rằng những hoạt động này sẽ tiếp tục được truyền thông để các địa phương và bà con xung quanh có thể mở rộng, nhân rộng trong thời gian tới.

15:2

Mong người dân tuân thủ sản xuất để đảm bảo chất lượng sản phẩm

Trong quá trình triển khai liên kết sản xuất và thu mua nông sản với hộ nông dân, HTX tại các vùng nguyên liệu, đâu là những vấn đề doanh nghiệp bị vướng mắc, gặp khó khăn nhất, ông Phạm Thắng, Phó Chủ tịch Hiệp hội Cà phê – Ca cao Việt Nam cho hay:

Thực ra với doanh nghiệp làm hàng nông sản xuất khẩu như tôi hiện nay vẫn bị thiếu nhiều chính sách của các chương trình mà Nhà nước thực hiện thời gian qua. Tôi nghĩ làm gì cũng có mặt phải mặt trái, có chính sách tốt nhưng bên cạnh đó nhiều chính sách cũng vấn còn thiếu. Gần đây nông sản Việt được các nước ưa chuộng, chúng ta đều xuất khẩu được giá cao với nhiều mặt hàng nông sản.

Tuy nhiên, DN như chúng tôi cũng có một chút lăn tăn, rằng chúng ta có nên có thêm các chế tài để đảm bảo tiêu chuẩn chất lượng hay không?. Bởi, hiện giá nhiều nông sản đang “lên đỉnh” rồi, mong muốn bà con “đừng lên đỉnh quá” mà đưa nông sản ồ ạt ra thị trường. Sản phẩm được thị trường ưa chuộng sẽ bán chạy là tốt, là đương nhiên, nhưng do bán ốt ạt có thể sản phẩm chất lượng không đạt, thì sẽ không tốt. Một số sản phẩm chế biến như cà phê nếu không chú ý tới chất lượng sẽ bị lỗi, lên men, nhiễm hóa chất, nên vấn đề quan trọng là chúng ta phải làm sao đảm bảo chất lượng, đã tốt rồi thì còn cần tuyên truyền thêm để chất lượng nông sản của ta ổn định hơn nữa, để các nhà mua sản phẩm như doanh nghiệp ổn định được đầu vào, tránh tình trạng giá lên bà con vui quá mà không để ý chát lượng thì gây tác động không tốt.

Bản thân DN cũng tuyên truyền cho bà con các vùng nguyên liệu nhưng cũng khó, nên chúng tôi cũng mong các bộ ban ngành tuyên truyền thêm cho bà con giữ chất lượng sản phẩm nông sản, làm sao xuất khẩu đi các nước tốt hơn.

Ông Hà Văn Tú, Giám đốc Công ty TNHH Thương mại dịch vụ Biển Xanh cũng cho rằng, cái khó lớn nhất hiện nay là việc thay đổi tư duy của bà con với sản phẩm nông sản xuất khẩu nào đó còn hạn chế. Tôi ví dụ chúng ta bán chuối sang Trung Quốc, đây là thị trường khá dễ tính nhưng bản thân thị trường Trung Quốc cũng có những phân khúc khác nhau. Song chúng ta muốn thay đổi tư duy sản xuất của bà con nông dân là nên làm sản phẩm tốt để bán ở phân khúc cao này là khó. Bà con còn e ngại, ngại tiếp cận cái mới mẻ, với nông dân họ nghĩ chỉ cần bán bán sản phẩm như thế là được rồi, không cần phải làm cao hơn đẻ bán với giá cao hơn. Chính cái tư duy này đã hạn chế khả năng sản xuất của bà con, do vậy, chúng ta phải làm sao truyền thông cho bà con để phải nghĩ đến việc cố gắng tạo ra sản phẩm tốt để bán được giá cao.

15:12

Nông dân góp vốn bằng đất đai, tài sản vào vùng nguyên liệu, cần sự minh bạch

Ông Nguyễn Tiến Định – Trưởng phòng Kinh tế Hợp tác và Trang trại (Cục Kinh tế hợp tác và PTNT, Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho biết: Mô hình nông dân, HTX cổ phần góp vốn bằng quyền sử dụng đất hoặc tài sản vào các doanh nghiệp là một phương thức liên kết sản xuất đầy tiềm năng, từng được triển khai thực tế tại nhà máy mía đường Nam Sơn hay một số vùng nguyên liệu cà phê, đất rừng tại Tây Nguyên. Đây là phương thức, cách làm khá hay, khá sáng tạo nhằm tạo ra sự gắn kết hữu cơ, bền chặt giữa người sản xuất và đơn vị chế biến.

Khi nông dân đóng góp bằng đất đai, tài sản thay vì tiền mặt, họ đã trao gửi niềm tin và trách nhiệm lớn lao cho phía doanh nghiệp đầu tư, tạo nên một cộng đồng cùng chung lợi ích và rủi ro. Về phía doanh nghiệp, phương thức này mang lại sự yên tâm tuyệt đối về sự ổn định của vùng nguyên liệu. Khi nông dân đã trở thành cổ đông, thành viên có quyền lợi trực tiếp gắn liền với sự phát triển của đơn vị, bài toán khó về tình trạng bẻ kèo hay vi phạm hợp đồng thu mua sẽ tự động được giải quyết. Đây chính là nền tảng để xây dựng những vùng nguyên liệu nông sản quy mô lớn, phục vụ cho mục tiêu nông nghiệp hiện đại và bền vững mà chúng ta đang hướng tới.

Tuy nhiên, thực tế cho thấy sự xuất hiện của mô hình này vẫn còn mang tính rải rác, chưa phổ biến rộng rãi và không phải dự án nào cũng đạt được thành công như kỳ vọng. Qua quan sát, có những mô hình phát triển rất tốt nhưng cũng không ít nơi đã thất bại và phải dừng lại sau một thời gian ngắn vận hành.

Nguyên nhân cốt lõi dẫn đến sự đổ vỡ thường không nằm ở bản chất của mô hình mà nằm ở vấn đề quản trị và sự minh bạch. Yếu tố quyết định sự sống còn của liên kết góp vốn bằng đất chính là tính minh bạch trong quản trị và cơ chế phân phối lợi ích. Nếu không thể tạo ra sự công bằng, rõ ràng trong việc phân chia lợi nhuận giữa nông dân, hợp tác xã và doanh nghiệp, sự hoài nghi sẽ nảy sinh và làm xói mòn lòng tin. Mọi quy trình quản lý tài chính phải được công khai hóa, tạo được sự đồng thuận chung của tất cả các bên tham gia. Chỉ khi quản trị thực sự minh bạch, lợi ích được phân chia xứng đáng với đóng góp thì mô hình này mới có thể trở thành đòn bẩy thực sự để nâng cao giá trị nông sản và đời sống cho bà con nông dân.

15:16

Sẽ có nghị định về mã số vùng trồng

Về việc tuân thủ quy định trong đăng ký và duy trì mã số vùng trồng, ông Nguyễn Quang Hiếu – Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật: Việc xây dựng và duy trì mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói nông sản là yêu cầu tất yếu khi Việt Nam đàm phán mở cửa thị trường và ký kết các nghị định thư, thỏa thuận xuất khẩu chính ngạch. Các quy định này giúp ngành hàng có thị trường ổn định hơn, giảm rủi ro và hướng tới sản xuất đồng nhất, bài bản theo quy trình.

Tuy nhiên, thực tế cho thấy khi sản lượng và kim ngạch xuất khẩu tăng nhanh, đặc biệt ở các ngành hàng phát triển “nóng” như sầu riêng, thì nguy cơ phát sinh vi phạm là khó tránh khỏi. Hiện nay, diện tích sầu riêng cả nước đã đạt khoảng 100.000 ha, sản lượng ước tính khoảng 1,7 triệu tấn mỗi năm. Với quy mô lớn như vậy, hầu hết các hộ trồng đều mong muốn đưa sản phẩm đi xuất khẩu, dẫn đến áp lực rất lớn trong việc tuân thủ đầy đủ các quy định kỹ thuật.

Cần nhìn nhận việc quản lý mã số vùng trồng và cơ sở đóng gói là một lĩnh vực còn khá mới. So với lịch sử sản xuất nông nghiệp hàng nghìn năm, hệ thống mã số vùng trồng chỉ mới được triển khai khoảng 6–7 năm trở lại đây. Bản thân cơ quan quản lý nhà nước cũng phải vừa làm, vừa hoàn thiện, vừa cập nhật để phù hợp với thực tiễn và yêu cầu của thị trường.

Hiện nay, một dự thảo nghị định tương đối hoàn chỉnh đang được xây dựng và dự kiến sẽ sớm được Chính phủ ban hành, tạo hành lang pháp lý đầy đủ hơn cho công tác quản lý. Trong giai đoạn đầu triển khai, không ít khó khăn, vướng mắc phát sinh do nhiều tình huống chưa được lường trước. Đặc biệt, từ khi thị trường Trung Quốc chính thức áp dụng các quy định về mã số vùng trồng từ năm 2019, Việt Nam bắt đầu đối mặt với nhiều yêu cầu mới và phức tạp hơn.

Trước thực tế đó, chủ trương phân cấp cho địa phương trong quản lý mã số vùng trồng được Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn xác định là hướng đi đúng đắn.Từ giai đoạn 2020–2023 đến nay, khi các địa phương tham gia tích cực hơn vào công tác giám sát, thanh tra, kiểm tra, việc tuân thủ các quy định đã được cải thiện rõ rệt. Các hoạt động kiểm tra được thực hiện thường xuyên, bài bản hơn; số vụ vi phạm cũng giảm đáng kể.

Quan trọng hơn, đa số nông dân và các cơ sở sản xuất đã hiểu rõ vì sao phải được cấp mã số vùng trồng, những yêu cầu cơ bản cần đáp ứng và sự khác biệt giữa sản xuất theo chuẩn xuất khẩu với tập quán canh tác truyền thống. Dù vậy, ông cũng thẳng thắn nhìn nhận rằng vẫn còn một bộ phận nông dân chưa tiếp cận đầy đủ các quy định mới hoặc gặp khó khăn do yêu cầu kỹ thuật thay đổi, cập nhật nhanh. Bên cạnh đó, tư duy sản xuất cũ, thiếu chủ động vẫn còn tồn tại ở một số nơi, dẫn đến việc cắt giảm quy trình, bỏ bớt yêu cầu nhằm tiết kiệm chi phí. Tuy nhiên, đây là cách làm không bền vững và tiềm ẩn nhiều rủi ro cho ngành hàng. Đã là yêu cầu của thị trường thì bắt buộc chúng ta phải tuân thủ. Chỉ có tuân thủ đầy đủ các quy định thì mới đảm bảo được xuất khẩu ổn định và phát triển bền vững.

Chính vì vậy, bên cạnh công tác xây dựng quy định và tập huấn, Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật đặc biệt chú trọng đến kiểm tra, giám sát định kỳ hằng năm. Các địa phương được yêu cầu kiên quyết xử lý các trường hợp vi phạm. Những mã số vùng trồng, cơ sở đóng gói bị tạm dừng hoặc thu hồi chỉ được phục hồi khi đã được kiểm tra, xác minh và đáp ứng đầy đủ các yêu cầu kỹ thuật theo quy định.

Trong thời gian qua, số lượng mã số bị tạm dừng tương đối nhiều, nhất là khi thị trường Trung Quốc – thị trường xuất khẩu chủ lực của sầu riêng – bổ sung thêm các yêu cầu mới từ giữa năm 2024 và đầu năm 2025. Đây là những yêu cầu liên quan trực tiếp đến an toàn thực phẩm, phù hợp với xu hướng tiêu dùng ngày càng coi trọng sức khỏe của tầng lớp trung lưu Trung Quốc, vốn đang tăng trưởng nhanh với khoảng 7% mỗi năm. Ngành trồng trọt không thể thích ứng ngay lập tức với các yêu cầu mới như sản xuất công nghiệp, bởi sản xuất nông nghiệp cần có thời gian để điều chỉnh quy trình, thay đổi kỹ thuật và tập quán canh tác. Dù vậy, đến nay tình hình đã có nhiều cải thiện, dù chưa thể khắc phục hoàn toàn trong thời gian ngắn. Một tín hiệu tích cực là xuất khẩu sầu riêng đang phục hồi rõ nét. Năm 2024, kim ngạch xuất khẩu sầu riêng đạt khoảng 3 tỷ USD; năm 2025 được kỳ vọng đạt từ 3–3,5 tỷ USD, tiếp tục đóng góp quan trọng vào kim ngạch xuất khẩu chung của ngành trái cây Việt Nam.

15:19

Việc quản lý mã số vùng trồng khi triển khai mô hình chính quyền hai cấp như thế nào?

Trả lời câu hỏi này, ông Nguyễn Quang Hiếu, Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt và BVTV cho biết: Rõ ràng, trong bối cảnh chúng ta sắp xếp lại đơn vị hành chính và triển khai mô hình chính quyền hai cấp, chắc chắn sẽ ảnh hưởng đến việc cấp và quản lý mã số vùng trồng tại các địa phương. Tuy nhiên, chúng tôi cũng thống nhất với các địa phương quan điểm rằng chúng ta sẽ không để việc này làm xáo trộn.

Vì vậy, việc đầu tiên là Cục Trồng trọt và Bảo vệ thực vật sẽ phải liên hệ với các nước nhập khẩu để thông báo cho họ biết rằng, mặc dù phía Việt Nam đã triển khai mô hình chính quyền hai cấp từ mùng 1/7 nhưng trước đó chúng tôi cũng đã thông báo và đề nghị phía họ tiếp tục cho phép chúng tôi sử dụng các mã số cũ để không làm gián đoạn xuất khẩu.

Trong thời gian tới, sau khi hoàn thành nghị định, chúng ta sẽ có một định dạng mới cho các mã số. Lúc đó, chúng ta sẽ làm thủ tục một lần để chuyển toàn bộ mã số cũ sang định dạng mới và địa chỉ mới, chỉ thực hiện một lần thôi. Rõ ràng là chúng ta phải đồng ý với nhau rằng mã số vùng trồng là một định danh, là con số, là mã để xác định vùng trồng, và nó gắn với sự tuân thủ cũng như các điều kiện trong sản xuất, chứ không quá phụ thuộc vào địa chỉ. Vì vậy, chúng ta vẫn phải tiếp tục duy trì các mã số đã được cấp và làm sao để tạo điều kiện tốt nhất cho việc chuyển tiếp sang các phương thức quản lý mới. Hiện nay, nghị định đang được dự thảo và lấy ý kiến, hy vọng sẽ sớm được Chính phủ ban hành và áp dụng. Sau khi nghị định được áp dụng, các mã số cũ vẫn tiếp tục được sử dụng trong vòng một năm. Chúng tôi cũng mong muốn rằng trong khoảng 6 tháng đầu, các tổ chức, cá nhân đã được cấp mã sẽ phối hợp với chính quyền địa phương để làm thủ tục đổi sang mã mới. Sau đó, chúng ta sẽ còn 6 tháng nữa để thực hiện thủ tục chuyển đổi với các nước nhập khẩu, nhằm đảm bảo quá trình xuất khẩu không bị gián đoạn, không bị ảnh hưởng trong bối cảnh chúng ta có rất nhiều việc phải làm.

Liên quan đến lo ngại của người sản xuất khi vùng trồng có thể bị tạm dừng hoặc thu hồi mã số, ông Nguyễn Quang Hiếu cho biết: Thực tế cho thấy, đối với mã số vùng trồng, khi người dân và doanh nghiệp thực hiện đầy đủ, đúng quy trình kỹ thuật theo quy định thì việc cấp lại về cơ bản không quá phức tạp. Khó khăn chủ yếu nằm ở yếu tố thời gian. Riêng đối với mã số cơ sở đóng gói, thời gian thường kéo dài hơn do phải phụ thuộc vào quy trình thẩm định, phê duyệt của phía nước nhập khẩu.

Cần làm rõ thêm rằng, hiện nay thẩm quyền cấp mã số vùng trồng và cơ sở đóng gói đã được phân cấp cho địa phương chủ động thực hiện. Tuy nhiên, các mã số này chỉ chính thức được sử dụng cho mục đích xuất khẩu sau khi được cơ quan có thẩm quyền của nước nhập khẩu phê duyệt. Do đó, dù địa phương đã hoàn tất việc cấp mã số, người sản xuất vẫn phải chờ thêm một khoảng thời gian nhất định. Thời gian chờ đợi này hoàn toàn phụ thuộc vào quy trình tiếp nhận và đánh giá hồ sơ của từng thị trường. Sau khi nhận hồ sơ từ phía Việt Nam, nước nhập khẩu có thể áp dụng nhiều hình thức thẩm tra khác nhau như kiểm tra hồ sơ trực tuyến, kiểm tra ngẫu nhiên hoặc tổ chức kiểm tra thực địa.

Ví dụ, đối với thị trường Trung Quốc, hai bên đã có thỏa thuận rằng phía bạn không tiếp nhận hồ sơ riêng lẻ từng trường hợp mà yêu cầu Việt Nam tổng hợp hồ sơ theo đợt và gửi định kỳ, thường là ba tháng một lần. Sau đó, phía bạn sẽ tiến hành thẩm định, đánh giá và thông báo kết quả phê duyệt. Chỉ khi danh sách mã số được công bố chính thức thì vùng trồng, cơ sở đóng gói mới đủ điều kiện phục vụ xuất khẩu chính ngạch. Chính vì vậy, việc cấp mã số vùng trồng không chỉ dừng lại ở khâu hoàn thiện hồ sơ trong nước, mà còn đòi hỏi sự kiên nhẫn, tuân thủ nghiêm túc quy trình và phối hợp chặt chẽ giữa người sản xuất, địa phương và cơ quan quản lý trung ương trong suốt quá trình làm việc với thị trường nhập khẩu.

15:25

Chia sẻ thêm về công tác hỗ trợ HTX sau khi vận hành mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, ông Nguyễn Tiến Định – Trưởng phòng Kinh tế Hợp tác và Trang trại (Cục Kinh tế hợp tác và PTNT, Bộ Nông nghiệp và Môi trường) cho biết, sau khi tổ chức mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, chức năng quản lý ở cấp xã tại các địa phương đã được thay đổi, phân cấp, phân quyền rất rõ. Nếu như trước đây, chức năng quản lý, hỗ trợ HTX tập trung ở cấp huyện rất nhiều, thì nay, mô hình chính quyền địa phương 2 cấp đã cắt giảm cấp trung gian.

Trong tháng 6 năm nay, Chính phủ đã ban hành Nghị định 131/2025/NĐ-CP quy định phân định thẩm quyền của chính quyền địa phương 2 cấp trong lĩnh vực quản lý nhà nước của Bộ Nông nghiệp và Môi trường. Bộ Nông nghiệp và Môi trường đã ban hành Thông tư 13/2025/TT-BNNMT quy định phân định thẩm quyền quản lý nhà nước trong lĩnh vực kinh tế hợp tác và phát triển nông thôn và lĩnh vực giảm nghèo. Các văn bản này đã làm rõ nội dung phân cấp, phân quyền cho từng cấp chính quyền, hướng dẫn cụ thể cấp tỉnh, cấp xã thực hiện những nhiệm vụ nào.

Đáng chú ý, nhiều công việc trước đây do cấp huyện đảm nhiệm trong hỗ trợ HTX như đăng ký thành lập, giải thể, tư vấn và hỗ trợ hoạt động của HTX… nay được giao trực tiếp cho cấp xã thực hiện. Cục cũng đang tiếp tục tham mưu xây dựng các văn bản quy phạm pháp luật; tổ chức các chương trình, diễn đàn giải đáp vướng mắc, hướng dẫn chuyên môn cho đội ngũ cán bộ quản lý, cán bộ hỗ trợ HTX, cán bộ khuyến nông tại địa phương… Làm sao để không chỉ đảm bảo công tác quản lý nhà nước mà còn tư vấn, hỗ trợ trực tiếp cho HTX, nhằm nâng cao hiệu quả hỗ trợ HTX trong giai đoạn mới.

Trong giai đoạn tới, việc triển khai đề án phát triển vùng nguyên liệu trên phạm vi rộng chắc chắn sẽ đặt ra nhiều khó khăn, thách thức. Tuy nhiên, về cơ chế và nguồn lực, Nhà nước đã có những quy định, chính sách tương đối đầy đủ để làm cơ sở triển khai. Trước hết, việc đầu tư phát triển hạ tầng vùng nguyên liệu đã được thể chế hóa trong hệ thống pháp luật. Cụ thể, Điều 26 của Luật Hợp tác xã năm 2023 đã quy định rõ về nội dung này. Tiếp đó, Chính phủ ban hành Nghị định số 113/NĐ-CP, trong đó Điều 13 quy định cụ thể các cơ chế, chính sách hỗ trợ đầu tư hạ tầng phục vụ phát triển vùng nguyên liệu. Đây là hành lang pháp lý rất quan trọng để Trung ương và đặc biệt là các địa phương vận dụng, tham mưu cho lãnh đạo bố trí nguồn lực, trước hết là nguồn vốn đầu tư công, đầu tư công trung hạn và các nguồn lực hợp pháp khác nhằm triển khai các đề án phát triển vùng nguyên liệu.

Thứ hai, qua giai đoạn thí điểm giai đoạn 2022–2025, thực tiễn đã cho thấy hiệu quả rõ rệt của cách làm này. Trong giai đoạn thí điểm, ngân sách Trung ương chỉ bố trí khoảng 440 tỷ đồng từ nguồn đầu tư công trung hạn. Tuy nhiên, từ nguồn vốn “mồi” này, các địa phương đã huy động được khoảng 5-6 lần nguồn lực xã hội khác. Nguồn lực huy động bao gồm vốn đối ứng của địa phương, vốn đầu tư của doanh nghiệp vào vùng nguyên liệu, sự tham gia của hợp tác xã, nông dân, cũng như nguồn hỗ trợ từ các tổ chức quốc tế. Đáng chú ý, việc đầu tư không chỉ dừng lại ở hạ tầng “cứng” như giao thông nội đồng, kho bãi, hệ thống tưới tiêu, mà còn bao gồm cả “hạ tầng mềm” thông qua hoạt động đào tạo, tập huấn, chuyển giao kỹ thuật, nâng cao năng lực cho hợp tác xã và người nông dân. Qua đó, đã hình thành cơ chế hợp tác đầu tư công – tư trong phát triển vùng nguyên liệu, khẳng định rằng phát triển vùng nguyên liệu không thể chỉ dựa vào ngân sách nhà nước, mà cần huy động tổng hợp các nguồn lực của toàn xã hội.

Khi nhân rộng mô hình này trên phạm vi cả nước, nhu cầu nguồn lực sẽ rất lớn, vượt xa khả năng đáp ứng của ngân sách nhà nước. Tuy nhiên, bài học từ giai đoạn thí điểm cho thấy, nếu biết vận dụng đúng các chính sách đã được luật hóa và nghị định hóa, địa phương hoàn toàn có thể sử dụng nguồn lực nhà nước làm “vốn mồi” để thu hút, dẫn dắt và huy động các nguồn lực xã hội cùng tham gia phát triển vùng nguyên liệu. Đây được coi là kết quả nổi bật và có ý nghĩa nhất của giai đoạn thí điểm. Bên cạnh đó, khi triển khai đề án trên diện rộng, chắc chắn sẽ phát sinh những khó khăn, vướng mắc.

Trước hết là công tác truyền thông. Cần làm tốt việc tuyên truyền để chính quyền địa phương, người dân, hợp tác xã và doanh nghiệp hiểu rõ ý nghĩa, giá trị và lợi ích lâu dài của việc tổ chức, phát triển vùng nguyên liệu tập trung. Đồng thời, phải làm rõ rằng đầu tư phát triển vùng nguyên liệu không phải là đầu tư một lần, cũng không phải chỉ dựa vào Nhà nước, mà là quá trình phối hợp, chia sẻ trách nhiệm giữa Nhà nước, doanh nghiệp, hợp tác xã và người dân.

Thứ hai, về cách làm, địa phương cần chủ động xây dựng đề án phát triển vùng nguyên liệu một cách bài bản, trong đó xác định rõ mục tiêu, nội dung, lộ trình thực hiện và phân công trách nhiệm cụ thể. Đề án phải huy động được sự tham gia của các sở, ngành, các cấp chính quyền, các doanh nghiệp và các đối tác liên quan, bảo đảm sự chỉ đạo thống nhất, xuyên suốt từ cấp tỉnh đến cấp cơ sở.

Thứ ba, nếu địa phương không thực sự quan tâm, không chủ động bố trí nguồn lực và không vận dụng hiệu quả các cơ chế, chính sách đã có để xây dựng chương trình, đề án hỗ trợ phát triển vùng nguyên liệu và hợp tác xã, thì việc triển khai rất khó đạt được kết quả như kỳ vọng.

15:46

Liên kết theo chuỗi giá trị

Làm thế nào kết nối các vùng nguyên liệu lớn với công tác khuyến nông hiện nay? Ông Hoàng Văn Hồng, Phó Giám đốc Trung tâm Khuyến nông quốc gia trả lời:

Chúng tôi đã liên hệ với địa phương nắm bắt ở cơ sở với các cây trồng chủ lực, các cây trồng mà Bộ đã phê duyệt. Cơ chế hiện nay là các Trung tâm khuyến nông của tỉnh đăng ký cùng với Bộ về tình hình sản xuất, hàng năm chúng tôi dựa vào đó phê duyệt, phục vụ chiến lược phát triển cây con của Bộ và các địa phương. Và sau khi đăng ký thì chúng tôi xem xét phê duyệt để các tỉnh dựa vào đó mà triển khai.

Khuyến nông các tỉnh sẽ được tập huấn, kết nối theo chuỗi với nhà khoa học, với doanh nghiệp, với HTX là trung gian giúp đỡ người nông dân khi họ sản xuất, Khuyến nông tỉnh sẽ tập huấn cho các HTX để họ tổ chức sản xuất lại cho bà con. Chỉ có các HTX mới có đủ trình độ để làm việc với DN, ký hợp đồng cung ứng đầu vào và bao tiêu đầu ra.

Thông qua tọa đàm tôi cũng xin nhấn mạnh, với bà con, khi lợi ích chia sẻ đồng đều thì hợp đồng mới bền chặt. Chúng tôi cũng hướng dẫn các DN, HTX ký hợp đồng về nguyên tắc, về số lượng, thời gian, chất lượng, với giá cao hơn giá thị trường tại thời điểm thu mua cho bà con. Bà con thấy có lợi thì sẽ bán cho DN. DN bỏ thêm 1 phần chi phí để mua cho bà con với giá cao hơn thì sẽ đảm bảo mua được sản phẩm chất lượng, đảm bảo cho xuất khẩu, có sự bền chặt như vậy thì sẽ đảm bảo hiệu quả được.

15:48

"Hóa giải" bài toán bẻ kèo trong liên kết cà phê bằng cơ chế giá thị trường

Ông Phạm Thắng – Phó Chủ tịch Hiệp hội Cà phê – Ca cao Việt Nam, Giám đốc Công ty TNHH Sản xuất và Thương mại Cát Quế cho rằng: Trong câu chuyện liên kết sản xuất và tiêu thụ nông sản, tình trạng "bẻ kèo" giữa doanh nghiệp và nông dân mỗi khi giá cả biến động luôn là nỗi trăn trở của ngành nông nghiệp. Tuy nhiên, đối với ngành cà phê, chúng tôi có những đặc thù riêng biệt trong cách thức ký kết và thực hiện hợp đồng liên kết để hạn chế tối đa rủi ro này.

Điểm cốt lõi nằm ở việc duy trì một cơ chế giá linh hoạt, bám sát thị trường thay vì ấn định một mức giá cứng nhắc từ trước. Thông thường, sự đứt gãy trong chuỗi liên kết xảy ra khi có độ chênh lệch quá lớn giữa giá thỏa thuận và giá thực tế. Nếu doanh nghiệp ký chốt giá ở mức thấp nhưng đến thời điểm thu hoạch giá thị trường lại tăng vọt, áp lực từ lợi nhuận sẽ khiến việc nông dân tự ý bán ra ngoài trở nên dễ xảy ra. Ngược lại, nếu giá sụt giảm sâu, doanh nghiệp cũng sẽ gặp khó khăn trong việc thu mua đúng giá cam kết.

Nhận diện rõ rủi ro này, các hợp đồng liên kết giữa đơn vị chúng tôi cũng như nhiều doanh nghiệp trong Hiệp hội Cà phê – Ca cao Việt Nam với hộ nông dân thường không chốt giá trước một cách cực đoan.

Thay vào đó, chúng tôi không ký giá trước mà áp dụng phương thức giao dịch theo giá thị trường tại thời điểm thu mua; giá thị trường bao nhiêu chúng tôi thu mua bấy nhiêu. Nghĩa là tại ngày bà con đem sản phẩm đến giao, giá thị trường đang ở mức nào thì doanh nghiệp sẽ thực hiện thanh toán dựa trên mức giá đó. Việc không ấn định chi phí trước giúp cả người nông dân và doanh nghiệp đều ở thế chủ động, không ai cảm thấy mình bị thiệt thòi trước những biến động khó lường của sàn giao dịch cà phê thế giới.

Chính nhờ sự linh hoạt này, các chuỗi liên kết cà phê hiện nay đang vận hành tương đối ổn định. Khi bài toán về giá được giải quyết một cách công bằng theo nguyên tắc thuận mua vừa bán tại thời điểm thực tế, niềm tin giữa người dân và doanh nghiệp sẽ được củng cố. Đây chính là tiền đề quan trọng để chúng ta hướng tới việc xây dựng các vùng nguyên liệu bền vững.

Chúng tôi có trao đổi thường xuyên với nông dân và HTX, tôi thấy trình độ của họ còn hơn cả chúng tôi, hiện công nghệ thông tin đã phổ biến nên bà con rất hiểu biết, chúng tôi tìm hiểu xem họ mua thế nào, bàn thế nào, tôi cho những việc này giúp cho mối liên kết giữa doanh nghiệp và nông dân bền vững hơn. Tất nhiên, trong nhiều ngành hàng không tránh khỏi có lúc tranh mua tranh bán nhưng ngành cà phê thì không xảy ra việc đó. Doanh nghiệp chúng tôi đưa ra giá thế nào thì cùng được thống nhất mua cho bà con thế đó.

15:49

Vai trò của HTX trong việc xây dựng các vùng nguyên liệu đạt chuẩn

Theo ông Nguyễn Tiến Định - Trưởng phòng Kinh tế Hợp tác và Trang trại (Cục Kinh tế hợp tác và PTNT, Bộ Nông nghiệp và Môi trường), sau giai đoạn thí điểm, để duy trì và vận hành hiệu quả toàn bộ “mắt xích” của vùng nguyên liệu, vai trò của hợp tác xã (HTX) là hết sức quan trọng. HTX chính là hạt nhân trong việc hình thành vùng nguyên liệu cho doanh nghiệp; nếu thiếu HTX, chi phí tổ chức và quản lý vùng nguyên liệu sẽ rất lớn. Trên thực tế, việc doanh nghiệp liên kết trực tiếp với từng hộ nông dân là rất khó, nhất là khi vùng nguyên liệu có quy mô lớn, nông dân tại mỗi vùng, mỗi nơi lại có đặc thù riêng về tập quán canh tác... Vì vậy, HTX cần được xác định là đầu mối liên kết giữa nông dân và doanh nghiệp.

Để HTX thực sự phát huy vai trò này, cần hỗ trợ HTX hoạt động đúng bản chất, mang lại lợi ích thiết thực cho các hộ thành viên; đồng thời đẩy mạnh ứng dụng khoa học – công nghệ trong tổ chức sản xuất. Đặc biệt, trong bối cảnh chuyển đổi xanh, chuyển đổi số, giảm phát thải và phát triển kinh tế tuần hoàn, HTX phải được nâng cao năng lực quản trị, tổ chức sản xuất theo hướng bền vững. Bên cạnh HTX, doanh nghiệp “đầu tàu” cũng giữ vai trò then chốt.

Cục Kinh tế hợp tác và PTNT sẽ tham mưu, thúc đẩy xây dựng các mối liên kết chặt chẽ giữa doanh nghiệp với HTX và nông dân. Việc liên kết không chỉ dừng lại ở các hợp đồng thương mại thu mua nguyên liệu khi gần đến mùa thu hoạch, mà cần được thiết lập ngay từ trước vụ sản xuất, thông qua hợp đồng, có thể đặt hàng cụ thể về giống, quy trình kỹ thuật, chất lượng, chủng loại sản phẩm; thậm chí doanh nghiệp có thể ứng trước giống, vật tư, kỹ thuật cho nông dân. Doanh nghiệp đầu tư cho HTX và nông dân cũng chính là đầu tư cho chính doanh nghiệp mình. Đó mới là bản chất của liên kết bền vững trong phát triển vùng nguyên liệu.

Để biến nông dân và HTX trở thành mắt xích chuyên nghiệp trong vùng nguyên liệu hiện đại, nông sản bán được giá, theo ông Hoàng Văn Hồng, Phó Giám đốc Trung tâm Khuyến nông Quốc gia: Sự tham gia đầu tàu là rất quan trọng, bởi vì, đây là cơ quan ở địa phương, rất hiểu người nông dân, biết được từng thửa ruộng, tập quán canh tác của người nông dân. Nhưng việc kết nối tổ chức sức sản xuất để hiệu quả cần phải tăng cường năng lực, nhất trong chuỗi giá trị hiện nay, yêu cầu sản phẩm phải có chất lượng cao, được các doanh nghiệp lớn thu mua và đem lại hiệu quả cho người nông dân.

Thời gian qua, chúng tôi cũng đã triển khai các nội dung như: tập huấn nâng cao năng lực quản trị cho cán bộ HTX, kể cả năng lực về kỹ thuật cũng như tổ chức sản xuất, marketing thị trường và kết nối tiêu thụ sản phẩm.

Những nội dung này, Trung tâm KNQG đã phối hợp với các đơn vị của Bộ NN&MT và các đơn vị khác để có những giảng viên chất lượng tốt có thể truyền đạt những kiến thức này cho cán bộ HTX. Đồng thời tập huấn cho cán bộ khuyến nông cơ sở, tổ khuyến nông cộng đồng, bởi vì lực lượng này là đơn vị “xúc tác” rất mạnh giúp cho các HTX trong quá trình tổ chức sản xuất, cùng với đó, cán bộ khuyến nông cộng đồng phải nâng cao năng lực toàn diện để có thể giúp cho HTX.

Vấn đề tổ chức sản xuất, trong thực tế hiện nay, người nông dân phải gia tăng giá trị sản phẩm; DN muốn có nhiều sản phẩm chất lượng để phục vụ SXKD thì HTX là đơn vị trung gian, sự kết nối giữa tổ khuyến nông cộng đồng với nông dân và DN là mắt xích hết sức quan trọng.

Thời gian vừa qua, qua các mô hình, chúng tôi cũng đã kết nối các doanh nghiệp vào, để cung ứng vật tư đầu vào, nhiều DN sẵn sàng ứng trước cho nông dân, HTX. Sau khi thu mua sản phẩm sẽ khấu trừ. Với những HTX tổ chức hiệu quả thì sẽ tạo ra sự tin tưởng, chia sẻ lẫn nhau để tổ chức sản xuất một cách có hiệu quả, từ đó tạo uy tín cho nông dân và doanh nghiệp. Hiện nay nông dân cũng rất tin tưởng các doanh nghiệp được hệ thống khuyến nông giới thiệu. Thông qua hiệu quả các mô hình này Trung tâm KNQG đã nhân rộng các mô hình HTX, đồng thời tiếp tục tập huấn, nâng cao năng lực cho cán bộ cấp xã và cán bộ khuyến nông ở địa phương.

×