Nâng cao năng lực phòng vệ thương mại hướng tới cán cân xuất nhập khẩu bền vững

Nhà báo Đỗ Thanh Phong: Thưa quý vị và các bạn, hiện tại, các FTA truyền thống và cả FTA thế hệ mới hầu hết đều đã có điều khoản về PVTM. Đa số các FTA đều có mục tiêu xóa bỏ rào cản về thuế đối với thương mại nhưng lại không cản trở quyền của các thành viên tham gia FTA trong việc điều tra và áp dụng các biện pháp PVTM. 

Vì vậy, công cụ PVTM được nhiều chuyên gia dự báo sẽ trở thành "trụ cột" để đảm bảo thương mại công bằng và bảo vệ ngành sản xuất trong nước trước những tác động tiêu cực gây ra bởi hàng hóa nhập khẩu. 

Do đó, hơn lúc nào hết, đây là thời điểm cần nâng cao năng lực về PVTM, xây dựng và củng cố cơ chế phối hợp giữa các bộ, ngành, địa phương, các ngành sản xuất, hiệp hội, doanh nghiệp và đội ngũ tư vấn pháp lý. Qua đó, bảo vệ nền kinh tế, doanh nghiệp, thị trường, phát triển xuất nhập khẩu ổn định, bền vững. Một lần nữa xin trân trọng cảm ơn các vị khách mời đã tham dự chương trình. Cảm ơn quý vị khán giả đã quan tâm theo dõi. Xin kính chào và hẹn gặp lại ./.

Nhà báo Đỗ Thanh Phong: Trước khi kết thúc chương trình, xin được đặt câu hỏi với vị khách mời đến từ Bộ Công Thương, trong bối cảnh hội nhập nền kinh tế quốc tế, chắc chắn công tác phòng vệ thương mại vẫn chiếm vị trí hết sức quan trọng. Đứng dưới góc độ là cơ quan quản lý nhà nước, xin ông cho biết khuyến cáo của ngành chức năng về vấn đề trên đối với các doanh nghiệp, hiệp hội,… sản xuất, xuất khẩu trong nước?

Ông Lê Triệu Dũng, Cục trưởng Cục Phòng vệ thương mại (Bộ Công Thương): Trong bối cảnh nước ta hội nhập sâu rộng, tham gia hiệp định thương mại tự dovaf hàng hóa của chúng ta dâng được ưu đãi. Với tác động rất tích cực của tiến trình hội nhập kinh tế của nước ta, chúng ta đã đạt được tốc độ tăng trưởng xuất khẩu rất cao, kim ngạch xuất khẩu năm nay kì vọng rất nhiều khả năng sẽ đạt được trên 300 tỷ đô la. Và tiếp tục duy trì khả năng xuất siêu của chúng ta. 

Tôi cho rằng các doanh nghiệp các ngành sản xuất xuất khẩu kể cả các ngành cạnh tranh thực tế trong nước, cạnh tranh hàng nhập khẩu chúng ta cần coi công cụ, biện pháp bảo vệ thương mại yếu tố tất yếu trong môi trường kinh doanh, các môi trường xuất khẩu, đặc biệt là xuất khẩu lớn. Xu thế này còn gia tăng trong bối cảnh hội nhập sâu rộng. Từ nhận thức đó chúng ta sẽ đề ra được các chiến lược, từ kinh nghiệm của những ngành đã tham gia hội nhập sâu rộng, ngành đã có việc ứng phó bảo vệ thương mại thì cho rằng từ nhận thức của chúng ta sẽ có chiến lược về sản phẩm, thị trường, chiến lược về sản xuất,về ứng phó. 

Trong thời gian sắp tới chúng tôi cũng sẽ tiếp tục với lực lượng liên quan để triển khai ứng phó có hiêu quả công tác baot vệ thương mại. Và tiếp tục góp phần thực hiện nhiệm vụ về đảm bảo tăng trưởng xuất nhập khẩu, như là đảm bảo hội nhập hiệu quả của chúng ta. Hiện tại các hiệp định thương mại truyền thống cũng như thế hệ mới đều có những điều khoản về phòng vệ thương mại và vì vậy công cụ phòng vệ thương mại cũng sẽ trở thành một trụ cột đảm bảo công bằng và ngành sản xuất trong nước. Do đó hơn lúc nào hết đây chính là thời điểm cần nâng cao nhận thức về phòng vệ thương mại. Qua đó bảo vệ nền kinh tế doanh nghiệp thị trường phát triển xuất nhập khẩu ổn định và bền vững.

Nhà báo Thanh Phong: Thời gian qua công tác PVTM đã được đẩy mạnh cảnh bảo sớm nhưng cốt lõi vẫn là nâng cao ý thức của chính người dân, doanh nghiệp, các nhà sản xuất về vấn đề này?

Ông Lê Triệu Dũng, Cục trưởng Cục Phòng vệ thương mại (Bộ Công Thương): Chúng ta cũng có những chuyển biến rõ rệt về nhận thức đối với công cụ PVTM. Tôi còn nhớ những năm 2000, trước khi chúng ta nhập WTO, các công cụ phòng vệ thương mại còn rất mới với cơ quan quản lý và các doanh nghiệp. Đến nay, phần lớn các doanh nghiệp sản xuất trong nước đã có những nhận thức chung về công cụ PVTM và cũng đã nhận thức rõ đây là công cụ không thể tách rời, tất yếu của tiến trình hội nhập nói chung cũng như tiến trình của từng ngành, từng doanh nghiệp khi ra thị trường nước ngoài hay mở cửa cạnh tranh với thị trường nhập khẩu tại thị trường trong nước. 

Nhận thức về vai trò, tầm quan trọng của PVTM cũng đã được làm rõ. Các biện pháp PVTM được áp dụng phù hợp với cam kết quốc tế sẽ góp phần bảo vệ lợi ích dài hạn của nền kinh tế, góp phần thức đẩy sự phát triển dài hạn của sản xuất trong nước. Khi chúng ta áp dụng PVTM minh chứng rõ rệt nhất là góp phần hình thành phát triển những ngành sản xuất Thép trong nước hay Phân bón DAP trong nước, tránh phụ thuộc 100% vào nhập khẩu, chúng ta tự chủ phần nào đó khi thị trường thế giới biến động. Khi điều tra áp dụng các biện pháp PVTM, các ngành sản xuất hay các bên liên quan đều hiểu rõ là không nhìn vào lợi ích trước mắt mà bảo vệ lợi ích lâu dài. Đó là yếu tố thứ 2. Ba là, các ngành sản xuất trong nước khi đối mặt với PVTM dần dần sẽ thấy rằng có những tác động tích cực. Chúng ta nhận thức rõ, muốn hội nhập hiệu quả và phát triển lâu dài phải sống chung với các biện pháp PVTM, từ đó đề ra các chiến lược – chiến lược đó tạo ra sự phát triển bền vững. Các ngành sản xuất có ý thức, chúng ta phải đa dạng hóa về sản phẩm, đa dạng hóa về thị trường và đặc biệt phải nâng cao giá trị gia tăng chuỗi sản xuất. Tổng thể, nhận thức và hiểu biết các chiến lược ứng phó PVTM đã cải thiện rõ rệt. 

Thời gian tới, Bộ Công Thương, Cục phòng vệ thương mại và các bên liên quan sẽ triển khai những đề án lớn về PVTM. Ngày 2/10, Thủ tướng Chính phủ cũng có quyết định ban hành đề án nâng cao năng lực phòng vệ thương mại. Chúng tôi cho rằng đề án này quan trọng đề ra các giải pháp toàn diện triển khai các biện pháp PVTM, trong đó có nâng cao nhận thức về PVTM toàn diện và hiệu quả trong khi VN đang gia nhập sâu rộng.

Nhà báo Thanh Phong: Ông Nghiêm Xuân Đa ông cũng đang là Chủ tịch Hiệp hội Thép Đông Nam Á, điều này có ý nghĩa như thế nào thưa ông?

Ông Nghiêm Xuân Đa: Khoảng 10 năm trước thị trường ASEAN là thị trường chủ yếu, đến bây giờ thị trường này vẫn chiếm 1/3 tổng lượng XK Thép của Việt Nam. Với vai trò Chủ tịch nhiệm kỳ này, chúng tôi chủ động đề xuất với các Hiệp hội Thép Đông Nam Á và Hiêp hội thép của các nước trong khu vực Đông Nam Á về các giải giải pháp giải quyết vấn đề PVTM trong nội khối. Như chúng ta biết, thị trường Đông Nam Á rất là phân tán, trong 2 năm gần đây tỷ lệ các nước khỏi kiện Việt Nam chiếm hơn 1 nửa Thái Lan, Malaysia, Indonexia,… 

Vì vậy, chúng tôi đã đề xuất đưa các nội dung giải quyết tranh chấp thương mại trong nội khối là chương trình nghị sự ưu tiên. Việt Nam tiến tới ưu tiên giải pháp đối thoại, hòa giải và tham vấn lẫn nhau là các giải pháp chính, Tôi nghĩ rằng để có được cái giải pháp lâu dài cần nỗ lực nhiều hơn nữa. Đòi hỏi quyết tâm của các Hiệp hội, các nhà sản xuất thép trong chính nước ta. Tôi cũng mong Bộ Công Thương kiến nghị Chính phủ trong các Hội nghị các nước ASEAN, chúng ta đưa vấn đề về hợp tác, tranh chấp thương mại của các nước ASEAN lên chương trình nghị sự.

Nhà báo Thanh Phong: Quay trở lại câu chuyện về hàng hóa xuất khẩu, hiện nay, trong quá trình hội nhập kinh tế, quốc tế, các ngành sản xuất đều hướng tới việc đa dạng hóa thị trường xuất khẩu. Về phía Hiệp hội Thép, ông có những chia sẻ kinh nghiệm gì trong quá trình mở rộng thị trường để tránh rủi ro, tổn thất?

Ông Nghiêm Xuân Đa, Chủ tịch Hiệp hội Thép Việt Nam, Chủ tịch Hiệp hội Thép Đông Nam Á: Qua theo dõi diễn biến gần đây, Hiệp hội thép nhận thấy rằng các vụ kiện phòng vệ thương mại không chỉ xảy ra ở các thị trường lớn như Mỹ, Canada, Úc, Châu Âu… mà còn xảy ra ngày càng nhiều ở các nước trong khu vực như Thái Lan, Indonesia, Malaysia… đối với thép xuất khẩu của nước ta và tình hình này đã diễn ra đối với nhiều mặt hàng khác nữa. Điều đó nói nên một xu hướng rất rõ là trong thời gian tới hàng hóa xuất khẩu từ Việt Nam có thể bị kiện phòng vệ thương mại ở bất cứ quốc gia nào, thị trường lớn hay nhỏ, lĩnh vực hay loại hàng hóa nào. 

Một trong những giải pháp để nâng cao hiệu quả, giảm thiểu rủi ro đối mặt với các vụ kiện PVTM, các doanh nghiệp cũng cần lưu ý đa dạng hóa sản phẩm và thị trường xuất khẩu để phân tán rủi ro, tránh tập trung xuất khẩu với khối lượng lớn vào một thị trường, cần phát triển các chuỗi giá trị, phát triển nguồn nguyên liệu trong nước, nâng cao năng lực cạnh tranh sản phẩm xuất khẩu, phát triển thương hiệu. 

Trong thời gian qua, các doanh nghiệp ngành thép đã từng bước đa dạng hóa sản phẩm; mở rộng và đa dạng hóa thì trường xuất khẩu. Thép Việt Nam không chỉ có mặt ở thị trường truyền thống là các nước Đông Nam Á, mà còn mở rộng ra các thị trường lớn, đòi hỏi khắc khe về tiêu chuẩn chất lượng, môi trường như Mỹ, Châu Âu,… Nhiều thương hiệu thép Việt như Hòa Phát, Tôn Hoa Sen, Tôn Đông Á đã hiện diện trên thị trường toàn cầu. Chúng tôi tin tưởng rằng, ngành Thép sẽ có bước tiến mạnh mẽ trong thời gian tới.

Nhà báo Đỗ Thanh Phong: Trong quá trình xử lý các vụ việc liên quan đến phòng vệ thương mại, có những quốc gia có các yêu cầu như sử dụng tiếng địa phương của họ dẫn đến tình trạng bất đồng về ngôn ngữ, hay các điều khoản quy định rất phức tạp dẫn đến tình trạng doanh nghiệp khó khăn cả trong quá trình xử lý lẫn tìm hiểu thêm các thông tin liên quan, trước tình trạng này Cục Phòng vệ thương mại đã hỗ trợ như thế nào?

Ông Lê Triệu Dũng: Có thể nói phòng vệ thương mại là một lĩnh vực rất phức tạp khi có những quy định cụ thể nhưng vẫn bị thay đổi thường xuyên. Đặc biệt là vấn đề pháp lý liên quan đến nội dung kỹ thuật, tài chính, kế toán kiểm toán và thậm chí cả bất đồng ngôn ngữ. Trong các vụ việc phòng vệ thương mại thì các nhgnahf sản xuất đều phải có chiến lực ứng phó kịp thời và chi tiết. 

Cục Phòng vệ thương mại là đơn vị làm việc trực tiếp khi có các vụ việc xảy ra với nhà sản xuất, hải quan.. để hướng dẫn quy trình chi tiết để xử lý. Trong từng quy trình đó thì chúng ta cần làm gì, cần phải bố trí cán bộ, nguồn lực thế nào hay thậm chí cần có sự tham gia các chuyên gia tư vấn. Đồng thời hướng dẫn doanh nghiệp trả lời các vấn đề chi tiết liên quan câu hỏi với cơ quan điều tra một các hiệu quả nhất. 

Ngoài ra, như đã trao đổi đây là vấn đề pháp lý phức tạp, Cục thường xuyên trao đổi vưới các cưo quan chức năng ước ngoài, đảm bảo thủ tục quy trình điều tra được thực đúng theo pháp luật. Đảm bảo quyền lợi, thời gain, đảm bảo cơ hội để cho ngành hang chúng ta có khả nnawng chuẩn bị tốt nhất có thể trong phạm vi cua mình. Cục luôn sát cánh, đồng hành với các đơn vị sản xuất trước, trong và sau vụ việc. Nếu Vụ việc cơ quan điều tra có những kết luận mà có nhiều khúc mắc, Cục sẽ nghiên cứu, tham vấn để có phán quyết công bằng hơn.

Nhà báo Đỗ Thanh Phong: Có thể thấy, vụ việc điều tra PVTM với phân bón nhập khẩu sẽ có những ảnh hưởng nhất định tới thị trường phân bón và người nông dân làm nông nghiệp. Vậy Cục Hoá chất có những nhận định gì về vấn đề này?

Ông Nguyễn Xuân Sinh, Phó cục trưởng Cục Hóa chất (Bộ Công Thương): 

Điều tra phân bón nhập khẩu, sẽ ảnh hưởng trực tiếp đến người nông dân sản xuất nông nghiệp. Trước vấn đề này, Cục Hoá chất , Bộ Công Thương xác định phân bón là nguyên liệu quan trọng và chiếm tỉ trọng lớn trong chuỗi tròng trọt ngành nông nghiệp. Người nông dân là đối tượng yếu thế rất nhiều blower chịu tác động của nhiều yếu tố như thời tiết, giá cả, nguồn nguyên vật liệu nên việc điều tra phân bón sẽ ảnh hưởng rất nhiều đến đời sống của nông dân. 

Việc áp dụng thuế phòng vệ thương mại đối với MP và MAP được thực hiện rất bài bản, đúng quy trình.Trong đó đã có đánh giá về tác động của nhiều yếu tố khi ban hành các loại thuế này. Tuy nhiên, trong thời gian vừa qua sản lượng tiêu thụ nội địa 2 loại phân bón này tăng lên trong nhiều năm , còn sản lượng nhập khẩu giảm dần. Như vậy, việc ban hành đã góp phần nào đó trong việc điều chỉnh cán cân thương mại về nhập khẩu trong mặt hàng phân bón. Cụ thể, năm 2010 giá trị nhập khẩu khoảng 350 triệu USD, đến năm 2020 chỉ còn 196 triệu USD. 

Cục Hóa chất tham gia trong hoạt động này khá lâu và tham gia đề án cảnh báo sớm, trong đó tập trung vào cuộc điều tra toàn diện về các năng lực của doanh nghiệp sản xuất phân bón trên toàn quốc từ đó xây dựng dữ liệu liên quan đến hoạt động sản xuất kinh doanh, năng lực sản xuất , các hiểu biết của doanh nghiệp đối với các biện pháp phòng vệ thương mại hiện nay. Từ đó, xây dựng cơ sở dữ liệu cảnh báo cho doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh trong nước nắm bắt được những quy định về phòng vệ thương mại và có những biện pháp ứng phó kịp thời.

Nhà báo Đỗ Thanh Phong: Thưa ông Lê Triệu Dũng, Cục trưởng Cục Phòng vệ thương mại (Bộ Công Thương), ông đánh giá thế nào về các biện pháp phòng vệ thương mại trong bối cảnh hiện nay. Đặc thù các biện pháp phòng vệ thương mại của Việt Nam so với trước đây thế nào?

Ông Lê Triệu Dũng - Cục trưởng Cục Phòng vệ thương mại (Bộ Công Thương): Phòng vệ thương mại là công cụ rất quan trọng có từ rất sớm, xuất hiện từ cách đây hàng trăm năm, đặc biệt với các nước có nền kinh tế phát triển ví dụ như Canada, Hoa Kỳ… Trong quá trình mở cửa, hội nhập của mình đặc biệt là quá trình tự do hóa của Tổ chức thương mại thế giới, và tham gia Hiệp định FTA thì Tổ chức Thương mại thế giới và các thành viên đều tổ chức công cụ phòng vệ thương mại, chống bán phá giá, trợ cấp, tự vệ để tạo môi trường cạnh tranh bình đẳng. 

Thứ hai là khuyến khích bảo vệ các ngành sản xuất trong nước, tránh hiện tượng nhập khẩu tăng bất thường gây thiệt hại sản xuất trong nước. 

Thứ 3, để tăng hiệu quả, tạo điều kiện sản xuất cho các nền kinh tế hội nhập thành công. Trong thời gian qua, theo thống kê trên thế giới đến nay có 4.500 biện pháp phòng vệ thương mại được áp dụng. Các ngành bị áp dụng các biện pháp phòng vệ thương mại nhiều nhất là ngành sắt thép, kim loại cơ bản, hóa chất (phân bón) và các mặt hàng khác cũng đa dạng. 

Tại Việt Nam, nhờ tác động của quá trình hội nhập nên kim ngạch xuất khẩu gia tăng nhanh chóng. Cụ thể năm 2001, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu của Việt Nam đạt 30 tỷ USD. Đến năm 2007, tổng kim ngạch xuất nhập khẩu là 100 tỷ xuất nhập khẩu. Với tốc độ phát triển này, dự kiến năm 2021, tổng kim ngạch xuất khẩu trên 600 tỷ USD. Như vậy năng lực sản xuất, năng lực xuất khẩu của Việt Nam gia tăng nhanh chóng. Đây có thể là lý do chính khiến các biện phòng vệ thương mại đối với các mặt hàng xuất khẩu gia tăng nhanh chóng. 

Theo đó, các biện pháp phòng vệ thương mại là một phần tất yếu không thể tách rời với quá trình hội nhập quốc tế, là công cụ để đảm bảo cho quá trình hội nhập kinh tế nói chung cũng như đảm bảo xuất nhập khẩu bền vững. Trong bối cảnh gần đây xuất hiện một xu thế lớn, cùng quá trình hội nhập thì tính cạnh tranh, bảo hộ gia tăng nhiều nước trên thế giới. Đặc biệt là bối cảnh dịch Covid-19, các nước tập trung tăng cường hỗ trợ một số ngành sản xuất trong nước. 

Đặc biệt, đảm bảo chuỗi cung ứng trong mặt hàng chiến lược, đây là yếu tố rất quan trọng để đảm bảo chuỗi cung ứng, cũng như bảo vệ xuất nhập khẩu bền vững của mình. Nhiều nước hiện nay đã gia tăng các biện pháp phòng vệ thương mại đối với các mặt hàng chiến lược như sắt thép, phân bón. Cho thấy các biện pháp phòng vệ có thể đảm bảo sản xuất, ít nhất là một phần mặt hàng chiến lược trong nước. Từ đó, các ngành sản xuất trong nước có khả năng chống chọi tốt hơn rất nhiều trước diễn biến nhanh trên thị trường quốc tế. Yếu tố thứ 3: Nhận thức được tầm quan trọng, vai trò của các biện pháp phòng vệ thương mại thì Nhà nước đã có những chủ trương đúng đắn để triển khai công tác phòng vệ thương mại trong bối cảnh hội nhập sâu rộng. 

Đến nay, Việt Nam đã ứng phó tổng cộng là 208 vụ việc phòng vệ thương mại của nước ngoài đối với các mặt hàng sản xuất của nước ta. Nhiều nhất trong số này là mặt hàng sắt thép và mặt hàng thế mạnh khác như thủy sản, dệt may, gỗ… Cục Phòng vệ Thương mại đã phối hợp ứng phó kịp thời, hiệu quả, đảm bảo tốc độ tăng trưởng xuất khẩu, giữ những thị trường xuất khẩu quan trọng. Việt Nam cũng đã chủ động triển khai nhiều biện pháp phòng vệ thương mại. 

Cụ thể, chúng ta đã điều tra, áp dụng 23 biện pháp phòng vệ thương mại đối với hàng nhập khẩu vào Việt Nam với nhiều mặt hàng như sắt thép, đường, sợi, phân bón… Các biện pháp đã tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh, góp phần phát triển các ngành sản xuất trong nước, đặc biệt là với các ngành cơ bản. Theo ước tính, các ngành chiếm khoảng 6% GDP, bảo vệ việc làm hàng trăm nghìn lao động. Bộ Công Thương đã tổng hợp, tính tới quyền lợi của các bên liên quan như nhà sản xuất trong nước, nhà nhập khẩu, bên sử dụng… đảm bảo việc áp dụng các biện pháp đảm bảo đúng quy định cam kết các biện pháp quốc tế, góp phần nâng cao hiệu quả của quá trình hội nhập.

Nhà báo Thanh Phong: Từ những chia sẻ của ông Đinh Quốc Thái cho thấy ngành Thép đã có kết quả tích cực trong thời gian qua khi đối mặt với các vụ việc PVTM. Ông Nghiêm Xuân Đa có chia sẻ một số kinh nghiệm Hiệp hội Thép, các doanh nghiệp ngành Thép để có được kết quả tích cực này?

Ông Nghiêm Xuân Đa, Chủ tịch Hiệp hội Thép Việt Nam, Chủ tịch Hiệp hội Thép Đông Nam Á: Như chúng ta đã biết khả năng xử lý các vụ việc PVTM đã cải thiện đáng kể. Nhân dịp này thay mặt Hiệp hội Thép, các doanh nghiệp gửi lời cảm ơn đến ông Lê Triệu Dũng, Cục trưởng Cục Phòng vệ thương mại (Bộ Công Thương), trong thời gian qua đã Hiệp hội và các doanh nghiệp nhận được sự hỗ trợ tích cực từ Cục PVTM Giai đoạn đầu các doanh nghiệp gặp nhiều khó khăn, với sự giúp đỡ của cơ quan Nhà nước, Bộ Công Thương và nỗ lực của các doanh nghiệp dù khó khăn nhưng chúng ta đã xử lý kháng kiện đạt kết quả tích cực. 

Sáu vụ việc đã kháng kiện thành công có hiệu quả. Với các vụ kiện kéo dài trong 1 đến 2 năm, doanh nghiệp cũng tốn công sức từ nguồn lực nhân sự để trả lời các cơ quan khởi kiện nhưng đều có sự hỗ trợ tích cực của Bộ Công Thương. Với kinh nghiệm tích lũy được, cùng với sự hỗ trợ của Bộ Công Thương, tôi tin tưởng các doanh nghiệp Thép tự tin trong việc xử lý các vụ việc PVTM.

Nhà báo Thanh Phong: Câu hỏi đầu tiên xin gửi tới ông Đinh Quốc Thái, Tổng thư ký Hiệp hội Thép Việt Nam. Là một ngành hàng trong nhóm xuất khẩu lớn và sản phẩm thép luôn giữ vững mức tăng trưởng ổn định. Trong những năm qua, ngành thép có thể nói đã rất có kinh nghiệm ứng phó với các vụ việc PVTM. Ông có thể chia sẻ kỹ hơn về những khó khăn, thách thức trong thời gian đầu tiếp cận lĩnh vực này và hiện tại ngành thép đã có những thế mạnh như thế nào khi bước ra thị trường thế giới?

Ông Đinh Quốc Thái, Tổng thư ký Hiệp hội Thép Việt Nam: Trước hết, Hiệp hội Thép Việt Nam cảm ơn báo Nông thôn Ngày nay/ Điện tử Dân Việt và Bộ Công Thương đã tổ chức tọa đàm ngày hôm nay. 

Như chúng ta đã biết, tính đến nay Việt Nam đã tham gia ký và thực hiện 15 FTA, điều này đã tạo thuận lợi cho các doanh nghiệp mở rộng thị trường, đấy mạnh xuất khẩu hàng hóa. Đối với ngành thép, những năm gần đây (giai đoạn 2016-2021), xuất khẩu thép của Việt Nam đã đạt được những kết quả đáng rất đáng mừng, tăng trưởng bình quân XK thép và bán thành phẩm thép (thép thô, ferro, v.v) khoảng hơn 20%/năm, trong đó tính riêng XK thép thành phẩm tăng trưởng khoảng 12%/năm. Mặc dù phải đối phó với đại dịch Covid 19, ngành thép Việt Nam vẫn có những bước bứt phá ngoạn mục. 

Trong 10 tháng đầu năm 2021, Việt Nam đã xuất khẩu được khoảng 6,5 triệu tấn thép, tăng 17% so với cùng kỳ năm 2020. Theo tôi, việc Việt Nam tham gia sâu vào thị trường quốc tế thì việc hàng hóa xuất khẩu của nước ra nước ngoài bị điều tra về các vụ việc PVTM là điều dễ hiểu và hết sức bình thường. Nhất là đối với những ngành quan trọng, đóng vai trò xương sống của ngành công nghiệp như ngành thép,một ngành có truyền thống trên thế giới phải đối mặt với các vụ việc PVTM. 

Trong 10 năm gần đây, cùng với sự phát triển mạnh mẽ về quy mô và chất lượng, sản phẩm thép Việt Nam là một trong những mặt hàng có số lượng các vụ kiện do nước ngoài khởi xướng điều tra gia tăng đáng kể. Trong giai đoạn đầu khi đối mặt với các vụ kiện về PVTM, các doanh nghiệp sản xuất thép gặp nhiều khó khăn, thách thức. Có thể nói giai đoạn đầu chúng ta rất lúng túng, thiếu chủ động trong việc chuẩn bị tham gia kháng kiện. Theo tôi nguyên nhân sâu xa là vấn đề nhận thức của doanh nghiệp về PVTM còn hạn chế, đồng thời năng lực để tham gia kháng kiện yếu, mức độ hiểu biết về các biện pháp này của nhiều doanh nghiệp trong nước vẫn chưa đầy đủ, dẫn đến sự lúng túng nhất định khi phải đối mặt giải quyết tranh chấp. 

Tiếp theo phải kể đến một loạt những khó khăn như khả năng về về ngôn ngữ (có những vụ việc cơ quan điều tra yêu cầu ngôn ngữ bản địa chứ không phải là tiếng Anh quốc tê); kiến thức về luật pháp quốc tế, tranh tụng thương mại quốc tế, trình tự thủ tục giải quyết vụ kiện còn hạn chế; năng lực tài chính và nguồn nhân lực đủ trình độ và kinh nghiệp để theo đổi các vụ kiện kéo dài của các doanh nghiệp còn yếu. Một điều cũng cần nhắc đến là trong giai đoạn đầu thì sự phối hợp, hợp tác và truyền thông giữa các doanh nghiệp thép với nhau, các doanh nghiệp với Hiệp hội và các cơ quan quản lý chưa thực sự hiệu quả. 

Theo thống kê, trong thời gian kể từ 2004 – 10/2021, nước ngoài kiện thép xuất khẩu của Việt Nam là 66 vụ. Trong lúc khó khăn, đối mặt với các vụ việc PVTM, chúng tôi đã nhận đươc sự chỉ đạo, hỗ trợ, tư vấn của các cơ quan nhà nước rất có hiệu quả đặt biệt là Cục PVTM, Bộ Công thương. Nhờ đó, giờ đây các doanh nghiệp ngành thép, Hiêp hội thép đã tích lũy được nhiều kinh nghiệm, kiến thức về PVTM. Có thể nói, nhận thức của doanh nghiệp trong ngành về PVTM đã được cải thiện rất nhanh, đã có những doanh nghiệp lớn như Tập đoàn Hòa Phát, Tập đoàn Hoa Sen, Tôn Đông Á… xuất khẩu sang thị trường lớn như Mỹ, EU thường xuyên bị áp dụng biện pháp PVTM, nhưng những doanh nghiệp này đã dành nguồn lực thích đáng cho việc ứng phó với các biện pháp PVTM, đã thu được kết quả ban đầu tích cực.

Nhà báo Thanh Phong: Xin kính chào quý vị và các bạn, Quý vị và các bạn đang theo dõi chương trình Tọa đàm Phòng vệ thương mại bảo vệ sản xuất trong nước hướng tới cán cân thương mại bền vững do Báo Điện tử Dân Việt phối hợp Cục Phòng vệ thương mại (Bộ Công Thương) tổ chức, nội dung được phát trên các nền tảng điện tử của báo Dân Việt. 

Thưa quý vị, Phòng vệ thương mại (PVTM) là công cụ chính sách được Tổ chức Thương mại thế giới (WTO) cho phép các nước thành viên sử dụng nhằm bảo vệ ngành sản xuất trong nước trước các hành vi cạnh tranh không lành mạnh của hàng hóa nhập khẩu như bán phá giá hay nhận trợ cấp từ Chính phủ hoặc trong trường hợp hàng hóa nhập khẩu tăng mạnh gây ảnh hưởng tới ngành sản xuất nội địa. 

Đến nay, Việt Nam đã tham gia, ký kết 15 Hiệp định Thương mại tự do (FTA) và đang đàm phán 02 FTA nữa. Điều này một mặt mở rộng thị trường, thu hút đầu tư, tuy nhiên, tiềm ẩn nhiều nguy cơ rủi ro như số lượng các vụ việc PVTM gia tăng, gian lận nguồn gốc xuất xứ, chuyển tải hàng hóa bất hợp pháp, lẩn tránh thuế PVTM. 

Nhận thức được tầm quan trọng của công cụ PVTM, trong thời gian qua Chính phủ và Bộ Công Thương đã ban hành nhiều Đề án, Chương trình nhằm nâng cao năng lực của Việt Nam. Cụ thể, Thủ tướng Chính phủ đã phê duyệt Đề án "Tăng cường quản lý nhà nước về chống lẩn tránh biện pháp phòng vệ thương mại và gian lận xuất xứ", Đề án "Xây dựng và vận hành hiệu quả hệ thống cảnh báo sớm về phòng vệ thương mại" với mục đích ngăn ngừa và ứng phó với các vụ kiện PVTM của nước ngoài, hướng tới xuất khẩu bền vững. 

Để có cái nhìn toàn diện về vấn đề này kính mời quý vị và các bạn theo dõi một phóng sự do báo Dân Việt thực hiện.