Trại Davis, từ “ốc đảo cách mạng” đến trung tâm thương thuyết

Phát pháo lệnh bẻ gãy ý chí chính quyền Sài Gòn

Những ngày này 50 năm trước, Thiếu úy Phan Đức Thắng cùng các đồng đội vừa hoàn thành hệ thống hầm ngầm, giao thông hào ở Trại Davis sẵn sàng chiến đấu.

Chiều 28/4/1975, quân đội Sài Gòn di tản nhiều máy bay từ sân bay Biên Hòa về Tân Sơn Nhất để tránh pháo kích của ta.

Trong nội thành, Dương Văn Minh tuyên thệ nhậm chức Tổng thống và vẫn kêu gọi quân ngụy “không buông vũ khí”.

“Lúc đó gần 6 giờ chiều, mặt trời vẫn chưa tắt ở sân bay Tân Sơn Nhất”, ông Thắng hồi tưởng lại thời khắc sân bay này xảy ra sự kiện chấn động.

Ngoài sân Trại Davis, một tốp anh em chơi thể thao. Tổ anh nuôi đang tất bật chuẩn bị bữa tối trong bếp.

Tiếng động cơ máy bay gầm rú. Một tốp máy bay A37 của Mỹ như thực hiện hành động bổ nhào xuống sân bay. Diễn biến tiếp theo khiến tất cả cán bộ, chiến sĩ trong trại giật mình sửng sốt.

Những chiếc máy bay ném bom hạng nhẹ A37 do hãng Cessna phát triển, bất ngờ đồng loạt cắt bom. Những tiếng nổ chát chúa, sân bay Tân Sơn Nhất rung chuyển, cột khói lửa cao hàng chục mét.

Xen kẽ chuỗi tiếng nổ đinh tai của bom là tiếng đại liên tạch tạch của lính bảo vệ sân bay Tân Sơn Nhất.

Người Mỹ đã đem hơn 500 A37 đến tham chiến ở Việt Nam, số lượng A37 nhiều nhất tham gia một cuộc chiến. Họ không bao giờ có thể nghĩ rằng, có ngày những chiếc A37 trở thành vũ khí để quân Cách mạng tấn công vào ngay trung tâm Sài Gòn.

“Đây, có quả bom trúng kho nguyên liệu ngay gần Trại Davis”, vị sĩ quan phiên dịch ở Trại Davis lấy bức ảnh toàn cảnh sân bay Tân Sơn Nhất chụp năm 1973 rồi chỉ cho chúng tôi một vị trí ở sân bay bom đánh trúng.

Trụ sở Phòng Tùy Viên quân sự Mỹ trong sân bay Tân Sơn Nhất choáng váng bởi trận bom, gửi ngay báo cáo về Đại sứ quán Mỹ: “6 quả bom rơi trúng khu vực đỗ máy bay của không lực Việt Nam Cộng hòa, phá hủy nhiều máy bay”.

Trong trại Davis, gần 300 cán bộ chiến sĩ nằm rạp trong hầm trú ẩn, cảm nhận rõ rung chấn do bom nổ. Có thể là không quân Sài Gòn phản chiến, ý nghĩ xuất hiện trong đầu các cán bộ Trại Davis, chứng tỏ hàng ngũ chúng đã rối loại, thời cơ lớn cho ta.

Cựu chiến binh Nguyễn Ngọc Sơn hồi tưởng lại khoảnh khắc trên: “Tiếng bom vừa dứt, tôi nhảy về phòng máy, gửi ngay một bản tin ngắn trực tiếp về Hà Nội. Có năm máy bay A37 đánh bom sân bay Tân Sơn Nhất. Có lẽ không quân địch phản chiến”. Chi tiết được ông viết trong cuốn sách Trại Đa-vít, 823 ngày đêm.

Thời điểm đó, các cán bộ trong Trại Davis chưa biết người điều khiển tốp máy bay A37 chính là phi đội Quyết Thắng của ta.

Cách trại Davis khoảng 2000m theo chiều thẳng đứng, Thượng úy Nguyễn Văn Lục điều khiển A37 dội bom xuống Tân Sơn Nhất.

“Máy bay ném bom hạng nhẹ này mang được đến 4 quả bom, nếu cắt bớt thùng nhiên liệu”, Đại tá Lục nói.

Bầu trời Sài Gòn rung chuyển dưới tiếng gầm động cơ của 5 chiếc A37 với gần 20 quả bom mang theo. Lửa khói bốc lên mù mịt. Từ đài chỉ huy của địch vang lên tiếng thất thanh “máy bay của phi đội nào, cho biết phiên hiệu”.

"Rõ ràng kẻ địch hoàn toàn bị bất ngờ và hoảng loạn", Đại tá, Anh hùng Lực lượng vũ trang Nhân dân Nguyễn Văn Lục nói.

Nhiệm vụ lần này không chỉ đòi hỏi sự chính xác mà còn là trách nhiệm lớn lao, phi đội phải ném bom khu vực đường lăn và khu đỗ máy bay quân sự nhưng phải đảm bảo cho hai phái đoàn quân sự của ta tại Trại Davis - Tân Sơn Nhất.

Chỉ 6 ngày luyện tập, với vài lần bay thử, phi đội Quyết Thắng đã làm chủ chiếc A37 – loại máy bay vốn xa lạ với họ.

"Làm quen với máy bay phải khoảng 6 tháng, nhưng chỉ vài ngày, chúng tôi đã “thành thạo", ông Lục nhấn mạnh, thời gian ngắn ngủi ấy là một kỳ tích.

Chiều hôm ấy, 16h25, từ sân bay Thành Sơn (Phan Rang), 5 chiếc A37 cất cánh, mang theo mệnh lệnh lịch sử. Đội hình gồm: số 1 Nguyễn Thành Trung, số 2 Từ Đễ, số 3 Nguyễn Văn Lục, số 4 Hoàng Mai Vượng và Trần Văn On, số 5 Hán Văn Quảng. Họ bay về phía Sài Gòn, lòng đầy quyết tâm.

"Chỉ 30 giây sau khi vượt sông Nhà Bè, Tân Sơn Nhất đã hiện rõ trước mắt. Đây là lần đầu tiên tôi bay trên bầu trời Sài Gòn" ông Lục kể, như thể khoảnh khắc ấy vẫn sống động trong tâm trí.

Từ độ cao 5.500 feet, phi công Nguyễn Thành Trung và Từ Đễ dẫn đầu, bổ nhào xuống mục tiêu. Đến 1.500 feet, bom được thả, khói lửa bùng lên.

Tiếp theo, Nguyễn Văn Lục, Hán Văn Quảng, Hoàng Mai Vượng và Trần Văn On lần lượt công kích. Dù vậy, không phải mọi thứ đều hoàn hảo. Máy bay của ông Nguyễn Thành Trung phải bay đến lần thứ ba mới thả hết bom, còn máy bay của ông Lục chỉ cắt được hai quả, mang hai quả còn lại trở về.

Khói lửa ngợp trời, tiếng bom nổ rung chuyển Sài Gòn. 24 máy bay địch bị phá hủy, tinh thần quân Mỹ và chính quyền Sài Gòn rơi vào hoảng loạn. Tân Sơn Nhất chìm trong khói lửa.

“Chúng tôi hạ cánh an toàn sau đó với những cái ôm từ đồng đội tại sân bay Thành Sơn”, Đại tá Lục nhớ lại.

Những phái đoàn “thương thuyết” của Sài Gòn

Những ngày cuối tháng 4 năm 1975 là những ngày khó khăn và hoảng loạn đối với Mỹ - Ngụy theo miêu tả của Đại tá Đào Chí Công, sĩ quan đối ngoại của Đoàn đại biểu quân sự Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam.

Trong không khí hỗn loạn và tuyệt vọng, khi tiếng súng và pháo kích dồn dập vang lên, chính quyền Sài Gòn và người Mỹ tìm mọi cách để níu kéo những gì còn sót lại.

Ông Công kể lại những ký ức sống động về những ngày lịch sử ấy, khi các phái đoàn “thương thuyết” từ Sài Gòn lũ lượt kéo đến Trại Davis, mang theo hy vọng mong manh và cả sự bất lực.

Phía Mỹ, đại sứ Graham Martin đã dùng nhiều cách khác nhau để tìm kiếm một “giải pháp chính trị” cho miền Nam, nhưng bất thành.

Về chính quyền Sài Gòn, ông Dương Văn Minh nhậm chức tổng thống từ chiều 28/4. Ngay sau đó, ông liên tục “yêu cầu Hà Nội ngừng chiến và thương thuyết chính trị” thông qua việc tìm kiếm những nhân vật tên tuổi để tiếp xúc và thương lượng với Quân giải phóng tại Trại Davis. Thế nhưng quân ta vẫn tiến công, pháo bắn dồn dập.

Đại tá Công nhớ lại: “Ngày 29/4, có tới ba phái đoàn của chính quyền Sài Gòn lặn lội đến Trại Davis để xin gặp Trưởng đoàn ta”. Mỗi đoàn mang một câu chuyện, một hy vọng, nhưng tất cả đều chung một kết cục.

Trưa 29/4, sau đợt pháo kích dữ dội vào sân bay Tân Sơn Nhất, một đoàn bốn người tự xưng là “phái viên của Phó Tổng thống Nguyễn Văn Huyền” xuất hiện.

Dẫn đầu là ông Nguyễn Văn Điệp, Tổng trưởng Tiếp thương, cùng các phụ tá Nguyễn Đình Đầu, Tô Văn Cang và Nguyễn Văn Hạnh. Họ bước vào Trại Davis với vẻ mặt căng thẳng, mang theo lời đề nghị thương thuyết.

Nhưng Thiếu tướng Hoàng Anh Tuấn, người đứng đầu phái đoàn ta, không để họ chờ lâu.

Qua Đại úy Nguyễn Hữu Tài, ông gửi một thông điệp ngắn gọn nhưng cứng rắn: “Mọi vấn đề đã được nói rõ trong tuyên bố ngày 26/4/1975 của Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam”. Đoàn khách lặng lẽ ra về.

Ngày 26/4/1975, Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền nam Việt Nam ra tuyên bố khẳng định mục tiêu của nhân dân ta ở miền nam là xóa bỏ chính quyền Sài Gòn, công cụ của chủ nghĩa thực dân mới của Mỹ, xóa bỏ bộ máy chiến tranh và bộ máy kìm kẹp, đàn áp nhân dân miền nam Việt Nam.

14h30, phái đoàn thứ hai xuất hiện, lần này là Giáo sư Châu Tam Luân và Linh mục Chân Tín. Họ xin được gặp để bàn về số phận của Sài Gòn.

Trung tá Bùi Thiệp được cử ra tiếp đón. Ông trao cho họ bản tuyên bố ngày 26/4, như một lời nhắc nhở rằng thời gian cho những cuộc thương lượng đã hết. Hai vị khách đành ngậm ngùi nhận tài liệu và rời đi.

“Lúc này pháo của ta vẫn bắn cấp tập vào khu vực sân bay Tân Sơn Nhất”, Đại tá Đào Chí Công mô tả lại.

Gần tối, Giáo sư Châu Tam Luân quay lại, lần này ông đi cùng Linh mục Chân Tín và luật sư Phạm Ngọc Liễn. Họ khẩn khoản xin được gặp, giọng nói lộ rõ sự cấp bách.

Đại tá Võ Đông Giang, trong hầm chỉ huy dự bị, giữa tiếng pháo cấp tập bên ngoài, tiếp đón họ.

"Cuộc trò chuyện ngắn nhưng quyết liệt. Ông Giang thẳng thắn tuyên bố: Các ông về nói với Dương Văn Minh là đầu hàng đi thôi, vì giờ không còn gì để thương lượng nữa”. Chi tiết được ông viết trong cuốn sách Trại Đa-vít, 823 ngày đêm.

Khi cuộc gặp kết thúc, khoảng 21 giờ, một thông báo từ Bộ Tư lệnh chiến dịch rằng pháo binh ta chuẩn bị giáng những đợt tấn công vào các mục tiêu trọng yếu ở Sài Gòn. Lo sợ nguy hiểm, nhóm ba vị khách xin được ở lại Trại Davis qua đêm.

“Tối đó, nhóm ba người được ông Giang đãi trà Hồng Đào, thuốc lá Điện Biên, kẹo Hải Hà gửi từ Hà Nội và những quả chuối chín vàng mà các chiến sĩ của ông tự vun trồng trong Trại Davis”, vị Đại tá kể.

Sáng hôm sau, ngày 30/4/1975, Thiếu tướng Hoàng Anh Tuấn va Đại tá Võ Đông Giang tiễn ba vị khách ra cổng, mỗi người được tặng 2 chai rượu lúa mới và một gói lương khô.

Trong khi đó, tại Dinh Độc Lập, Tổng thống Dương Văn Minh vẫn đang bối rối, lo lắng.

Tối 29/4, ông lên đài phát thanh, yêu cầu các đơn vị giữ nguyên vị trí và thông báo rằng chính phủ đã cử người đi thương lượng.

Nhưng ông đâu hay biết, những “phái viên” của mình đang “mắc kẹt” tại Trại Davis, giữa lòng quân Giải phóng, với những tách trà và lời tuyên bố không khoan nhượng.

"Khi chúng tôi mới vào Trại Davis, kẻ thù bằng mọi mưu mô, bỉ bôi, uy hiếp, đe dọa và khiêu khích. Chúng ra sức ngăn cản hoạt động của chúng ta...

Thế mà những ngày cuối cùng của chiến tranh, trụ sở của phái đoàn ta ở Trại Davis lại biến thành nơi mà từ Đại sứ Mỹ đến những tên đầu sỏ ngụy quân, ngụy quyền tìm đến để thăm dò, để cầu cạnh... để mong gỡ gạc được phần nào sự thật bại của chúng", chi tiết được ông Trần Văn Khánh - nguyên sĩ quan phiên dịch tiếng anh của Đoàn ĐBQS Chính phủ Cách mạng lâm thời Cộng hòa miền Nam Việt Nam viết trong cuốn "Trại Davis - 823 ngày đêm.

Đón đọc Bài 3: Trại Davis, sáng 30/4/1975

*Bài viết có sử dụng tư liệu của Ban liên lạc CCB Ban liên hợp quân sự Trại Davis và Trung tâm lưu trữ Quốc gia III.

×