Trí tuệ nhân tạo (AI) bùng nổ: Việt Nam cần ứng phó chính sách ra sao?

Sáng 15/9, tại Hà Nội, Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh phối hợp với Bộ Công an, Bộ Quốc phòng và Bộ Khoa học và Công nghệ tổ chức Hội thảo khoa học cấp quốc gia với chủ đề "Sức mạnh không giới hạn và những thách thức khó dự báo của trí tuệ nhân tạo – Tác động và ứng phó chính sách".

Trí tuệ nhân tạo (AI): Công nghệ hiện tại, thách thức tương lai

Phát biểu khai mạc Hội thảo, Đại tướng Lương Tam Quang, Ủy viên Bộ Chính trị, Bộ trưởng Bộ Công an, nhấn mạnh: AI không còn là công nghệ của tương lai mà đã hiện diện sâu sắc trong thực tại, tác động mạnh mẽ đến kinh tế, xã hội và trật tự an ninh toàn cầu.

Đại tướng Lương Tam Quang, Ủy viên Bộ Chính trị, Bộ trưởng Bộ Công an.

Theo Bộ trưởng Quang, AI là một trong những trụ cột của Cách mạng công nghiệp lần thứ tư, mang lại tiềm năng tăng trưởng vượt trội nhờ khả năng tối ưu hóa sản xuất, mở rộng tri thức, nâng cao chất lượng giáo dục, y tế và hiệu quả quản trị. Tuy nhiên, đi cùng với cơ hội là những thách thức chưa từng có, từ kỹ thuật, đạo đức đến pháp lý, an ninh và nguy cơ bất bình đẳng nếu thiếu định hướng phát triển đúng đắn.

“AI có thể bị lợi dụng để xâm phạm an ninh quốc gia, gây bất ổn xã hội, thậm chí dẫn tới các dạng chiến tranh phi truyền thống trong không gian mạng và dư luận,” Bộ trưởng Quang cảnh báo, đồng thời nhắc lại tinh thần Nghị quyết 31 và 57 của Bộ Chính trị, coi đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số là “chìa khóa vàng” để Việt Nam bứt phá, vươn lên nhóm nước phát triển vào giữa thế kỷ 21.

Hiện Việt Nam đã hình thành hệ sinh thái AI sơ khởi với hàng trăm doanh nghiệp, đứng thứ hai Đông Nam Á về số lượng startup lĩnh vực này. Khoảng 75% doanh nghiệp đã ứng dụng AI trong bán hàng. Nếu khai thác hiệu quả, AI có thể đóng góp tới 79,3 tỷ USD, tương đương 12% GDP vào năm 2030.

Song, Bộ trưởng Bộ Công an nhấn mạnh, những kết quả này mới chỉ là bước khởi đầu. Phát triển AI không chỉ đòi hỏi tốc độ mà cần an toàn, có kiểm soát và lấy con người làm trung tâm. Để AI trở thành động lực phát triển bền vững, Việt Nam cần một chiến lược dài hạn, đồng bộ từ chính sách, pháp luật, hạ tầng dữ liệu đến đào tạo nhân lực.

“AI không thể chỉ là công nghệ của thị trường, mà phải là cấu phần trong chiến lược quốc gia về phát triển bền vững và an ninh toàn diện. Phát triển AI hôm nay đòi hỏi sự cân bằng giữa đổi mới và kỷ cương, giữa hội nhập và độc lập, tự chủ,” Bộ trưởng Lương Tam Quang khẳng định.

Trí tuệ nhân tạo (AI) – Sức mạnh “không giới hạn” và yêu cầu chính sách nhân văn, an toàn

Phát biểu tại hội thảo, GS.TS Nguyễn Xuân Thắng, Ủy viên Bộ Chính trị, Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương, cho rằng: AI đang mở ra những cơ hội chưa từng có cho phát triển kinh tế – xã hội, nhưng cũng tiềm ẩn nhiều rủi ro khó lường, đòi hỏi phải có ứng phó chính sách kịp thời, toàn diện và nhân văn.

Theo GS.TS Nguyễn Xuân Thắng, sự phát triển của AI trong thời gian qua có tốc độ “kinh ngạc”, với khả năng học hỏi, cải tiến liên tục từ siêu dữ liệu. AI có thể phân tích, dự báo, mô phỏng hành vi, thậm chí sáng tạo nội dung, giúp con người đưa ra quyết định nhanh và chính xác hơn.

GS.TS Nguyễn Xuân Thắng, Ủy viên Bộ Chính trị, Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh, Chủ tịch Hội đồng Lý luận Trung ương.

AI đang thâm nhập hầu hết các lĩnh vực: Từ y tế, giáo dục, giao thông, tài chính, nông nghiệp đến quốc phòng, an ninh. Nó không chỉ bổ sung mà còn thay thế nhiều hoạt động lao động trí óc, trở thành động lực đổi mới sáng tạo, tối ưu quy trình, nâng cao năng suất và giá trị gia tăng.

Bên cạnh tiềm năng “gần như không giới hạn”, AI cũng đem đến hàng loạt thách thức. Đáng lo ngại nhất là nguy cơ mất kiểm soát khi các hệ thống AI tự học, tự thích nghi vượt ngoài khả năng giám sát của con người.

AI có thể tác động tiêu cực đến thị trường lao động, đặc biệt với lao động phổ thông; làm gia tăng thất nghiệp; tái tạo các định kiến xã hội nếu dữ liệu huấn luyện bị lệch; xâm phạm quyền riêng tư; và bị lợi dụng cho lừa đảo trực tuyến, phát tán tin giả, deepfake.

Trong an ninh – quốc phòng, AI mang lại cả cơ hội lẫn nguy cơ, từ vũ khí tự động cho đến tấn công mạng tinh vi. “Nếu không kiểm soát chặt chẽ, AI có thể trở thành mối đe dọa lớn đối với hòa bình và an ninh toàn cầu,” Giám đốc Học viện Chính trị quốc gia Hồ Chí Minh cảnh báo.

GS.TS Nguyễn Xuân Thắng cho biết, bản dự thảo sửa đổi Chiến lược AI quốc gia đến 2030, tầm nhìn 2045, đặt mục tiêu đưa Việt Nam vào nhóm 10 nước dẫn đầu thế giới về phát triển và ứng dụng AI. Việt Nam đang từng bước cải thiện chỉ số sẵn sàng AI, xếp hạng 51/188 quốc gia (năm 2024), đứng thứ 9 Đông Á và thứ 5 ASEAN.

"Thời gian qua, Việt Nam đã thúc đẩy đào tạo nhân lực, xây dựng các trung tâm nghiên cứu, hình thành liên minh AI trong nước và khuyến khích doanh nghiệp ứng dụng AI. Tuy nhiên, những hạn chế vẫn còn lớn: thiếu chuyên gia, hạ tầng nghiên cứu chưa hoàn thiện, công nghiệp bán dẫn chưa phát triển, đầu tư R&D còn thấp, thiếu khung pháp lý rõ ràng về dữ liệu, bảo mật và an ninh", GS.TS Nguyễn Xuân Thắng băn khoăn.

Trong bối cảnh hiện nay, Việt Nam cần xác định vị thế trong hệ sinh thái AI toàn cầu, phát triển một nền AI nhân văn, an toàn, hiệu quả. Đây là “thời cơ vàng” để bứt phá, song cũng đòi hỏi sự đồng hành của cả hệ thống: từ chiến lược, chính sách quốc gia đến hành động của doanh nghiệp, trường học, viện nghiên cứu và cộng đồng.

"AI là công cụ, con người mới là mục tiêu và nhân tố quyết định. Công nghệ phải phục vụ con người, chứ không thay thế con người. AI mang trong mình sức mạnh gần như vô hạn. Nhưng để sức mạnh ấy phục vụ phát triển bền vững, nhân văn, cần có chiến lược, chính sách đúng đắn và sự chung tay của toàn xã hội", GS.TS Nguyễn Xuân Thắng nhấn mạnh.

Mỗi người Việt sẽ có một “trợ lý AI” trong tương lai gần

Tiếp nối những nội dung đã đề cập, Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng khẳng định rằng AI không còn đơn thuần là công nghệ ứng dụng mà đã trở thành hạ tầng thiết yếu, ngang hàng với điện, viễn thông và Internet. “Ai làm chủ AI, người đó sẽ có lợi thế vượt trội trong sản xuất, kinh doanh, giáo dục, y tế, quốc phòng và an ninh,” ông nói.

Theo Bộ trưởng Hùng, Việt Nam sẽ sớm xây dựng trung tâm siêu tính toán AI quốc gia và phát triển dữ liệu AI mở dùng chung, với mục tiêu thúc đẩy “AI hóa” nhanh chóng, phổ cập AI đến từng người dân, tạo ra phong trào “bình dân học vụ AI”.

Bộ trưởng Bộ Khoa học và Công nghệ Nguyễn Mạnh Hùng khẳng định rằng AI không còn đơn thuần là công nghệ ứng dụng.

Để AI phát triển, phải có thị trường. Bộ trưởng cho biết Chính phủ sẽ tăng chi tiêu cho AI, Quỹ Đổi mới công nghệ Natif dành tối thiểu 40% ngân sách hỗ trợ ứng dụng AI, đồng thời cấp "voucher" cho doanh nghiệp nhỏ và vừa.

Việt Nam có lợi thế lớn với 100 triệu dân số trẻ, năng động, am hiểu công nghệ, cùng nhiều thách thức phát triển – chính là “bài toán” cho AI. Các startup AI được kỳ vọng trở thành động lực quan trọng của hệ sinh thái.

Tuy nhiên, AI cũng đặt ra vấn đề về đạo đức, việc làm và niềm tin xã hội. Việt Nam sẽ phát triển AI theo nguyên tắc “vừa nhanh, vừa an toàn, vừa nhân văn”. AI phải là công cụ hỗ trợ, không thay thế con người.

Bộ trưởng Nguyễn Mạnh Hùng cho biết, Việt Nam sẽ ban hành Bộ quy tắc đạo đức AI quốc gia, hài hòa với chuẩn quốc tế nhưng phù hợp thực tiễn Việt Nam.

“Cuối năm nay, chúng ta sẽ có bản cập nhật Chiến lược AI quốc gia và Luật AI. Đây không chỉ là khung pháp lý, mà còn là tuyên ngôn: AI phải trở thành hạ tầng trí tuệ của đất nước, phục vụ nhân dân, phát triển bền vững và nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia”, Bộ trưởng Hùng cho biết.

“AI là công cụ mạnh mẽ, nhưng con người mới là chủ thể ra quyết định cuối cùng. Hãy để AI giải phóng sức lao động để con người sáng tạo và làm những việc giá trị hơn”, Bộ trưởng Hùng kết lại.

×