TS.Trần Khắc Tâm: “Mỏ vàng xanh” trên biển gọi tên Đồng bằng sông Cửu Long

Thế giới đang bước vào giai đoạn tăng tốc phát triển năng lượng sạch. Theo Cơ quan Năng lượng Quốc tế (IEA), đến năm 2030, ít nhất 60% tổng công suất điện mới trên toàn cầu sẽ đến từ nguồn tái tạo, đặc biệt là điện gió và điện mặt trời. Nhiều quốc gia như các nước châu Âu, Mỹ, Nhật Bản và Hàn Quốc đã coi đây là giải pháp trọng tâm nhằm giảm phụ thuộc vào nhiên liệu hóa thạch và ứng phó với biến đổi khí hậu.

Với vị thế là một trong những quốc gia chịu tác động nặng nề của biến đổi khí hậu, Việt Nam không thể đứng ngoài xu thế này. Cam kết đạt mức phát thải ròng bằng “0” (Net Zero) vào năm 2050 tại COP26 không chỉ thể hiện trách nhiệm quốc tế mà còn tạo động lực mạnh mẽ để tái cấu trúc nền kinh tế, trong đó đầu tư vào năng lượng sạch giữ vai trò then chốt.

Trong bối cảnh đó, PV Dân Việt đã có cuộc trao đổi với TS. Trần Khắc Tâm, Đại biểu HĐND TP. Cần Thơ, Ủy viên Ban Kinh tế - Ngân sách HĐND TP. Cần Thơ, để lắng nghe góc nhìn về phát triển năng lượng sạch tại Việt Nam nói chung và vùng Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) nói riêng.

TS.Trần Khắc Tâm, Đại biểu HĐND TP.Cần Thơ, Ủy viên Ban Kinh tế ngân sách HĐND TP.Cần Thơ. Ảnh VCCI

Việt Nam có vị trí rất thuận lợi để phát triển năng lượng sạch

Thưa TS. Trần Khắc Tâm, ông đánh giá thế nào về xu hướng đầu tư năng lượng sạch tại Việt Nam trong bối cảnh toàn cầu đang chuyển dịch mạnh mẽ sang kinh tế xanh?

- Năng lượng sạch không còn là lựa chọn mà là xu thế bắt buộc. Nếu muốn hội nhập sâu rộng, Việt Nam phải đi theo con đường này. Dù vậy, chúng ta vẫn đối mặt nhiều thách thức về công nghệ, vốn và chính sách.

Việt Nam sở hữu tiềm năng lớn: đường bờ biển dài hơn 3.260 km thuận lợi cho điện gió, đặc biệt ở miền Trung và miền Nam; trong khi Tây Nguyên, Nam Bộ và Nam Trung Bộ có bức xạ mặt trời cao, mở ra triển vọng cho điện mặt trời.

Trong phát triển năng lượng sạch, công nghệ đóng vai trò then chốt. Theo ông, Việt Nam nên ưu tiên làm chủ những công nghệ nào để giảm phụ thuộc nhập khẩu?

Việt Nam có tham vọng chiến lược trong phát triển năng lượng sạch. Quy hoạch Điện VIII đặt mục tiêu hơn 39% sản lượng điện đến từ nguồn tái tạo vào năm 2030 và tiến tới sử dụng hoàn toàn xe điện vào năm 2050. Những mục tiêu này không chỉ thể hiện cam kết bền vững, mà còn khẳng định vai trò ngày càng quan trọng của Việt Nam trong chuỗi giá trị năng lượng toàn cầu.

Ở giai đoạn đầu, điện mặt trời và điện gió chủ yếu phụ thuộc vào thiết bị nhập khẩu. Nhưng những năm gần đây, nhiều doanh nghiệp trong nước đã sản xuất tấm pin mặt trời, turbine gió cỡ nhỏ, inverter và trạm biến áp thông minh. Các viện nghiên cứu như Viện Năng lượng, Đại học Bách khoa, Đại học Quốc gia Hà Nội đang tập trung vào công nghệ lưu trữ, pin Lithium-ion và hydro xanh. Một số startup phát triển nền tảng giám sát điện mặt trời áp mái, tối ưu hóa vận hành bằng dữ liệu thời tiết. Các tập đoàn lớn như PVN, EVN, Trung Nam, BIM Energy, T&T cũng đẩy mạnh đầu tư vào điện gió ngoài khơi, điện mặt trời và điện sinh khối.

Theo tôi, muốn phát triển bền vững, Việt Nam phải làm chủ bốn công nghệ trọng yếu: pin năng lượng mặt trời, turbine gió (đặc biệt là turbine ngoài khơi cỡ lớn vốn đang phải nhập khẩu từ Đan Mạch, Đức, Trung Quốc), công nghệ lưu trữ năng lượng, và công nghệ điện sinh khối – điện rác.

Với điều kiện tự nhiên nắng nhiều, gió ổn định và nguồn sinh khối dồi dào từ nông nghiệp, ông cho rằng ĐBSCL nói chung và Cần Thơ nói riêng nên ưu tiên khai thác dạng năng lượng sạch nào để đạt hiệu quả cao nhất?

Mới đây, Tập đoàn PVN đề xuất xây dựng Trung tâm Năng lượng – Công nghiệp sinh thái siêu lớn tại TP Cần Thơ, với 32 dự án và tổng vốn đầu tư hơn 600.000 tỉ đồng đến năm 2050. Đề án được chia làm ba giai đoạn (2030, 2035 và 2050), tập trung vào các dự án năng lượng, hóa chất xanh – tuần hoàn, logistics và dịch vụ, đồng thời quy hoạch cụ thể vị trí, diện tích cho từng hạng mục.

Mô hình này tích hợp ba cụm chức năng cộng sinh: cụm năng lượng sạch; cụm phân bón và hóa chất xanh; cùng cụm nông sản – logistics – dịch vụ kỹ thuật, cảng chuyên dụng, trung tâm nghiên cứu – đào tạo nhân lực và khu đô thị sinh thái.

Trung tâm công nghiệp năng lượng sinh thái tại Cần Thơ. Ảnh: PVN

Ví dụ này cho thấy năng lượng sạch đang trở thành tâm điểm thu hút đầu tư của doanh nghiệp. Đồng bằng sông Cửu Long, đặc biệt là TP Cần Thơ, nhờ vị trí chiến lược sau sáp nhập, đang nổi lên như một “địa chỉ vàng” cho các dự án năng lượng tái tạo trị giá hàng chục tỷ USD.

Khu vực này có nhiều lợi thế tự nhiên: nắng mạnh (2.200–2.500 giờ/năm) thích hợp cho điện mặt trời áp mái; nguồn phụ phẩm nông nghiệp khổng lồ (rơm rạ, trấu, rác thải sinh hoạt) phục vụ điện sinh khối và điện rác; gió ven biển ổn định cho điện gió ngoài khơi; và nguồn khí sinh học dồi dào từ chăn nuôi, thủy sản.

Có thể nói, lựa chọn ưu tiên phát triển năng lượng sạch tại ĐBSCL cần dựa trên nguồn tài nguyên sẵn có, kết hợp tính khả thi kỹ thuật và hiệu quả kinh tế – xã hội, để khai thác tối đa lợi thế vùng.

Muốn làm chủ được năng lượng sạch, Việt Nam không chỉ cần công nghệ

Hiện nay nhiều công nghệ năng lượng sạch tiên tiến như tuabin gió siêu lớn, pin mặt trời thế hệ mới, hay hydrogen xanh đang được triển khai trên thế giới. Theo ông, Việt Nam và khu vực ĐBSCL có thể tiếp cận và ứng dụng những công nghệ nào trong giai đoạn đầu?

Việt Nam có nhiều tiềm năng để áp dụng các công nghệ tiên tiến này. Với đường bờ biển dài hơn 3.200 km, đặc biệt ở Nam Trung Bộ và Nam Bộ, gió mạnh và ổn định quanh năm, vùng biển nông và thềm lục địa rộng, chúng ta rất thuận lợi để triển khai tuabin gió ngoài khơi cỡ lớn.

Ở mảng điện mặt trời, chuỗi sản xuất pin thế hệ mới (TOPCon, HJT) đã hình thành tại Bắc Giang, Thái Nguyên, Ninh Thuận và Bình Thuận, với sự tham gia của nhiều tập đoàn quốc tế như JA Solar, Jinko và Trina.

Đối với hydrogen xanh, Chính phủ đã đưa vào Chiến lược năng lượng quốc gia (Nghị quyết 55, Quy hoạch điện VIII). Nguồn điện tái tạo dư thừa từ gió và mặt trời là lợi thế lớn để sản xuất hydrogen qua điện phân.

Một điểm cộng khác là vị trí địa lý: Việt Nam nằm gần những thị trường nhập khẩu hydrogen hàng đầu như Nhật Bản, Hàn Quốc và Singapore. Nếu có chiến lược bài bản và tầm nhìn dài hạn, Việt Nam hoàn toàn có thể trở thành trung tâm cung ứng hydrogen trong khu vực.

Để phát triển năng lượng sạch, đặc biệt là điện gió ngoài khơi, Việt Nam cần có hệ sinh thái công nghiệp phụ trợ (đóng tàu, chế tạo tháp, cánh quạt, thiết bị điện). Theo ông, doanh nghiệp ĐBSCL có cơ hội tham gia vào chuỗi cung ứng công nghệ này không?

Điện gió ngoài khơi đang nổi lên như một ngành công nghiệp mũi nhọn toàn cầu. Các “ông lớn” dầu khí như Equinor, Shell, BP, TotalEnergies đã đầu tư hàng chục GW công suất, dịch chuyển dần từ dầu khí sang năng lượng tái tạo. Ở khu vực, Petronas (Malaysia) thành lập Gentari và tham gia dự án Hải Long tại Đài Loan.

TS.Trần Khắc Tâm cho rằng Việt Nam có vị trí rất thuận lợi để phát triển năng lượng sạch. Ảnh NVCC

Việt Nam, với đường bờ biển dài hơn 3.200 km và tiềm năng kỹ thuật gần 600 GW, được coi là “mỏ vàng xanh” trên biển. Đây có thể trở thành trụ cột kinh tế mới, đồng thời giúp hiện thực hóa cam kết Net Zero 2050. Nhưng để làm chủ ngành này, Việt Nam không chỉ cần công nghệ mà còn phải xây dựng hệ sinh thái công nghiệp phụ trợ đủ mạnh nhằm giảm chi phí, tăng tỷ lệ nội địa hóa và tạo ra chuỗi giá trị trong nước.

Để tham gia chuỗi cung ứng điện gió ngoài khơi, cần tập trung vào bốn trụ cột:

- Đóng tàu và dịch vụ biển: Việt Nam từng có ngành đóng tàu phát triển mạnh, với các doanh nghiệp như Vinashin, SBIC, Damen Việt Nam. Làm chủ lĩnh vực này sẽ giúp giảm đáng kể chi phí logistics.

- Chế tạo tháp, cánh quạt và móng trụ: Với ngành thép và kết cấu kim loại đang phát triển, đây là mảng có thể sản xuất trong nước.

- Hạ tầng cảng biển và logistics: ĐBSCL cần cảng nước sâu và bãi lắp ráp đủ lớn cho thiết bị siêu trường siêu trọng. Siêu cảng Trần Đề tại Cần Thơ, nếu được triển khai, có thể trở thành tâm điểm chiến lược, đủ khả năng tiếp nhận tàu 100.000–160.000 DWT, tạo đòn bẩy cho logistics và công nghiệp khu vực.

- Nguồn nhân lực: Việt Nam đã đào tạo đội ngũ kỹ sư và công nhân cơ khí, hàn, composite, vận hành biển – lực lượng không thể thiếu để phát triển và vận hành các dự án điện gió ngoài khơi.

Xin cảm ơn ông!

×